Өз басым қазығын қазақтың біртуар ұлдары Мағжан Жұмабаев, Смағұл Сәдуақасов қаққан, өзіміз «қарашаңырақ» деп бас иетін облыстық «Soltüstık Qazaqstan» газетінің табалдырығынан аттап, бір күн болса да, осында қызмет істеген адамды бақытты санаймын. Осы тұрғыдан алғанда, менің әріптесім әрі досым Зарап Ғазезұлы Құсайынов мың мәрте бақытты! Өйткені ол өз ғұмырының 43 жылын осы қасиетті қабырғада өткізді. Осы уақыт ішінде ол үлкен қаламгерлік жолдан өтті, кәсіби түрғыдан толысты, кемелденді, өсті. Журналистік қызметін қатардағы тілшіліктен бастап жауапты хатшының орынбасары, жауапты хатшы, бас редактордың орынбасары болды.
Ойы ұшқыр, қаламы жүйрік журналист, білікті маман, іскер ұйымдастырушы ретінде бүкіл өңірге танылды, әріптестері арасында зор құрметке бөленді. Өзі өмір бойы қызмет етіп келе жатқан сүйікті оқырмандарына бертін ұсынған ұзақ жылдарғы еңбегінің жемісі – «Жылдар белесі» және «Жылдар жаңғырығы» деп аталатын кітаптары да біздің осы сөздерімізді растайды.
Қуаныштысы сол, әріптесімнің журналистика саласындағы жансебіл еңбегі атаусыз қалған жоқ, Президенттің Жарлығымен «Ерен еңбегі үшін» медалімен, «Қазақстан Республикасының Конституциясына 10 жыл», «Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 20 жыл» мерейтойлық медальдарымен марапатталды, Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің «Мәдениет қайраткері» төсбелгісін өңіріне тақты. Басқа да марапаттары жетіп жатыр. Мұның бәрін газет оқырмандары да, Зарап Ғазезұлымен араласып жүрген азаматтар да жақсы біледі. Мен де солардың бірі екенімді мақтаныш етемін.
Біз Зараппен өткен ғасырдың 70-ші жылдарының басында таныстық. Отан алдындағы борышымды өтеп келіп, редакцияға қызметке орналасқан бетім, жиі болмаса да жаяулап-жалпылап іссапарға шығып тұрамыз. Сондай сапарлардың бірінде Мәскеу ауданына (кейін Есіл ауданына қосылды) жол түсті. Осы ауданға қарасты Бұлақ ауылында менімен әскерде бірге болған үш жігіт тұрушы еді. Көп ойланбай сонда тарттым. Мектепке соқтық. Директордың кабинетінен шығып келе жатқанымда жұқалтаң келген бала алдымнан шығып сәлем берді. Сосын іле: «Сіз газетте істейсіз бе?», – деп сұрады. «Иә», – дедім. Ашық бала екен, сол екі ортада өзінің облыстық газетке, Алматыдағы балалар басылымына мақала жазып тұратынын айтып үлгерді.
Сол жылы күзде ол мені іздеп редак цияға келді. Жоғары оқу орнына түсіпті. «Қандай факультетті таңдадың?» – деп сұрағанымда, «Физика-математика факультетінде оқимын», – деді.
Осыдан кейін біз жиі кездесетін болдық. Кездескен сайын мен оған «Жазуыңды тастама», деп, өзім әлі қыр-сырын танып үлгермеген журналист мамандығының шашбауын көтере сөйлеймін, ақыл айтқан боламын. Бірақ ол оқуын тамамдағаннан кейін еңбек жолын мектепте бастады. Мектеп директорының оқу-тәрбие жұмыстары жөніндегі орынбасары болды, одан аудандық партия комитетінің нұсқаушысы қызметіне ауысты, осы жерден әскер қатарына аттанды. Өзі сұраныпты деп естідім. Онысы да дұрыс шығар, ер-азаматтың борышы ғой, шыңдалады, ширығады…
Көп ұзамай редакцияда жұмыс істеудің жеңіл емес екеніне көз жеткізе бастадым, газет аптасына бес рет шығады, күнде қарбалас, атқаратын істердің ұшы-қиыры жоқ. Осылай жылдар жылжып өтіп жатты. Журналистік жолымды тәжірибелі қаламгер, Ұлы Отан соғысының ардагері Мұқаметқали Нұрғожиннің қарамағында бастаған едім, арада 4-5 жыл өткеннен кейін ол кісі зейнет демалысына шықты да басшылық Кеңес құрылысы бөлімінің меңгерушілігіне мені тағайындады. Бірақ мұнда көп отырған жоқпын, кезекті ауыс-түйіс кезінде Партия тұрмысы бөліміне меңгеруші болып ауыстым. Жаңа қызмет, жаңа міндет, жұмыстан бас көтере алмайсың.
Осындай қарбалас күндердің бірінде кабинетіме Зарап кіріп келді, үстінде әскери киім, шеніне қарасам – лейтенант. Жылы ұшырай амандасып, хал-жағдайын сұрай бастадым. «Жаман емес, борышымды өтеп келдім», – деді ол күлімсіреп. «Ендігі жоспарың қандай?» «Көп ойланып-толғанып, сіздердің қатарларыңызға қосылуға ұйғардым, бас редакторға кіріп шықтым, алатын болды», – деді ол қуанышын жасыра алмай. Бұл хабарға, қатарымызға өзім білетін жас азаматтың қосылғанына мен де қуандым. Алғашында Мәдениет бөлімінде әдеби қызметкер болған Зарап, аудандық партия комитетінде істегені де ескерілген шығар, кешікпей біздің бөлімге ауыстырылды. Міне, осы кезден бастап мен оны тіпті жақсы тани бастадым. Содан бері де 43 жыл зымырап өте шығыпты. 1987 жылы облыстық радиоға ауысқанда да онымен байланысымыз үзілген жоқ.
Сөз жоқ, Зарап Ғазезұлының өмір жолында бағындырған асулары кісі қызығарлықтай ажарлы да шоқтықты. Ал енді ол соған қалай қол жеткізді дегенге келсек, алдымен өмір мақсатын жүрегімен түсiнгендігінің және сол жолда үздіксіз ізденіп, аянбай тер төккендігінің арқасында дер едім. Оны жанының тазалығы, дос-жолдасқа, өзіне тапсырылған іске адалдығы да өмір бойы жетелеп келеді. Ол осы қасиеттерін балауса кезінде-ақ байқатқан еді, күні бүгінге дейін сол мінезінен, ұстанымынан айныған емес. Содан да шығар, 2003 жылы «Soltüstık Qazaqstan» газетіне директор болып тағайындалғанда, бірінші арқа сүйеген адамым Зарап болды. Шыны сол, ол кезде редакциядағы жағдай мәз емес еді. Газеттің таралымы азайып кеткен. Редакция қызметкерлерінің жалақысы да мардымсыз. Тіпті өзінікі деген баспанасы да жоқ екен. Солай бола тұрса да біз алдымен газеттің сапасын жақсартуды қолға алдық. Сол кезде жауапты хатшы болып отырған Зарап Ғазезұлын бас редактордың орынбасары қызметіне тағайындадым. Жұдырықтай жұмылып іске кірістік. Нәтижесі де көп күттірген жоқ. Газетіміздің таралымы 10 мыңға жетті, облыстың сол кездегі әкімі Тайыр Аймұхаметұлы Мансұровтың қолдауымен қаржы, баспана мәселесі де ойдағыдай шешілді.
Ол уақытпен санасуды білмейді, қандай тапсырма берсең де мүлтіксіз орындайды. Ізденімпаз, жаңашыл, көп оқиды. Әлі күнге солай. Оның осындай бекзат қасиеттері қалалық «Qyzyljar nūry» газетін ашу кезеңінде де жарқырай көрінді. Намысқа басып, осындай басылым ашамыз десек те, оның оңай емес екендігі бірден-ақ байқалған. Осы істі кімге сеніп тапсыруға болады дегенде, тағы да ойыма Зарап Ғазезұлы оралды. Сөзді көп созбай, «Өзің басқар, қасыңа қалаған адамдарыңды ал», – дедім. Ол бірден «Иә» демесе де, ұсынысымнан бас тартқан жоқ. Бұл ретте бізді әсіресе кадр мәселесі қатты қинады. Не керек, Зарап қиындықтарға мойыған жоқ, төңірегіне жастарды топтастырып, соларды баули жүріп, өзіне жүктелген істі абыроймен атқарды, ақыры дегеніне жетті, қалалық газет танымал басылымға айналды. Сөйтіп, өзінің жастығына қарамастан, үлкен ойдың, кең талғамның адамы екенін дәлелдеп шықты.
Зарап досым туралы әңгіме қозғай отырып, оның текті әулеттің ұрпағы екенін айтпай кетуге болмайды. Ұлағатты ұстаздың ұлы, атасының қасында өскен бала өзі де шаңырақ құрды, сәби сүйді. Жолдасы Әмина екеуі балаларға жақсы тәрбие, білім беріп, ұлын – ұяға, қызын қияға қондырды. Бір сөзбен айтқанда бақытты жандар!
Мен өмір жолымда талай адамдармен кездестім, қызметтес болдым. Солардың арасында Зарап Ғазезұлының орны бөлек. Ол – «Адамзаттың бәрін сүй бауырым деп» деген ұлы Абайдың өсиетіне адал азамат. Туған халқының болашағын ойлаған дала данышпаны «толық адам» ғана елін өрге сүйрейтінін айтпап па еді. Біздің қоғамымызда ондай азаматтар бар. Артық, кемі жоқ, солардың бірі – Зарап Ғазезұлы Құсайынов! Ол армандаған, аңсаған мұрат-мақсаттарының ең биік қол жетпес асқар шыңына ұмтыла жүріп, ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүректі азамат екенін дәлелдеумен болды. Таудай талабын аялап, еңбекқорлығымен, ізгілікті, мейірімді, қанағатшыл мінезімен дараланды. Тұла бойы толған ар, ұят.
Жарасбай СҮЛЕЙМЕНОВ,
Қазақстанның құрметті журналисі.