«Soltüstık Qazaqstan»

PDF

БҰРАЛҚЫ ИТТЕРДЕН ҚАЛАЙ ҚОРҒАНАМЫЗ?

Жуырда әлеуметтік желіде бұралқы ит­тердің ауыл тұрғындарының қорасына түсіп, құстарын қырып кеткені жайында ақпарат тарады. Бұл мәселе Қызылжар ау­данындағы Бескөл ауылы жұртшылығы­ның бас ауруына айналған. Зардап шеккен­дердің бірі – Лейла Әлиева. Ол жыл сайын ерте көктемде 200 қаз бен 100-ге тарта үй­ректің балапанын сатып алады. Тауықтары тағы бар. Құстарды жаз бойы баптап, өсіріп, қыста жақсы бағаға сатып, отын-су­ға, күнделікті пайдаланатын азық-түлікке жұмсалатын ақшаның орнын толтыруға тырысады. Ауыл тұрғынының биыл пайда табудың орнына шығынға белшесінен ба­татын түрі бар. Жаз бойы қаңғырған иттер бірнеше рет қорасына кіріп, тауық, қаз бен үйректі қосқанда 100 шақты құсын қырып кетіпті.

«Үйге кіргенім сол еді, арада 10-15 ми­нут өтпей, үйректердің барқылдаған дауы­сын естідім. Шошып, далаға атып шықсам, қаңғыбас иттер үйректерді талап, тамақтап кетіпті. Бәрі өліп жатыр. 30 тауығым, қы­рық балапаным бар еді. Оларды да қырып кетті», – дейді Бескөл ауылының тұрғыны.

Былтыр тамызда Қызылжар ауданын­дағы Чапаев елді мекенінде бұралқы ит­тердің бір үйдің қорадағы 12 қойына шап­қанын жазған едік. Қазір адамдар балала­рын мектепке жалғыз жіберуге, көшеге шығаруға қорқатын күйге жеткен. Олар енді бұл оқиғаларды полицияға ресми түрде тіркетіп, келтірілген материалдық шығын­ды өтеуді талап етіп отыр.

Бескөл ауылдық округінің әкімі Гүлсім Кәрімованың айтуынша, бұл жағдайда ве­теринария саласының мамандары жауап беруі тиіс. Себебі бұралқы иттерді аулап, чиптеумен аудандық ветеринарлық қызмет айналысады.

Облыстық ветеринария басқармасы­ның бас маманы Мадиана Тюгумбаева жағ­дайға байланысты мынандай түсініктеме берді. «Бұл – бір ғана отбасының шығыны емес, бүкіл өңірде жүйелі түрде шешілмей келе жатқан проблеманың салдары. 2022 жылғы 2 наурызда қабылданған «Жануар­ларға жауапкершілікпен қарау туралы» Заңға сәйкес, бұралқы және иесіз жануар­ларға қатысты жаңа талаптар бекітілді. Бұл заң аясында бұралқы иттер мен мысықтар­ды атуға тыйым салынған. Енді олардың санын стерилизация арқылы ғана реттеуге болады», – дейді ол.

Биыл Петропавлда 300 қаңғыбас итті стерилизациялау жоспарланған. Тамыз айында 232 итке ота жасалыпты, бұл бағыт­тағы жұмыс қараша айының соңына дейін толық аяқталуы тиіс.

«Жануарларға жауапкершілікпен қарау туралы» Заң күшіне енгеннен кейін өңірде бұралқы иттер мен мысықтарды аулау пы­шақ кескендей тоқтатылған. Мамандар со­дан кейін иесіз иттердің саны бұрынғы мөлшерден әлдеқайда артқанын айтады. Көше-көшені кезіп жүрген иесіз иттердің нақты есебін ешкім де білмейді. Әйтсе де, санын қысқартып, стерильдеуге талпыныс жасалып жатыр. Өткен жылы бұралқы ит­тердің санын реттеуге облыстық бюджеттен біршама қаражат бөлінген.

Мадиана Тюгумбаеваның айтуынша, әр ауданда ауланған жануарды уақытша ұс­тап, стерилизация мен чиптейтін уақытша ұстау орталығы болуы тиіс.

«Айыртау, Ақжар, Есіл, Жамбыл, Мағжан Жұмабаев, Тимирязев, Тайынша және Шал ақын аудандарында уақытша ұстау пункттері салынғанымен, қажетті ветери­нарлық жабдық болмағандықтан, олардың барлығы жұмыс істемей тұр. Ғабит Мүсіре­пов атындағы ауданда нысанның құрылы­сы жүріп жатыр. Ал Аққайың, Қызылжар, Мамлют, Уәлиханов аудандарында және Петропавл қаласында мұндай орталықтар әлі салынбаған», – дейді маман.

Сала мамандары қаңғыбас ит-мысық­тардың саны өңірде су тасқыны орын алған 2024 жылдан бастап бірнеше есеге көбей­генін айтады. Мұны осы мәселемен айна­лысып жүрген ерікті Анастасия Саратовце­ва да растап отыр. Волонтер көшеде жүрген жануарлар туралы мәліметтерді жинақтап, сотқа жолдаумен айналысады. Ол сал­паңқұлақтарды стерильдеудің қымбат болуына байланысты, тұрғындар иттері күшіктесе, күшіктерін әлдебір қалтарыс­тарға апарып тастайтынына қынжылады. «Стерильдеудің құны – 35 мың теңге. Мұн­дай бағаны қарапайым халықтың қалтасы көтере бермейді. Мәселені түпкілікті шешу үшін әлі де біршама қаражат бөлінуге тиіс. Дамыған елдерде үй жануарларын бақпай, көшеге шығарып тастаса, айыппұл салына­ды», – дейді ол.

Соңғы мәліметтерге жүгінсек, елімізде 300 мыңнан астам бұралқы ит бар. Нақты есебін жүргізген ешкім жоқ. Жорамал. Бәлкім одан да көп болуы. Алдын ала жа­салған есепке қарағанда қыруар итті сте­рильдеуге 15 миллиард теңгеге жуық қара­жат қажет. Оның үстіне жыл сайын екпе жүргізу міндеті тұр. Осының барлығы мем­лекеттік бюджетке салмақ.

Бұралқы иттердің тарапынан туын­дайтын ендігі бір қауіп – жұқпалы ауру­лардың етек алуы. Бұған тұрғындар да алаңдаулы. Жыл сайын өңірде құтыруға қарсы мыңға жуық екпе егіледі екен. Се­бебі бұралқы иттерден жапа шеккен адамдардың саны көбейіп келеді. Нақты қанша екенін де айту қиын. Біз пікірлес­кен тұрғындар «айдың-күннің аманында адамдарды қаңғыған итке талатып қойға­нымыз қалай болар екен?» деп сұраулы жүзбен қарайды. Бізді де алаңдатып отырған осы сауал.

Ақерке ДӘУРЕНБЕКҚЫЗЫ,

«Soltüstık Qazaqstan».

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз:

Share on facebook
Facebook
Share on telegram
Telegram
Share on whatsapp
WhatsApp