Отандық өндірушілер ел азаматтарының етке деген сұранысының 87,6 пайызын қамтамасыз етіп отыр. Ал өнімнің 12,4 пайызы шеттен келеді. Әр он келі еттің тоғызы өз жайлауымызда өскен төрт түліктікі болса да баға ырыққа бағынбай барады. Әсіресе сиыр мен қой етінің құны аспандап кеткен. Осыған байланысты ел Үкіметі етті экспортқа шығаруға уақытша шектеу енгізді.
Ресми деректерге сүйенсек, елімізде 2025 жылдың алғашқы 7 айында сиыр еті 19, қой еті 18 пайызға қымбаттаған. Атырауда қара мал еті 9,9 пайызға қымбаттаса, Жезқазғанда өсім 30 пайызға бір-ақ көтерілген. Біздің өңірде ет бағасының өсімі 21 пайызды құрайды. Ал қой етінің бағасы небәрі 5,9 пайызға өскен. Жылқы етінің құны 6,1 пайызға, құс еті 2 пайызға артқан. Осылайша нарықтағы ет бағасы инфляцияны басып озып отыр.
Биылғы бірінші жартыжылдықта инфляцияға, бағаның құнсыздануына серпін берген 4 әлеуметтік маңызды тауар анықталды. Олар – күнбағыс майы, сиыр еті, қой еті және картоп. Қазір соның ішінде сиыр етінен басқасының бағасы қалыпқа келтірілген. Облыстық ауыл шаруашылығы және жер қатынастары басқармасының дерегінше, сиыр етінің бір келісінің құны орта есеппен 3900 теңгеден саудалануда. Бұл санның анық-қанығын анықтау үшін облыс орталығындағы ет дүкендерінің бірқатарын аралап шықтық. «Океан» базарында сиыр етінің 1 келісі 3800, «Дарияда» 3900 теңдеген сатылуда.
«Ет бағасы шілде айының басынан бастап біртіндеп өсе бастады. Бағаны жеткізушілер күрт көтеріп жіберді. Біз әр килограмм еттің үстінен небары 200-300 теңге ғана пайда көріп отырмыз. Барлық ет түрі арасындағы ең жеңсік ас сиыр еті саналады. Қанша қымбат болса да сұраныс азайған емес», – дейді сатушылардың бірі Оксана Пушкина.
Сарапшылардың айтуынша, Қазақстан еттің қолжетімділігі бойынша рейтингтегі 127 елдің ішінде 67 орынға тұрақтаған. «ТМД елдерінің ішінде Ресей мен Беларусьтен кейінгі үшінші сатыдамыз. Өңірлер арасында қара мал еті ең қолжетімді облыс – Атырау. Мұндағы тұрғындар айлық жалақысына 217 келі ет сатып ала алады. Ал тізімді Солтүстік Қазақстан облысы мен Шымкент түйіндеп тұр. Қызылжарлықтардың бір айлық табысына небәрі 92 келі ет сатып алуға болады», – дейді экономист Мақсат Нұрәлиев.
«World Population Review» жариялаған рейтинг бойынша әр қазақстандық жылына орта есеппен 25 келі сиыр етін тұтынады. Бұл рейтингте еліміз 16-шы орында тұр. Егер әр адам жылына 25 келі сиыр етін жесе, жылдық қажеттілікті өтеу үшін шамамен 1,5 млн. ірі қара сойылуы қажет. Былтыр елдегі ірі қара басы 20 пайызға көбейіп, соңғы 5 жылдағы ең жоғары көрсеткішке жетіп, 8 миллиондық межені бағындырған. Өкінішке қарай, барлық санаттағы шаруашылықтардағы малдың тек 16,9 пайызы ғана етті бағытта. Отыз пайыздан астамы – етті-сүтті бағыттағы ірі қара.
Баға өсімі тұтынушылардың таңдауына да әсер етуде. Ұлттық статистика бюросының деректері бойынша бірінші тоқсанда елде сиыр етін тұтыну 3, қой етін тұтыну көлемі 1 пайызға азайған. Есесіне жылқы етін тұтыну 4, құс етін пайдалану 5,6 пайызға артқан. Жыл басындағы көрсеткіштер бойынша елдегі әр отбасы ай сайын 100-200 мың теңгенің арасында ет сатып алады. Ал Қызылжар өңірі тізімнің ең соңына түскен. Мұндағы әр шаңырақ ай сайын отбасылық бюджеттің 92 мың теңгесіне ет алады. Бұл елдегі орташа көрсеткіштен 41 пайызға аз. Десе де былтырғыға қарағанда 8 пайызға көп.
Диас АЯҒАН,
«Soltüstık Qazaqstan».