Облысымызда «ащы судан» түбегейлі бас тартқан елді мекендер қатары артып келеді. Мұндай ауылдардағы дүкендерде ішімдік атаулы сатылмайды. Той-томалақта дастарқанға арақ-шарап қойылмайды. Жалпы біздің өңірде арақтан бас тартқан жиырмаға жуық ауыл бар. Солардың бірқатарына жеке-жеке тоқталуды жөн көрдік.
Айтуар
Ішімдіктің зардабы ұшан-теңіз. Ең ауыр деген қылмыстардың дені арақты шамадан көп ішкен адамдардың қолымен жасалатыны жалған емес. Мас кезде адам өз-өзін тежей алмай, қиын жағдайға тап болатыны анық. Осыны жете түсінген Жамбыл ауданындағы Айтуар елді мекені тұрғындарының дүкендерде ішімдік сатпай, одан аулақ болу жайындағы бастамасы құптауға тұрарлық. Бұл іс – саналы түрде қабылданған салмақты қадам. Аталған елді мекен – Жамбыл ауданындағы ішімдіктен бас тартқан алғашқы ауыл.
Елді мекенде барлығы 25 отбасы тұрып жатыр. Сонымен қатар мұнда балаларға сапалы білім беретін тоғыз жылдық мектеп жұмыс істеп тұр. Ешбір тұрғын жұмыссыз қаламын деп алаңдамайды. Ауыл тұрғындарының басым көпшілігі жергілікті шаруа қожалықтарында еңбек етуде. Тентек суға тосқауыл қойғалы бері ауылда қылмыс сап тыйылған. Той, мерекелік жиындарда дастарқанға ішімдік қойылмайды.
Ауылдың учаскелік инспекторы Бекзат Қайсаев соңғы үш жылда мұнда бірде-бір қылмыс тіркелмегенін айрықша атап өтті.
«Біз әр жыл сайын тіркелген қылмыстарға есеп жүргіземіз. Айтуарда соңғы жылдары бірде-бір қылмыстың тіркелмегені белгілі болды. Тұрғындардың басым көпшілігі жұмысбасты, адал еңбек еткенді жақсы көреді. Дүкен сөрелерінен спирттік ішімдікті кездестірмейсіз. Айтуарлықтардың бұл бастамасы өңірдегі барша елді мекенге үлгі болса екен», – дейді Бекзат Қайсаев.
Теңдік
Ішімдік ішпейтін ауылдардың бірі – Тайынша ауданына қарасты Теңдік елді мекені.
Ауылда 2002 жылы имандылық ордасы – мешіт салынып, тұрғындар игілігіне беріліпті. Содан бері «тентек» судан бірауыздан бас тартқан. Ауыл халқының ішімдіктен саналы түрде тыйылуына ең алдымен Алланың жердегі үйі себеп болған. Мешітті өз қаражатына тұрғызған ауыл ақсақалы, марқұм Орынбай Әлжанов.
«Небір отбасының шырқын бұзып, адамдар арасындағы алауыздықты өршітіп тұрған арақ атамыздан қалған ас емес қой. Осыны жастар түсінуі тиіс. Ауылдықтар ақылдаса отырып, харам сусыннан мүлде бас тартуды ұйғардық. Халыққа ауылда бұдан былай арақ мүлде ішілмейтінін, сатылмайтынын жария еттік. Содан бері дастарқанға спирттік ішімдік қойған емеспіз», – депті бір сұхбатында ақсақал.
Елді мекенде той-жиындарды ұлттық сусындармен өткізу дәстүрге айналған. Кәсіпкер Шоқан Әлжановтың айтуынша, ауылда қымызхана ашылғалы ұлттық сусынға сұраныс артқан. Елді мекенде 400-ге жуық тұрғын түтін түтетіп отыр. Екі дүкен халық игілігі үшін жұмыс істеп тұр. Ешқайсысында ішімдік сатылмайды.
Арақ-шарап ішу доғарылғалы ауылда бірде-бір қылмыс тіркелмепті. Қандай да бір кикілжің туындаса, ақсақалдар алқасы төрелік жасап, мәселені ушықтырмай шешуге тырысады. Ішімдіктен бас тартқалы бері жергілікті кәсіпкерлер ауылды дамытуға үлес қосып, игі бастамаларды жүзеге асырып келеді. Атап айтқанда, жанашыр азаматтар өз қаражатына балаларға арналған спорт алаңын салған.
Сулышоқ
Арақ атаулыдан ада болған тағы бір елді мекен – Мағжан Жұмабаев ауданындағы Сулышоқ ауылы. Қазіргі кезде мұнда 50 шақты үй бар, 220-ға тарта адам тұрады. Сонымен қатар ауылда негізгі орта мектеп пен балабақша жұмыс істеп тұр.
Жұртшылық ақсақалдар алқасының бастамасын қолдап, осындай тоқтамға келген. Елді мекенде өміршең бастама өркен жайып, ойын-той арақ-шарапсыз өтіп келеді. Дүкендерінде ащы су сатылмайды.
«Барлық жамандық атаулы арақтан басталатыны дінімізде де жазылған. Біз жетпіс жыл бойы өзге елдің идеологиясы негізінде тәрбиелендік. Шыны керек, арақсыз той өткізуді ұят санайтын буын қалыптасты. Бүгінде, Құдайға шүкір, игі дәстүрлеріміз қайта жаңғыртылуда. Жастар шын бақытты имандылықтан, ар-ожданға деген адалдықтан табады», – дейді Сулышоқ ауылының тұрғыны Тоқтамыс Жанбүтенов.
Игі істің нәтижесінде ауылда ұрлық-қарлық сияқты қылмыстар азайып, құқық бұзушылықтар тіркелмеген. Сондай-ақ елді мекенде темірдей тәртіп орнаған. Көшесінің тазалығы да қалалардан кем түспейді. Сулышоқтағы халықтың басым көпшілігі мал шаруашылығымен және егіншілікпен айналысады. Олар елді мекен жанашыры, белгілі кәсіпкер, «Жәнібеков» шаруа қожалығының директоры Қайрат Сапарғалиұлының маңайына топтасып, елді мекеннің өсіп-өркендеуіне үлес қосуда.
Еңбек
Есіл ауданына қарасты Еңбек елді мекені де – арақтан бас тартқан ауылдар қатарында. Тұрғындар өз ауылын жайлы әрі қауіпсіз ету мақсатында осындай шешімге келген. Жергілікті жұртшылық бұл игі бастаманы өзгелерге үлгі етіп, кеңінен насихаттауға ниетті. Прокуратура өкілдері мұндай тәжірибе қылмысты азайтып, ұрлық, түрлі жанжалды сап тыяды деп отыр.
«Алкоголь жоқ жерде тәртіп бар. Ал тәртіп бар жерде заң талаптары берік сақталады. Елді мекенде соңғы 3 жылда бірде-бір қылмыстық және әкімшілік құқық бұзушылық тіркелген емес. Прокуратура мұндай игі бастамаларды қолдайды. Сондай-ақ үлгілі ауылдар саны арта түсетініне сенеміз», – дейді Есіл ауданының прокуроры Кенжебек Қожахметов.
«Ащы» судан бас тартқалы бері жергілікті кәсіпкерлер ауылды дамытуға үлес қосудың түрлі жолын қарастырып, игі бастамаларды жүзеге асыра бастаған. Қайырбек Қожасов жаңа бастауыш мектептің құрылысын қолға алып, жаңа оқу жылы қарсаңында пайдалануға берген. Бұл балалардың өзге елді мекендерге қатынамай-ақ өз ауылында сапалы білім алуына мүмкіндік бермек.
Облыстық ішкі саясат басқармасының басшысы Асқар Хабибулин жуырда Уәлиханов ауданындағы Жамбыл және Шағырсай, Айыртаудағы Бірлестік пен Қарасай батыр, Ақжардағы Қарашілік ауылдарында болған ауылдастардың жиынында ішімдіктен бас тарту, оны дүкенде сатпау, барлық отбасылық шараларды алкогольсіз өткізу туралы шешім қабылданғанын жеткізді. Жергілікті полиция мен тұрғындардың айтуынша, содан бері мұнда бірде-бір ауыр немесе аса ауыр қылмыс тіркелмеген, ұрлық пен отбасылық жанжалдар да жоқ. Аққайың ауданындағы Дайындық ауылының тұрғындары да екі жыл бұрын ішімдіктен толығымен бас тартқан. Мұндағы халықты жергілікті «Дайындық» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі жұмыспен қамтып отырғанын айта кету керек. Оның директоры Біржан Шаймерденов – ішімдіктен бас тартуды ұсынған бастамашылардың бірі.
Толғанай МӘКЕНОВА,
«Soltüstık Qazaqstan».