Тайынша – даму қарқыны бойынша облысымыздағы алдыңғы қатардағы аудандардың бірі. Тоғыз жолдың торабында орналасқандықтан инвестиция тартуға да қолайлы. Тәуелсіздік жылдары тың жобалар жүзеге асырылып, тұрғындардың тұрмысын жақсарту үшін көптеген игі бастамалар қолға алынды. Негізгі кәсібі егіншілік болғанымен басқа салаларда да табыстары толағай. Аудан әкімі Руслан Аңбаевпен сұхбатымыз егемендік жылдарындағы жетістіктерді саралаудан басталды.
– Тәуелсіздіктің отыз жылдығына аяқ басқалы тұрмыз. Бұл – егемен еліміз үшін тарихтың жаңа парағы жазылатын тұс. Тайынша ауданы да азаттықтың үш онжылдығы ішінде даму қарқынын бәсеңдеткен жоқ, осылайша ортақ Отанымыздың қалыптасуына өзіндік үлесін қосты. Тәуелсіздік күні мерекесі – өткенге көз жүгіртіп, жүріп өткен жолымызға шолу жасайтын сәт. Қазақстан аяғын енді ғана басқан жас сәбидей алға қарай қадам жасады, түрлі дағдарыстар, қаржының тапшылығы, тұрмыстың төмендеуі сияқты қиындықтар кездесті, соның бәрін бірліктің арқасында еңсердік. Реформалар өз жемісін беріп, алға қарай қарышты қадам жасадық. Осының барлығына тайыншалықтардың да қосқан өзіндік үлесі бар.
– Аудан экономикасының тірегі – ауыл шаруашылығы. Тайынша бұл салада өзгелердің алдында екенін білеміз. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев егістік басына бірнеше рет келіп, жоғары бағасын берген болатын. Бүгінгі аяқалыстарыңыз қалай?
– Иә,Тайыншаның құнарлы топырағы несібесін жерден тапқан диқан қауымын ешқашан табыссыз қалдырған емес. Қуаңшылық жылдардың өзінде егініміз бітік шығады. Биыл орақ науқанында егіннің орташа түсімі гектарынан 11 цетнерден айналғанымен, жер өңдеуде жаңа әдістерді қолданатын шаруашылықтар бұдан бірнеше есе көп өнім алды. Майлы дақылдар алқабы 7,5 центнерден түсім берді.
Аудан бойынша егіншілікпен 348 шаруашылық айналысады. Егістік алқаптың жалпы ауданы 665,4 мың гектар, соның 429,7 мың гектарына бидай, 160,1 мыңына майлы дақылдар, 70,9 мың гектарға мал азығы, 3,9 мыңына картоп және 709 гектарға көкөніс егіледі.
Егемендіктің алғашқы жылдары шаруалар кеңес заманынан қалған техникаларды жамап-жасқап жұмыстарын атқарса, соңғы уақытта тозығы жеткен трактор-комбайндардың орнын жаңа егіс кешендері басуда. Жыл басынан бергі он айдың ішінде жүзден астам агрегат жеткізілген, оның 20-сы комбайн, 60-ы трактор және тағы басқалар. Ал бұған дейінгі жылдары әкелінгені қаншама?!
– Егінді өсіріп, ысырапсыз жинап алу – үлкен еңбек. Ал қамбадағы мол астықтың өзіндік құнын арттыру үшін қайта өңдеу қарқыны қалай?
– Өңдеу кәсіпорындарын салуда шетелдік инвестицияларға арқа сүйейміз. Аудан инвестиция тарту бойынша облыста екінші орында. Жыл сайын кәсіпорындарымыз 28 млрд. теңгенің өнімін шығарса, бұның 90 пайызы қайта өңделген ауыл шаруашылығы өнімдері. Бидайды тереңдете өңдейтін теңдессіз компаниялардың бірі – “Bio Operations” ЖШС-нің толық циклі іске қосылды. Ең соңғы өнім – биоэтанол алынғанға дейін жолай крахмал, балуыз, құрамажем шығарылатынын айта кеткен жөн.
“Тайынша май” ЖШС-і майлы дақылдарды өңдеуге кірісті. Қазіргі таңда зауыт толық модернизациядан өтіп, жаңа өнім түрі – күнжара өндіре бастады. “EMC agro” ЖШС-і ет өнімдерінің оннан астам түрін шығарады. Қайта өңдеу саласы туралы әңгіме қозғаған кезде сүт өнімдерін шығаратын кәсіпорын жайлы айтпай кетуге болмайды. “Лера Норд” ЖШС-і биыл қаймақ шығаруға кірісті, енді айран өндірісін қолға алмақ ойда.
– Теріскейде ауыл тұрғындарының қалаға қарай үдере көшуінің бір себебі – ауызсудың тапшылығы. Бұл проблема Тайынша ауданында өзекті екенін білеміз. Егемендік жылдары қыруар қаржы бөлініп, мыңдаған шақырым құбыр тартылды. Ауызсу әр ауылға жететін күн жақын ба?
– Президент Қасым-Жомарт Тоқаев ауызсуды әрбір ауылға жеткізу міндетін қойып отыр. Бұл күнге де жетерміз. Бүгінде аудан тұрғындары таза суды негізінен Булаев топтық су құбырынан алады. Нақтырақ айтатын болсақ, Тихоокеанское, Шұқыркөл, Аққұдық, Теңдік, Котовское, Кирово, Ильич, Агроном, Восточное, Кантемир, Алабота, Чермошнянка ауылдары мен Тайынша қаласының тұрғындары суды орталықтандырылған құбырдан алады. Ал Дашка-Николаевка, Қарағаш, Ясная Поляна, Петровка, Зеленый Гай, Вишневка, Драгомировка, Амандық және Келлеровка жергілікті су көздерін пайдаланады. 63 елді мекен тұрғындары өмір нәрін орталықтандырылмаған су көздерінен алады, яғни ұңғымалар мен құдықтарды пайдаланады. 46 тұрғыны бар Трудовое, Мирное және Восточное ауылдарына су көлікпен тасымалданады.
2021 жылы Рощинское, Чкалово және Петровка ауылдарына су тарату желілерін тартуға және Кирово ауылын Булаев топтық су құбырына қосуға республикалық бюджеттен 799410 мың, облыстық қазынадан 22532,0 мың теңге бөлінді. Летовочное мен Макашевка елді мекендерінде жергілікті су торабын салуға 177 млн. теңге бөлінді.
Ауыл туралы әңгіме қозғағаннан кейін жолдардың жайын айтпай кетуге болмайды. Ауданның автокөлік жолдарының жалпы ұзындығы – 1042 шақырым. Биыл 52 шақырымы жөнделді, нақтырақ Степное – Озерное, Красная Поляна – Нагорное – Чермошнянка, Келлеровка – Южное жолдары және Теңдік ауылына кіреберіс орташа жөндеу көрді. Келер жылы Виноградовка – Ясная Поляна – Тихоокеанское – Шұқыркөл жолы, Көкшетау – Омбы бағытының бір бөлігі, Виноградовка – Ясная Поляна – Кирово, Тайынша – Кантемир – Котовское жолдарын жөндеу және Чкалово елді мекеніне кіреберісті қалпына келтіру көзделіп отыр. Барлығы 144 шақырым жол қалпына келтіріледі.
– Тайыншадағы аурухана – ауданаралық емдеу мекемесі статусына ие. Яғни, көрші аудандардың тұрғындарына да қызмет көрсетеді. Бұл – егемендік жылдарында аудан қол жеткізген жетістіктердің бірі екені даусыз. Жалпы ауырып ем іздегенше, ауырмаудың жолын іздеу үшін қандай жұмыс атқарылып жатыр?
– Бұл сөзіңізбен толық келісемін. Алайда Тайынша ауданаралық ауруханасынан бөлек, бес дәрігерлік амбулатория, төрт фельдшерлік-акушерлік пункт және ауылдарда 61 медициналық бекет бар. Дәрігерлік амбулаторияларда маман тапшылығы жоқ, жалпы аудан бойынша 61 дәрігер мен 312 орта медициналық қызметкер еңбек етеді. Әлемді дүрліктірген коронавирус емдеу мекемелерінің жұмысын ауырлата түсті. Қазіргі таңда ауданда вакцина салатын үш стационарлық бекет жұмыс істеп тұр. Бұдан бөлек, алты жылжымалы екпе бригадасы күн сайын ауылдарды аралап, вакцина салады.
Денсаулықтың қадірін ауырмай тұрғанда білу керек. Ол үшін саламатты өмір салтын ұстанып, дене шынықтыру және спортпен шұғылданған жөн. Аудан бойынша 240 спорт нысаны бар. Төрт стадион, екі шаңғы базасы, төрт ату тирі, 35 ашық хоккей корды жұмыс істеп тұр. 28 шағын футбол алаңы болса, солардың бесеуіне жасанды желек төселген. Заманауи дене шынықтыру-сауықтыру кешені салынды.
Бұл айтылғандар – еліміз егемендік алғаннан бергі жеткен жетістіктердің бір парасы ғана. Тайынша ауданы бұл белеске тұрғындарының ауызбіршілігі, еңбекқорлығы мен туған жерге деген шексіз махаббатының арқасында жетіп отыр. Алда бізді одан да зор табыстар күтіп тұр деп нық сеніммен айта аламын. Еліміз аман, бауырымыз бүтін болсын!
– Сұхбатыңызға рақмет! Тәуелсіздік тойы құтты болсын!
Сұхбаттасқан,
Ербақыт АМАНТАЙҰЛЫ,
“Soltüstık Qazaqstan”.