ХІХ ғасырдағы қазақ әдебиетінің биік шыңы Абай болса, өткен ғасырда сөз өнерінің асқарына шыққан тұлға – Мағжан Жұмабаев. Мағжан поэзиясы кешегі Алаш қозғалысының үні, әдебиеттегі ізі іспетті. Ол туралы ұлт көсемі Әлихан Бөкейхан ағалық үміт күтіп, ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлы жырларын ғылыми еңбегінде пайдаланып, Алаштың «ақылы» саналған Жүсіпбек Аймауытов алғаш талдау жасаған.
Өз мақаласында Жүсіпбек Аймауытов ақын шығармашылығына мынадай баға береді: «Мағжан – алдымен сыршыл ақын. Мағжан сөзіндей тілге жұмсақ, жүрекке жылы тиетін үлбіреген нәзік әуез қазақтың бұрынғы ақындарында болған емес. Ол жүректің қобызын шерте біледі, оның жүрегінен жас пен қаны аралас шыққан тәтті сөздері өзгенің жүрегіне тәтті у себеді. Мағжан не жазса да сырлы, көркем, сәнді жазады. Оқушының жүрегіне әсер бере алмайтын құрғақ өлеңді, жабайы жырды Мағжаннан таба алмайсыз. Ол табиғатты суреттей ме, әйелді жаза ма, тарихи адамдарды ала ма, ертегі айта ма, ұран сала ма, бәрінде де ақынның ойлағаны, сезгені, жүрегінің қайғыруы, жанының күйзелуі, көңілінің кірбеңі көрініп тұрады. Қай өлеңін оқысаң да, не ақынмен, не өз жүрегіңмен, не ел жүрегімен сырласқандай боласың».
Тұтас түркі әлеміне ортақ ақынның туған күні қарсаңында М.Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университетінде конференция өтті. «Мағжан Жұмабаев: тұлға, әдеби үрдіс және тілтаным» атты халықаралық ғылыми-практикалық конференцияға отандық және шетелдік зерттеушілер, мұғалімдер мен жоғары оқу орындарының білім алушылары өз жұмыстарын жолдаған. Конференция жұмысы «Мағжан және әлем әдебиеті», «Қазіргі әдебиеттану және тілтаным мәселелері», «Мағжан шығармаларын оқытудың әдістемелік мәселелері» секциялары бойынша жүргізілді.
Жиынды ашқан оқу орнының қазақ тілі мен әдебиеті кафедрасының меңгерушісі Гүлмира Мұхамеджанова Мағжан шығармаларын заманауи көзқарас тұрғысынан зерделеудің маңыздылығына тоқталды. Ал профессор Зарқын Тайшыбай Мағжан мен бүгінгі жастар арасындағы байланысты сөз етті. Әл-Фараби атындағы қазақ ұлттық университетінің постдокторанты, Қазақ-Американ университетінің қауымдастырылған профессоры Айгүл Алпысбаева «М.Жұмабаевтың «Гүлсім ханымға» өлеңінің лингвопоэтикасы және аудармадағы көрінісі» тақырыбында баяндама жасады. Астанадағы Ұлттық музей директорының ғылыми жұмыстар жөніндегі орынбасары Ақмарал Ыбыраева ақынның пассионарлық феноменіне тоқталды. Ұлттық ұлан академиясының тілдік дайындық кафедрасының бастығы Ақмарал Сәркенқызы, Назарбаев зияткерлік мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәндерінің мұғалімі Динара Мұқанова да өз зерттеулерінің нәтижелерімен бөлісті.
«Қазақ сөз өнеріне әлем әдебиетінің үнін әкеліп, Абай бастаған өзгерістерді дендеп енгізген, жаңа күннің жаршысы болған ақын – Мағжан. Қызылжар елі, қала берді тұтас түркі жұрты оның есімін ұмытпақ емес. Оның шығармашылығы – шеті, шегі жоқ бөлек әлем. Оның ақындық болмысын айшықтау, мұрасын дәріптеу ісі әлі де жалғасын таба бермек», – дейді университет оқытушысы, филология ғылымдарының кандидаты Жанар Құлыбекова.
Мағжан Жұмабаев шығармашылығына арналған конференция мақалалары бөлек жинақ ретінде жарияланады.
Диас АЯҒАН,
«Soltüstık Qazaqstan».