Соңғы кездері өңірімізде құстардың жаппай қырылуы тұрғындар арасында үрей туғызуда. Салдарынан дерт ошағы табылған бірқатар аудандардағы елді мекендер карантинге жабылып, ауру ошағы жойылған. Алайда мамандар құстардың құс тұмауынан емес, пастереллезден қырылғанын айтуда. Мәселенің ақ-қарасын анықтау үшін сала мамандарына жүгіндік.
Биыл күзде алдымен Қызылжар ауданындағы Бугровое елді мекенінде, кейін Шаховское ауылында үй құстарының жаппай қырылып жатқандығы туралы дерек тіркелді. Жаз бойы өсіріп, енді сатып пұл қыламыз ба деп отырған ауылдықтар өлген тауық-қазды қап-қабымен жоюға мәжбүр болды. Екі жағдайда да ветеринарлар үй құстарының пастереллезден қырылғанын айтқан.
«Мамандар өлген құстардың қанынан және түрлі мүшелерінен үш рет материал алды. Үшеуінде де құс тұмауы расталмады, қанаттылардың пастереллезден қырылғаны белгілі болды. Пастереллез аса қауіпті аурулар тізілімінде болмағандықтан, мұндай жағдайда құс иелеріне өтемақы төлеу қарастырылмаған. Алайда аудан әкімі бұл мәселенің тұрғындар пайдасына шешілетінін айтты», – дейді Қызылжар аудандық ветеринарлық стансаның директоры Ерлан Багенов.
Ветеринарлардың айтуынша, Шаховское елді мекеніндегі құстардың қырылуына да пастереллез ауруы себеп болған. Бірақ тұрғындар бұл қорытындымен келіспей отыр. Қорадағы қаздар қараша айының басынан қырыла бастаған. Құс өсіруді кәсіп еткендер шамамен 10 млн. теңге шығынға батыпты. Елді мекен тұрғыны Жанат Ғаббасов 9 жыл бойы құс өсірумен айналысады. Биыл қаз балапандарын сатып алу үшін банктен 5,5 млн. теңге несие алған. Станса мамандары оның қаздарының да пастереллезден қырылғанын айтқан. Кәсіпкер жаз бойғы еңбегінің еш кеткеніне өкінеді.
«Мен ветеринарлар шығарған қорытынды нәтижесіне күмәнданып, өлген қаздың сынамасын Алматыдағы микробиология және вирусология ғылыми-өндірістік орталығына жібердім. Орталықтың тәуелсіз сараптама қорытындысында «жоғары патогенді Н5N1 құс тұмауы» деп тайға таңба басқандай жазылған. Бірақ әкімдік те, станса мамандары да тәуелсіз сараптаманың қорытындысын қабылдамай жатыр», – дейді Жанат Ғаббасов.
Кәсіпкер жуырда облыс әкі- мінің бірінші орынбасары Марат Тасмағанбетовтің қабылдауында болған. Марат Иманбайұлы құстар пастереллезден қырылса да, шығынның 50 пайызы өтелетінін айтыпты. Бүгінде үй құстарының жаппай қырылуына байланысты Шаховское ауылына шектеу шаралары енгізілген.
Бұл жағдайға қатысты Ауыл шаруашылығы министрлігі өкілдері де түсінік берді. «Сынамаларды алу, тасымалдау және зерттеу тәртібі нақты ветеринарлық-санитарлық нормалармен реттеледі. Бұл талаптарды тек мемлекеттік ветеринарлық қызмет қана орындай алады. Зертханалар міндетті түрде аккредиттелген болуы тиіс. Осыған байланысты тұрғындар жасаған зерттеу хаттамасы ресми дәлел ретінде қабылданбады. Дәл диагноз қою мақсатында Қызылжар ауданының ветеринариялық қызметі 10 қарашадан бастап бүгінгі күнге дейін бірнеше рет қан мен патологиялық материалдың сынамаларын алып, оларды облыстық ветеринариялық зертханаға және Астанадағы Ветеринария бойынша ұлттық референттік орталыққа жіберді. Бұл мекемелерде жоғары патогенді құс тұмауы, пастереллёз, Ньюкасл ауруы және сальмонеллезге қатысты зертханалық зерттеулер жүргізілді. Бірақ ауру анықталмады. Ал 26 қарашада Астанадағы Ветеринария бойынша ұлттық референттік орталықтан пастереллёз бойынша оң нәтиже келіп түсті», – дейді министрлік өкілдері.
Мамандардың айтуынша, шектеу шаралары шеңберінде Шаховское ауылында қырылған құстар есепке алынып, жойылған. Қораларға дезинфекция жүргізіліпті. Ауру құстың еті дүкен сөрелеріне түспес үшін Қызылжар ауданының бас ветеринарлық инспекторы Шаховское ауылынан шығарылатын құс етіне, қауырсын мен мамыққа ветеринарлық анықтамалар беруге ресми түрде тыйым салды. Ауру таралу қаупін болдырмау мақсатында Петропавлдың барлық базарларына ветеринарлық инспекторлар бекітілді.
Облыс әкімі Ғауез Нұрмұхамбетов Астанадағы республикалық коммуникациялар қызметінде өткен брифингте журналистердің құстардың қырылуына қатысты қойған сұрағына жауап берді. Өңір басшысының айтуынша, Шаховское ауылындағы 21 үйдің 7236 құсы қырылған. Оның 98 пайызы – қаз.
«Заңға сәйкес, егер бір жерде құс немесе малдың қырылуы тіркелсе, қай инфекция екенін анықтау үшін біз міндетті түрде сынамалар алып, оларды Ветеринария бойынша ұлттық референттік орталыққа жіберуіміз керек. Зерттеу нәтижелері бойынша мамандар қырылған қанаттыларға пастереллёз диагнозын қойды. Қазір ауылдағы қырылған құстың шамамен 90 пайызы жойылды», – деді Ғауез Нұрмұхамбетов.
Облыс әкімі пастереллёз диагнозы қойылған жағдайда қолданыстағы заңнамаға сәйкес құс иелеріне бюджет есебінен өтемақы қарастырылмайтынын атап өтті.
Құс тұмауының белгілері және жалпы инфекция жайында облыстық санитарлық-эпидемиологиялық бақылау департаментінің мамандарынан сұрап білдік. Департаменттің аса қауіпті инфекциялар мен туберкулезді эпидемиологиялық қадағалау бөлімінің жетекші маманы Нұргүл Молдағалиеваның айтуынша, құс тұмауы – А типті тұмау вирусының штамдарының бірімен байланысты құстар мен адамның арасында тарайтын жіті вирусты инфекция. Көбінесе оны жабайы үйректер таратады, үй құстары – тауықтар, күркетауықтар, қаздар және үйректер құс тұмауын тез жұқтырады. Вирус құстан адамға да жұғады. Ал өңірде осы күнге дейін адамнан адамға жұғу дерегі тіркелмеген.
«Ауру жұқтырған құстарда тыныс алудың қиындауы, жоталарының көгеруі, көздерінен су ағуы, қауырсындарының тікіреюі, мойын, аяқтарының жансыздануы, басы мен мойынының ісінуі, теңселіп жүруі байқалады. Құстар 24-72 сағатта өлуі мүмкін», – дейді Нұргүл Қамзанқызы.
Өлген құстарды байқаған кезде тез арада мемлекеттік ветеринарлық қызметке хабарлау қажет. Үй құстарын ұстайтын қораларды зарарсыздандырып отыру маңызды.
Өңірдегі құстар жаппай қырылған ауылдарда індет толық тоқтатылмағанымен, шектеу шаралары енгізіліп, дезинфекциялау жұмыстары жалғасып жатыр. Алайда негізгі мәселе – диагнозға деген сенімсіздік пен өтемақыға қатысты дау әлі шешімін тапқан жоқ. Мемлекеттік зертханалар қанаттылардың пастереллёзден қырылғанын көрсетіп отыр. Мұндай жағдайда құс иелеріне өтемақы төленбейді. Тұрғындар болса, тәуелсіз сараптама нәтижесіне сүйеніп, өз құқықтарын қорғауға дайын.
Ақерке ДӘУРЕНБЕКҚЫЗЫ,
«Soltüstık Qazaqstan».