Soltüstık Казахстан
Қазіргі таңда Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың тапсырмасымен республикада ұлттық тарих саласындағы зерттеулерді кеңейту мен тереңдету жөніндегі ауқымды міндеттер іске асырылып жатқаны белгілі. 25 қыркүйекте Ақордада ҚР Мемлекеттік хатшысы Марат Тәжиннің төрағалығымен Ұлттық тарихты зерделеу жөніндегі ведомствоаралық жұмыс тобының ІІІ отырысы болып өтті.
Марлан ЖИЕМБАЙ,
“ҚазАқпарат”.
Жиын барысында сөз алған ҚР Мәдениет және ақпарат министрі Мұхтар Құл-Мұхаммед жылдың басында ұлт тарихының шынайы оқулықтарын жазу үшін берілген тапсырмалардың негізінде көптеген жұмыстар атқарылғанын атап өтті. Министрдің пайымынша, тарихшылар бүкіл өмірін бір тақырыпты бастан-аяғына дейін зерттеуге арнайды. Ал оны жазып шығу үшін шетелдік мұрағаттардағы қазақ тарихына қатысты құжаттарды алдырып, ғылыми айналымға түсіріп зерттеп, жүйелеу қажет. Онсыз нақты нәтижеге қол жеткізу мүмкін емес.
Еліміздің ғалымдарының шетелдерге жұмыс сапарларының арқасында қазақ тарихына қатысты құнды деректер табылып, ел игілігіне айналыпты. Орталық Азия дәстүрлі өркениеттерін зерделеу жөніндегі республикалық ғылыми-зерттеу орталығы, “Геоархеология” халықаралық зертханасы, “Дүниежүзі тарихын зерделеу” ғылыми-зерттеу орталығы, Өсіп-өну генетика зертханасы қызметтері де бір арнаға түсіп, қазақтың тарихын зерделеу ісіне бет бұрған. Бұлардан бөлек, еліміздің жоғары оқу орындарында Қазақстан тарихы кафедралары қайта ашылып, студенттер санасын ұлттық тарихты сіңіруге бел шеше кіріскен. “Mangi el” халықаралық ғылыми-көпшілік тарихи журналының сүйінші нөмірі де жарық көріп отыр. “Қазақстан тарихы” веб-порталы да өз қызметін жандандырып, тарихқа сусаған халықтың шөлін басуға өз қызметін арнамақ.
Ғалымдарымыздың Иран, Үндістан, Қытай, Египет, Түркия, Моңғолия, Ұлыбритания, Германия, Өзбекстан, Ресей мұрағаттарына ұйымдастырылған іссапарлары арқасында құнды мұрағат материалдары, сондай-ақ Бодлеан және Британ кітапханаларында, Қытайдың Тұңғыш тарихи мұрағатында, Үндістанның Рампур қаласындағы Әмір Раз кітапханасында, Хайдарабад қаласындағы Саларджанг мұражайында, Қалмақ Республикасының Ұлттық мұрағатында сақталған шығыс қолжазбалары айқындалып, көшірмелері әкелінген. Қазақстанға Қытайдың Тұңғыш тарихи мұрағатынан қазақ тарихына қатысы бар Цин империясының мұрағат құжаттарының көшірмелері жеткізілген. Бұл құжаттар 1730 жылдың соңынан 1911 жылдың ортасына дейінгі кезеңді қамтиды және қазақ-қытай қарым-қатынастары тарихын ашып көрсетеді. Қазақ билеушілерінің көрші мемлекеттер билеушілеріне жазған хаттарының ішінде Абылай ханның, сұлтан Болат ханның, Уәли сұлтанның және басқа да қазақ хандары мен сұлтандарының жазысқан хаттары туралы айрықша мәліметтер бар. Айта кетерлігі, Қытайдағы қазаққа қатысты деректер алғаш рет алынып отыр. Бұған дейінгі қазақ ғалымдарының талпынысы еш нәтиже бермегендігі де есте. Мұны Мемлекеттік хатшы да ашық айтты. “Менің білуімше, ұзақ уақыт бойы бізге ол жақта құжаттарды көшіріп алуға тыйым салынған еді. Бұған алғаш рет қол жетіп отыр. Мұндай мүмкіншілік қазіргі Қазақстан мен Қытай көшбасшыларының саяси қарым-қатынастарының, олардың ашықтығы мен тілектестігінің арқасында пайда болды”, – деді Марат Тәжин.
Отырыс барысында Қазақстанның көне дәуірінен бүгініне дейінгі ұлттық тарихына арналған жаңа анықтамалық-ақпараттық білім беретін “Қазақстан тарихы” веб-порталы таныстырылды. Соңғы 5 жылда елімізде жарық көрген тарихи шығармалар осы порталға орналастырылған. “Сіздің тапсырмаңыз бойынша біз республикадағы барлық мемлекеттік тапсырыс алатын баспалардың бәрінде шыққан кітаптарды жинақтап, осы тарихқа арналған порталға беріп отырмыз. Соның негізінде қазірдің өзінде республикадағы кейінгі 5 жылдың ішінде тарихи тақырыпта жазылған шығармалардың барлығы мемлекеттік тапсырыспен осы порталға өткізілді”, – деді Мұхтар Құл-Мұхаммед Мемлекеттік хатшыға қарата. Айта кетерлігі, портал қазақ, орыс және ағылшын тілінде ұсынылып отыр.
Сонымен қатар «Mangi el» халықаралық ғылыми-көпшілік тарихи журналының сүйінші нөмірі де таныстырылды. “Ел руханиятындағы орны оқшау, парасат-пайымы дара азаматтар редакция алқасына кірген халықаралық мәртебесі бар тарихи журналдың қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде жарық көруі елдік пен тарихымызды әлемге танытудың бір жолы деп білеміз. Оның аудиториясы өз оқырмандарымызбен шектелмей, алыс және таяу шетелдердің көзіқарақты қауымын қамтиды. Яғни, қазақ тарихына қызығатын ғаламшардың кез келген адамының игілігіне айналады”, – деді журналды таныстырған басылымның бас редакторы, Л.Гумилев атындағы ЕҰУ ректоры Ерлан Сыдықов. Журналдың алғашқы санында ресейлік, украиналық тарихшы ғалымдардың мақалалары жарық көріп отыр.
Ведомствоаралық жұмыс тобының отырысын қорытындылаған Марат Тәжин бірқатар ведомстволар алдына нақты міндеттер жүктеді. Атап айтқанда, Мемлекеттік хатшы Сыртқы істер министрлігіне қазақстандық тарихшылардың шетелдік іссапарларын ерекше бақылауға алуды, Білім және ғылым министрлігіне “Халық тарих толқынында” бағдарламасын әзірлеуді жеделдетуді, ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігіне және Астана, Алматы қалаларының, облыстардың әкімдіктеріне тарихи ескерткіштерді қорғауда жүйелі шаралар қабылдауды тапсырды. “Ғалымдардың ендігі міндеті – бүкіләлемдік тарихи процестің бөлінбес бөлігі ретіндегі біздің ұлттық тарихымызды көруге, ұғынуға мүмкіндік беретін терең, объективті ғылыми зерттеулер жүргізу”, – деді Мемлекеттік хатшы.