Баспана мәселесі қашан да өзектілігін жойған емес. Өткен ғасырда ақын-жазушыларымыз “Жетім бұрышты” жағалап, Қасым Аманжолов: “Бермесең, бермей-ақ қой баспанаңды, сонда да тастамаймын астанамды” деп жырлауға мәжбүр болса, бүгінгі күні ауыл құлдырап, қалаға ағылғандар легі азаяр емес. Бірақ олардың бәріне баспана қайдан табылсын. Соңғы жылдары тұрғын үй құрылысы қарқыны алда, бірақ баға да жеткізер емес.
Ресми дерекке сүйенсек, бүгінгі күні Петропавл қаласында 14 293 адам пәтер кезегінде тұр. Петропавл қалалық тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімінің сектор меңгерушісі Эльмира Смағұлованың айтуынша, пәтерге мұқтаж жандардың саны жыл санап ұлғаймаса, азаяр емес. Мәселен, 2017 жылдың желтоқсанында кезектегілер 13369 болыпты. Екі жыл ішінде баспанаға мұқтаж жандардың саны бір мың адамға ұлғайған. Бұл – коммуналдық пәтерге мұқтаж жетім-жесір, ауру-сырқау, мүгедек, ардагер, толық емес немесе көпбалалы отбасылар. Бұл тізімге енбеген, яғни пәтер жалдап жүрген толыққанды отбасылар, аяқ-қолы сау адамдар қаншама?!
Екі баласымен жатақхананың бір бөлмесінде тұрып жатқан Әлия Жүсіпова Петропавлда баспана бағасы тым қымбат екенін айтады. Жыл сайын Америкада тұратын сіңлісіне барып, сонда жұмыс істеп қайтатын ол мұхиттың арғы жағында үй сатып алу әлдеқайда оңай дейді. “Әлемдік стандарттар бойынша әр адам 3-4 жылда пәтер сатып алуға қауқарлы болуы тиіс. Америкалықтар 50-60 шаршы метрлік пәтерді 2-3 жыл ақша жинап сатып ала алады. Ал бізде тапқан-таянғаныңды тірнектеп 10-15 жыл бойы жинау керек. Тұрғын үйдің қолжетімділігін анықтау үшін тұрғындардың орташа табысы мен шаршы метрдің бағасының арақатынасы есепке алынуы тиіс. Бізде бір шаршы метрдің құны орташа еңбекақыдан әлдеқайда көп”, – дейді ол.
Әлияның сөзінен кейін Петропавлдағы сатылып жатқан пәтерлердің бағасын бір шолып шығуды ұйғапдық. Баспана іздеген әр адам бас сұқпай қоймайтын “krisha.kz” порталын ашып қарасақ, Петропавлдағы бір шаршы метрдің бағасы соңғы тоқсанның ішінде 4,3 пайызға қымбаттап, 219 600 теңгеге жетті деп көрсетілген. Көршілес Қостанай мен Көкшетауда 200 000 теңге шамасында. Жалпы, басқа облыс орталықтарындағы баспана бағасы 136 мың теңгеден басталады екен. Осы сайттағы мәліметтерге сенсек, биыл басқа қалаларға қарағанда Петропавл, Өскемен, Талдықорған және Шымкентте пәтер едәуір қымбаттаған.
Солтүстік Қазақстан облысы орталығындағы үйлердің құны бүгінде елордадағыға жете-ғабыл. Мұның себебін пәтер саудасының жілігін шағып, майын ішкен риэлторлардан сұрап көрдік. Оксана Давыдова есімді делдал соңғы бір айдың ішінде өзі ұсынып отырған пәтерлердің бағасы 1 миллион теңгеге қымбаттағанын айтып, себебін түсіндіруге келгенде күмілжіп қалды. “Жаз-күз мезгілінде сұраныс ұсыныстан әлдеқайда көп болады. Сондықтан шығар”, – деп қысқа қайырды ол. Ал “ОВИ” жылжымайтын мүлік агенттігінің сату бойынша агенті Марат Нұржанов мұны Ресейге қоныс аударып жатқандармен байланыстырды. “Біздің қаладағы бағалар қазір Нұр-Сұлтандағымен теңесті деуге болады. Себебі, Петропавл шекарада орналасқан. Көшіп кетіп жатқандар рубльдің бағамын ескереді. Ол қазір құбылып тұр, – деді ол.
“Версаль” жылжымайтын мүлік агенттігінің директоры Оксана Кириллова пәтер бағасының шарықтауын банктер беретін жеңілдетілген ипотекалық несиелермен байланыстырды. “2018 жылдың желтоқсанынан бастап “Сбербанк” АҚ “Баспана хит” бағдарламасын жүзеге асыра бастады. Оның шарты бойынша қолыңызда сатып алатын пәтеріңіздің бағасының 20 пайызы болса, әрі табысыңызды дәлелдесеңіз, 10,75 пайыздық өсімақымен баспанаға қол жеткізе аласыз. Басқа банктер де “Ақ орда”, “Жас отбасы” сияқты бағдарламаларды іске қосты. Бұл арқылы халық нарықтан үй сатып ала алады. Сол сияқты жаңа салынып жатқан үйлерден пәтер алуға арналған “7-20-25” бағдарламасының да игілігін атап өткен жөн”, – дейді ол. Осындай шаралардың арқасында жылдар бойы пәтер жалдап келген отбасылар өз баспанасына қол жеткізу мүмкіндігіне ие болды. Сол себепті тұрғын үй бағасы шарықтап кетті.
Петропавлда баспана бағасының қымбаттуы жуырда облыстық әкімдікте де сөз болды. Өңір басшысы мұны құрылыс материалдарының тапшылығымен байланыстырды. Құрылыс материалдарының 90 пайызы сырттан әкелінеді екен. Мәселен, солтүстікқазақстандық фирмалар құмды Көкшетаудан тасиды. Өйткені онда бес есе арзан. Қиыршық тас пен кірпіш те Ақмола облысынан тасымалданады. Айта кету керек, тасымал шығыны да қалтаны қағады. Соңғы кезде кейбір компаниялар құрылыс материалдарын делдалдар арқылы алып жүр. Осының бәрі сайып келгенде баспананың бір шаршы метрінің құнына әсер етпей қоймайды.
Баспана салу мен сату сапасындағы білікті маман, “Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі” облыстық филиалы директорының орынбасары Райхан Әбдірахманова пәтер сатып алушыларға асықпауға кеңес береді. “Өйткені, жаңадан салынатын үй көп, тұрғын үй қоры жаңаруда, таңдау барі”, – деді ол.
Нарық заңына сәйкес, жаңа өнім пайда болса, ескісі арзандауы тиіс. Қазір Петропавлда жаңадан салынып жатқан үйлер көп. Дегенмен, ескі үйлердің бағасы арзандамай тұрғаны таңғалдырады. Мәселен, былтырғы жылы еліміз бойынша 12,5 млн. шаршы метр тұрғын үй пайдалануға беріліп, рекордтық көрсеткішке қол жеткіздік. Петропавлда жалпы аумағы 21,1 мың шаршы метрді құрайтын 3 көпқабатты үй, немесе 282 пәтер пайдалануға берілді. Бұған қоса “Солнечный” кентінде 83 жер үй салынды. Биыл 37,7 мың шаршы метрлік 3 үй тұрғындардың игілігіне тапсырылды. Бұл – қала әкімі баспасөз қызметінің мәліметтері. Әлі салынып жатқан үйлер қаншама?!
Роза ШӘКЕНОВА,
“Soltústik Qazaqstan”.