ӘБІЛӘЗОВ ТҮРМЕДЕ ОТЫРУЫ ТИІС

Soltüstık Казахстан

 Kyzylzhar_akparat@mail.ru

Халықаралық қылмыскер Әбіләзовтің аяғының астында жер жанып жатыр. Бүгінде ол қазақстандық және ресейлік сот орындарынан ғана емес, британдық фемидадан да жасырынып жүр. Көптеген қылмыстары үшін оның ерте ме, кеш пе заң алдында жауап беруіне тура келеді.

Қазақстан мен Ресейден мил­лиардтаған доллардың қаржысын жымқырып, шетелге қашқан Мұх­тар Әбіләзовтің лаңы талай адамдардың тағдырын тәлкекке салды. Олардың ішінде алданып қалған аңқау адамдармен қатар, осы істен ақша тауып, байымақ болған алаяқтар да аз емес. Қа­зақстанда мұндай адамдардың бір­азы “Алға” партиясының ай­на­ласына шоғырланғандығы белгілі.

“Алғаның” тарихына назар аударатын болсақ, оның фи­ли­ал­дары Қазақстанның ірі қала­ла­рын­да құрылған болатын. Бұл қоз­ғалыстың жақтаушылары, тіпті, өз қызметтерін ауыл адамда­ры­ның аңқаулықтарын пайдалана оты­рып, солардың арасында да ұйым­дастыруға тырысты. Олар жекелеген бұ­қа­ралық ақпарат құ­ралдарын белсенді түрде пай­да­ланды. Сол қызметіне ақша төлеп отырды. Бұл қаржыны олар қай­дан алды?

Әбіләзов өзінің Қазақстаннан жымқырып кеткен қаржысын Қазақстанға кір келтіру мақса­тын­да оңды-солды шашып жүр­ген­дігі белгілі. Ол “Алғаны” 2002 жылдан бастап қаржы­лан­дыра бастаған. Қаржыландыру көлемі 70-90 пайыз аралығында де­ген деректер бар. Соңғы төрт жылдың ішінде “Алғаны” асы­рау­ға 10 млн. доллар жұмса­ған­дығы мәлім болды. Әбі­ләзов мұн­дай қадамдарға қа­лайша және неліктен барды?

2002 жылдың наурыз айында ол қылмыстық топты құрғаны, заң­сыз кәсіпкерлікпен айналыс­қан­дығы және қызмет бабын бас пайдасына пайдаланғандығы үшін тұтқынға алынған болатын. Осы кезде Әбіләзов жазалаудан құтылу және халық алдында өзін таза адам ретінде көрсету үшін бұқаралық ақпарат құралдары­ның қызметін пайдалануға және қоғамдық қозғалыстармен бай­ланыс орнатуға ұмтылды. Солар арқылы өзін саяси тұрғыдан қу­далаушылыққа ұшыраған адам ретінде көрсетпек болды.

Бірақ қылмыстың аты қыл­мыс. Жалған әрекеттер жасап ақ­тал­мақ болғаныңмен, оның кірін кетіру мүмкін емес. Әбіләзовтің үстінен қозғалған қылмыстық істер оның қаржы жымқыруға бар­ған­дығын, алаяқтық жасаған­ды­ғын дәлелдеп берді. Сөйтіп, қыл­мыскер тиісті жазасын алды.

Бір жыл түрмеде отырғаннан кейін кейіпкеріміз кешірім бо­йын­ша одан босатылды. Осы кезде оның ойлануға, адал жолға тү­суіне мүмкіндігі бар еді. Бірақ Әбіләзов олай істемеді. Шамасы, арам ақшаның, мол қаржының буы оның басын әбден айнал­ды­рып тастаса керек. Жалпы, адам баласы өзінің әрекеттеріне есеп беріп, жамандық пен жақсы­лық­тың арасын таразылап отырмаса, жолдан таю дегенің қиын емес. Ал Әбіләзовтің алдынан тағы да мол ақша күтіп тұр еді. Оның ісі алға басқандай болды. Ол БТА банктің тізгінін ұстады. Сол-ақ екен, осы мүмкіндікті пайда­ла­нып қалмақ болып, ақша ұрлау мақ­сатында жаңа қылмыстық қар­жы кестелерін жасауға кірісті. Бұл 2008 жыл еді. Сөйтіп, әлемді қаржы дағдарысы кернеп, халық қиналып тұрған кезде ол сол ха­лықтың тапқан-таянғанына ба­йып қалу әрекеттеріне бой ұрды.

Бірақ Әбіләзов өзінің ойлаған мақсатына толық жете алмады. Банкке тексерушілер келді. Ол мұны күтпеген еді. Банкке жүр­гізілген аудиторлық тексеру сол кезде үздік банк деп атағы шы­ғып тұрған БТА-да қомақты қар­жы проблемаларының бар екендігін көрсетіп берді. Банк бан­кротқа түсудің алдында тұрды. Өйткені, инвесторлардың оған салған қаржылары көлденең шетелдік компаниялардың шотта­рын­да болды. Сондықтан Әбілә­зов қызметінен шеттетілді.

Ол өзіне тағы да жаза белгіленетіндігін жақсы түсінді. Оның үстіне бұл жолғы шара тіптен ауыр болуы мүмкін еді. Өйткені, қылмыстың ауқымының өзі орасан зортын.

Әбіләзов басын арашалап алып қалмақ болып, көп ойланбастан, бұқаралық ақпарат құрал­дарына банкке рейдерлік басып алу жасалғандығын мәлімдеді. Бірақ өзінің адалдығын дәлел­деу­ге ұмтылған жоқ. Бірден шетелге қашты және жайдан-жай қашпай, оффшорлық компаниялар қызме­тін пайдаланып, БТА банктен 900 млн. долларға жуық қаржыны бас­қа елге алып шықты.

Сол аралықта, яғни 2004-2008 жылдары Әбіләзовтің тек Қазақ­стан­да ғана емес, Ресейде де бүл­діргендері аз емес екен. Мәселен, Ресейде оған 4 млрд. доллардың қаржысын алаяқтықпен жым­қыр­ды деген айып тағылды. Бұрын оның аты осы елде жүзеге асы­рылады делінген көптеген ірі де өршіл жобалар арқылы белгілітін. Өкінішке қарай, осының бәрі Әбіләзовтің ақшаны ұрлап, шетелдердегі өзінің шоттарына аудару үшін жасаған әрекеттері болып шықты.

Сонымен сарапшылардың жа­саған қорытындысы бойынша Әбіләзовтің БТА банк директорлар кеңесінің төрағасы болып қызмет істеген кезінде 10 млрд. долларға жуық қаржыны банктен шығарғандығы белгілі бол­ды. Мұның өзі алаяқтың тұманды Альбион елінде емін-еркін сайран салуына жағдай тудырды. Де­генмен, Лондонның өзінде оның ТМД кеңістігінде жасаған ірі қылмыстары ізсіз қалмады. Әбі­ләзовке қарсы 9 сот ісі қоз­ғалды. Үстіміздегі жылдың ба­сында британ соты Әбіләзовті айып­тап та үлгерді. “Қуырдақтың көкесін түйе сой­ғанда көреміз” дегендей, бұл іс әлі ақыр аяғына дейін жеткізілген жоқ. Негізгі тыңдаулар әлі жалғасатын болады. Бірақ мақа­ламыздың басында айтып кеткеніміздей, Әбіләзов тек өзімен ғана кетпей, соңында үлкен лаңын қал­дырып отыр. Сол айқай-шу­дың бірі “Алғаның” Қазақстанда жасаған әрекеттері болып табылады.

Әдетте, “Алғаның” тізгінін ұс­­таған белсенді мүшелері өздерін жемқорлықпен күресушілер, ке­дей­лердің жақтаушылары ретінде көрсетуге құмар. Олар мүсәпір бейшарамыз, жұмыссыздармыз деп есептейді. Ал шын мәніне келгенде, бұлар – жасырын миллионерлер. Олардың қылмыстық бизнестері тәртіпсіздік ұйым­дастыру мен кикілжіңдер туды­ру­ға құрылған. Осының жарқын бір дәлелі – Владимир Козлов. Өзінің қожайыны Әбіләзовтің қаржы қолдауы арқасында ол мил­лиондаған долларға ие бол­ды. Бұл оған Қазақстанда әртүрлі митингтер мен қарсылық шара­ларын ұйымдастыру үшін берілді. Өйткені, ол – оның бизнесі. Ал “Алға” болса, бұл Козловтың сол бизнесті жүргізетін кәсіпор­ны. Ол журналистерге берген сұх­бат­тарында өзін “Алғада” волонтерлік негізде жұмыс істеймін деп мәлімдеген болатын. Бірақ олай болмай шықты.

Ал енді “Алғаның” қарсылық шараларын қалай ұйымдастыра­тындығына келейік. Ол былай:

Қостанай қаласында тұратын Миргородтардың екі қызы Инна мен Марианна 2010 жылдың қыр­күйек айында Алматы қала­сына сапар шекті. Сапардың мақ­саты – аталған қалаға барып, қы­ды­рып қайту. Жолсапар шығын­да­рын бір фирма көтеріп алмақ. Сол сапарға жастары жиырмаға толмаған басқа да қыз-жігіттер қатысады. Алматыға барғанда қан­­дай шаруамен шұғылдана­тын­дықтары туралы оларға пойыз үстінде айтылады. Бірақ соның өзі толық ақпарат емес. Балалар әлдебір шерулерге қатысуы керек. Кейбіреулері шеру үстінде сөз сөйлеуге тиіс.

Екі қызын сапарға шығарып салғаннан кейін олардың анасы бұл сапардан күдіктеніп, жан-жақпен хабарласа бастайды. Білгені – оны ұйымдастырушы Игорь Колов деген азамат. Ол кім? Осыны білмек болып жергілікті газет редакциясына барады. Ондағы журналистер әйелге Коловтың “Алғаның” Қостанай филиалын басқаратындығын ай­та­ды. “Алға” туралы біраз мәлі­меттер береді. Өздерінің қате­лес­кендіктерін ұққан әйел дереу екі қызына және Алматыда тұратын туыстарына хабарласады. Сөйтіп, қыздарды Алматыда вокзалдан олардың туыстары қарсы алады. Сөйтіп, келеңсіз бір істен аман қалады.

Топ құрамындағы басқа адамдар өздерін шақырушылардың сөз­деріне сеніп, алғашында Ал­матыда ұйымдастырған митингке қатысады. Оларға сол жерде мемлекетті жамандап, сөз сөйлеу жө­нінде ұсыныс жасалады. Сапар­дың шынайы мақсатын енді-енді аңғарған жастардың көпшілігі шараға бұдан әрі қатысудан бас тартып, өз беттерімен кетеді. Міне, оқиға осылай аяқталады.

Владимир Козлов пен оның жақтастарының Әбіләзовтің берген қаржысын қалай пайдалан­ған­дық­тары туралы мәліметтер бар­шылық. Бұл қаржыны көп жағ­дайда Мұратбек Кетебаев жеткізіп беріп отырған. Басқа да жеткізушілер болған. Осы оқи­ға­лар­дың барлығы Владимир Коз­лов­тың үстінен қозғалған сот үдерісі кезінде анықталып, жа­рық­қа шық­ты. Козловтың азғы­руы­мен осы іске жәрдем берген бірқатар адамдар өздерінің кінә­ла­рын мо­йындап, жағдайдың қа­лай бол­ған­дығы туралы айтып берді.

(“Егемен Қазақстан”,

2012 жылғы 24 қараша.)