Soltüstık Казахстан
Қос жерлесіміз: Дайындық – Агро” ЖШС-нің директоры Біржан Шаймерденов пен “Зенченко және К” командиттік серіктестігінің бас директоры Геннадий Зенченко «Үздік 30 ауыл» анықтамалық альбом кітабынан ойып тұрып орын алды.
Тәуелсіздіктің 30 жылдығы қарсаңында сенбі күні жасалған ерекше тартуды Нұр-Сұлтанда тұратын жерлесіміз, тіл жанашыры Қажымұрат Нәсиев ағамыз бізге қуана жеткізді.
«Ақжолтай хабармен алдымен өзімнің сүйікті газетімді хабардар етуді жөн көрдім. Ұлттық экономика вице-министрі Әлішер Әбдіқадыров, Сенат депутаты Нұртөре Жүсіп, Мәжіліс депутаты Мақпал Мыса, Нұр-Сұлтан қаласы әкімдігінің жауапты қызметкерлері төбе көрсеткен айтулы іс-шараға мен де қатысып, кеудемді мақтаныш сезімі кернеді», – деген ардагер ұстаз ауылдар жойылып барады деп байбалам сала бергенше тығырықтан шығудың жолдарын бірлесіп іздестіріп, осындай жақсы істердің жалғас табуына тілектестік білдірді.
Біз «Тұлға-достық қоғамдық қорының төрағасы Мұратқан Шоқанмен телефон арқылы тілдесіп, «Үздік 30 ауыл» анықтамалық альбом кітабы жайлы идеяның қалай пайда болғанын сұрағанымызда ол былай деп жауап берді:
– Өкінішке қарай, соңғы жеті жылдың ішінде елімізде жарты мыңға жуық ауыл иесіз қалған. Алдағы болжам да аса қуанта қоймайды. Мәселен, 2000 жылдан бері Солтүстік Қазақстан облысында 118 киелі мекен жойылған. Бұл өзге өңірлерге де тән көрініс. Қазіргі кезде еліміздегі 6454 ауылдың 3477-і ғана даму әлеуеті бар деп танылып отыр. Оның ішінде 1150-і – тірек ауылдар саналса, 2327-і – серіктес болмаса шекаралас елді мекендер. Былтыр 45 мың адам өзге елдерге көшіп кеткен. Сырттан келіп, орныққандардың саны – 12-14 мыңның төңірегінде ғана. Көші-қон саласында теріс сальдо қалыптасып отыр. Ең көкейкесті мәселенің бірі – жұмыссыздық жайы. Урбанизацияның да айтарлықтай ықпалы бар. Жастардың қалаларға жаппай көшу үрдісі тоқтар емес. Десек те, Қазақстандағы жалпы халықтың 42 пайызын ауылдықтардың құрауы көңілімізге қанат бітіріп, үміт отын жағып, осы жинақты шығаруға түрткі болды. Ондағы мақсат –туған жерлерін көркейтуге өлшеусіз үлес қосып жүрген азаматтар мен кәсіпкерлердің іскерлігін дәріптеу, шаңырағын шайқалтпай, ырысын ортайтпай отырған тәжірибелерін насихаттау, әр облыстан тыныс-тіршілігі, өмір сапасы жоғары екі ауылды іріктеп алып, осы арқылы жастардың, қаржыгерлердің назарын елді мекендерге бұру, аудару.
«Ауыл – ел бесігі» ауылдарды дамыту, инфрақұрылымын жақсарту жобасы «Nur Otan» партиясының ХYІІІ сьезінде Елбасы Назарбаевтың бастамасымен қолға алынған болатын. 2019-2021 жылдарды қамтыған жобаға жыл сайын 30 млрд. теңге бөліп отыру белгіленген. Енді бағдарлама 2025 жылға дейін ұзартылып, былтырдың өзінде 700 мыңға жуық тұрғыны бар 53 елді мекен тартылды. 2025 жылға дейін 6,6 млн. ауыл тұрғыны сапалы инфрақұрылымға қол жеткізеді. Бұл – ауылдықтардың 85 пайызы. «Дипломмен – ауылға!» бағдарламасы аясында 10 жылда 60 мың жас көтермеақы алған. Бұдан бөлек, денсаулық сақтау, білім беру, әлеуметтік қамсыздандыру, мәдениет, спорт, агроөнеркәсіптік кешен саласында жұмыс істейтін мамандарға баспана алу үшін 0,01 пайызбен 15 жылға бюджеттік жеңілдетілген несие беріледі. Соңғы 10 жыл ішінде 27500 адамға 70 млрд. теңгеден астам несие рәсімделген.
Үкімет тарапынан жасалып жатқан осындай кешенді шаралардың арқасында ауыл халқының қалаға жаппай көшу процесінің сәл-пәл болса да тежелгені байқалғанымен, жағдай әлі де күрделі. Сондықтан елді мекендер даму жағдайына қарай жіктеліп, төрт санатқа топтастырылған. Бірінші топтағы даму әлеуеті жоғары ауылдардың саны – 1062, бұлар барлық елді мекендердің 14, республика халқының 10,4 пайызын құрайды. Үкіметтің қаржылық демеуі айтарлықтай. Қазақстанның Еңбек Ері Геннадий Иванович Зенченко іргетасын қалаған «Зенченко және К» командиттік серіктестігі осы санатта. Ең қиын кездерде әрдайым Елбасының жанынан табылып, мақсат-мүддесін, арман-тілегін Қазақстанның келешегімен тығыз ұштастырған басшының, даңғайыр диқанның салып кеткен сүрлеу жолын ұлы Геннадий мен немересі Иван ойдағыдай жалғастырып келеді. Экономиканың күрделі жылдарында нарыққа бейімделіп құрылған шаруашылық бұл күндері экологиялық таза, бағасы қолжетімді өнімдерімен танымал заманауи ауыл шаруашылығы кластері саналады. Үдемелі индустриалдық-инновациялық жобалар негізінде толық автоматтандырылған сүт зауытында күніне 80 тоннадай сүт өңделіп, өнімнің 50-ден астам түрлері елімізбен қатар Ресейге де жөнелтіледі. Экспорт көлемін ұлғайту сүтті сиырлардың табындарын көбейтуге тікелей байланысты екенін жақсы түсінген басшылық шетелден асыл тұқымды ірі қара мал әкеліп, бүгінде Зеңгі баба түлігі 9 мың басқа жетіп отыр. Егістік алқабы – 30 мың гектар. 700-ден астам адам жұмыспен қамтылған. Барлық әлеуметтік нысандар ауылдағы бір мыңнан астам отбасыға сапалы қызмет етуге бағытталған. Жабық мұз кортында, спорт кешенінде жаттығу тегін. Тұрғын үйлердің 70 пайызы орталықтандырылған жылыту жүйесіне қосылған. 6 жел генераторы орнатылып, қажетті электр қуатымен толық жабдықтайды.
«Бастапқыда елордаға сүт өнімдерін жеткізуді «Шапағат» базарынан бастаған едік. Аптасына бір рет жарты тоннадай тасымалданатын. Қазіргі күндік меже – 20 тонна. 600 сауда орынын қамтамасыз етеміз. Былтыр 22 мың тонна сүт, бір мың тонна ет өндіріліп, сауда нарығына шығарылды. Бір сиыр жылына орта есеппен 8,5 мың литр сүт береді. Бұл әлемдегі ең үздік бес мемлекеттің көрсеткішімен пара-пар. 6 сүт кешеніміз бар, бәрі цифрлық жүйеге көшірілген. Рублевкада тауарлы-сүт фермасын салуға бір млрд. теңгедей қаражат жұмсалып, 600 бас асыл тұқымды сиыр Бавариядан жеткізілді. «Үздік ауыл» марапаты жігерімізге жігер қосты, еңбекке деген құлшынысымызды арттырды», – деді Геннадий Зенченко.
Елімізде шамамен 788 ауыл үшінші және төртінші топқа енеді. Бұл санаттағыларға бюджеттен қаржы бөлу қарастырылмаған. Ең қиыны – осы. Алайда әлеуметтік жауапкершілікті сөзбен емес, іспен көрсетіп келе жатқан Біржан Шаймерденов 60 үйлі шағын ауылдың да лайықты өмір сүруге және қаржы табуға әуелеті зор екендігін сан мәрте дәлелдеген. Серіктестікке тиімділігі жоғары технологиялар таңсық емес. Соңғы жылдары мал шаруашылығына барынша ден қойылып, еңбек өнімділігін арттыруда үнемі озық инновацияларға арқа сүйейді. Ауыл шаруашылығында 30 жылдан астам тәжірибесі бар басшы кәсіби сауаттылығымен, нарық құрылымын терең білумен, зор ұйымдастырушылық қарым-қабілетімен ерекшеленеді. Ұжымның барлық қызметін шебер үйлестіреді, қандай қиын жағдайда да қиыннан қиыстырып, жол таба біледі. Шаруашылықтың қаржысына жаңа нысандар тұрғызылып, ескілері қалпына келтірілді. Қазір мұнда жазғы спорт алаңы, балаларға арналған ойын орталығы, медициналық пункт, күндізгі стационар, клуб, мешіт бар. 1967 жылы тұрғызылған мектеп үйі 600 шаршы метрге дейін кеңейтіліп, шағын орталық бой көтерді.
1200 бас сиырға лайықталған озық технологиялы сүт фермасы пайдалануға берілгелі табыс еселене түскен. Сауыншылардың айлық еңбекақысы 300-350 мың, малшылардікі 280 мың теңгеден кем емес. «Жұмысқа шын ниетімен құлшына кіріскен адам егіншіліктен ғана емес, мал шаруашылығынан да жақсы пайда таба алады. Тек мемлекеттің жеңілдікті қолдауларына иек артудың ақыры масылдыққа ұрындыруы мүмкін. Біз өз қаражатымызға ауылішілік жолдарды талапқа сай жөндеп алдық. Күзгі орақтың есеп-қисабын шығарғаннан кейін әлеуметтік салаға тағы да қаражат бөлетін боламыз. Баспаналар тұрғызылады, басқа да ойға алған шаруалар көп. Ең бастысы, тапқан табысты тиімді пайдаланып, негізгі мақсаттарға жұмсай білу керек. Бұл жөнінде «Үздік 30 ауыл» жобасы аясында өткізілген марапаттау жиынында да айттым. Адамдарға ең керегі – қолайлы, жайлы, сапалы өмір. Бізде барлық жағдай жасалған. Әлі-ақ қалаға жаппай көшу толқыны басылып, керісінше үрдістің басталарына кәміл сенемін. Ерекше альбомның тұсаукесері маған үлкен ой салды. Мұндай жобалардың ықпалы зор болмақ. Қазір ауыл жайлы түсінік те, көзқарас та өзгеріп келеді. Бұрындары басты бағыт егіншілік пен мал шаруашылығы ғана болса, қазір озық технологиялар қолданысқа кеңінен енді. Соған орай сервистік қызмет түрлері де көбейді», – дейді кәсіпкер.
Өмір ЕСҚАЛИ,
“SoltüstıkQazaqstan”.