МҰРАГЕРЛІК ТАЛАПТАРЫ

Бүгінгі нөмірде оқырмандарға мұрагерлікті рә­сімдеу және қабылдаудың талапта­рын түсінді­ріп бергім келеді.

Мұрагерлік – өмірден озған азаматтың мүл­кі басқа адамға, яғни заң тілімен айтқанда мұ­раны қалдырушыдан мұрагерге ауысады. Мұ­рагерлік өсиет немесе заң бойынша жүзеге асырылады. Өсиет – азаматтың ол қайтыс бол­ған жағдайда өзіне тиесілі мүлікке билік етуіне өзінің келісімін білдіруі. Азамат өзінің барлық мүл­кін немесе оның бір бөлігін заң бойынша мұрагерлер тобына кіретін де, кірмейтін де бір немесе бірнеше адамға, сон­дай-ақ, заңды тұл­ғаларға және мемлекетке өсиет етіп қалдыра алады. Өсиетті толық әрекет етуге қабілетті деп танылған азамат жа­сайды. Заң бойынша мұрагер болу құқығын бі­рінші кезекте мұра қалдырушының балалары, жұбайы мен ата-анасы тең үлеспен алады. Егер мұрагерлер болмаған жағдайда заң бо­йынша мұрагерлер ретінде көрсетілген тұл­ғалар шақырылады.
Мұрагер мұраны алу үшін оны қабылдауы тиіс. Мұраны шартпен немесе ескертпелер­мен қабылдауға жол берілмейді. Мұра ашыл­ған кү­нiнен бастап мұрагерге тиесiлi деп та­ны­лады. Мұраны қабылдау мұра ашылған жер­дегi нота­риуста немесе заңға сәйкес жү­зе­ге асырыла­ды. Мұра ашылған күннен бас­тап алты ай ішін­де қабылдануы мүмкін. Егер мұрагер мұраны қабылдау үшін белгіленген мерзімді дәлелді се­бептер бойынша өткізіп алса, онда мұрагердің өтініші бойынша сот бұл мерзімді қалпына келтіре алады.
Мұрагер мұраны қабылдау мерзімін өткізіп алып нотариусқа мұраға құқық туралы куәлікті бе­ру туралы арызбен жүгінгенде, ол арнайы қаулы шығарады. Аталған қаулыны алғаннан кейін мұрагер мұраны қабылдау мерзімін қал­пына келтіру туралы арызбен сотқа жүгінуге құқылы.
Мұрагер мұраны қабылдады деп танылған кезде сот барлық мұрагердiң мұрагерлiк мү­лiктегi үлестерiн анықтайды және қажет бол­ған жағдайда жаңа мұрагердiң мұрадан өзiне тие­сiлi үлесiн алу құқығын қорғау жөнiнде шара­лар белгiлейдi. Бұған дейiн берiлген мұ­раға құ­қық туралы куәлiктердi сот жарамсыз деп тани­ды. Мұрагерлiкке құқық туралы куәлiк мұра ашылған күннен бастап алты ай өткен­нен кейiн бе­рiледi. Өсиет немесе заң бойынша нота­риуста мұрагерлік куәлiктің берiлуiн сұраған адамдардан басқа мүлiкке не мұраға қатысты басқа мұрагерлер туралы анық дерек­тер болмаса, куәлiк аталған мер­зiмді күтпей-ақ берiлуi мүмкiн. Мұраға құқық туралы куәлiкті беру бойға біткен, бiрақ әлi дүниеге келмеген мұрагер болған кезде, ол туылғанға дейін тоқтатыла тұрады.
Мұрагер мұра ашылған күннен бастап ал­ты айдың ішінде мұрадан бас тартуға құқылы. Дә­лелдi себептер болған жағдайда бұл мер­зімді сот ұзартуы мүмкін, алайда бұл екі айдан ас­пауға тиіс. Мұрадан бас тарту үшін мұрагер мұра­ның ашылған жерi бойынша нотариусқа арыз береді. Мұрагер мұрадан бас тарт­қан кезде басқа адамдардың пайдасына, оның iшiнде ұсыну құқығы бойынша мұра алуға шақырыл­ған адамдардың пайдасы үшін бас тартатынын көрсетеді.

Ардақ ТАЙШЫБАЙ,
нотариус.