Soltüstık Казахстан
2021 жылғы 27 желтоқсандағы “Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне өнеркәсіптік саясат мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы” және “Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы” Заңдарына толықтырулар мен өзгертулер енгізілді.
Қолданыстағы заңнама көлік құралдарын, ауыл шаруашылығы техникасын, су және әуе кемелерін техникалық жағынан күрделі тауарларға жатқызатын жаңа нормамен толықты. Заңға түзетулер негізінде мынадай тұжырымдама пайда болды: “техникалық жағынан күрделі тауар – ол өзін қосылыстың мәні айқындайтын мақсаты бойынша пайдалануға мүмкіндік беретін көптеген конструкциялық және (немесе) әртекті элементтерді қамтитын, техникалық жағынан күрделі ішкі құрылымы бар азық-түлік емес тауар, оған тек қана көлік құралдары, ауыл шаруашылығы техникасы, су және әуе кемелері жатады”. Яғни енді техникалық жағынан күрделі ішкі құрылғылары бар көлік құралдары (автомобильдер, мотоциклдер және т.б.), ауыл шаруашылығы техникасы (тракторлар, комбайндар және т.б.), су кемелері (катерлер, яхталар және т.б.) және әуе кемелері (ұшақтар, тікұшақтар және т.б.) заңды түрде техникалық жағынан күрделі тауарлардың қатарына қосылды.
Техникалық жағынан күрделі тауарға және оның құрамдасына қатысты тұтынушы техникалық жағынан күрделі тауардың елеулі кемшілігі болған жағдайда ғана ұқсас маркалы (модельді, артикулді) тауарға ауыстыруды немесе сатып алу бағасын тиісінше қайта есептей отырып, басқа маркалы (модельді, артикулді) дәл сондай тауарға ауыстыруды яки шартты бұзуды және тауар үшін төленген ақшаны қайтаруды талап етуге құқылы. Техникалық жағынан күрделі тауарға байланысты қалған жағдайларда тұтынушы тауардың кемшіліктерін өтеусіз жоюды немесе айырманы тиісінше қайта есептей отырып, сатып алу бағасын азайтуды талап ете алады.
Мысалы, егер рөл рейкасын немесе ауаның жаппай тұтыну датчигін (АЖТД) ауыстыру қажет болса, тұтынушы автомобильді басқа автомобильге ауыстыруды талап етуге құқылы емес. Мұндай жағдайларда тұтынушы кепілдік міндеттемелер шеңберінде кемшіліктерді өтеусіз жоюды (жөндеуді) немесе сатып алу бағасын мөлшерлес азайтуды талап етуге ғана құқылы.
Мәселен, автомобиль қозғалтқышын толығымен ауыстыру қажеттілігін елеулі кемшіліктерге жатқызуға болады, өйткені бұл үлкен шығындарды қажет етеді. Сондай-ақ кемшіліктерге жөндеу кезінде автомобильге қосалқы бөлшектерді жеткізу мерзімі шартта белгіленген уақыттан едәуір асып кеткен жағдайларды жатқызуға болады. Сондай-ақ тұтынушының сатып алу-сату шартын бұзу және техникалық жағынан күрделі тауарларды ауыстыру туралы талаптарын орындау мерзіміне де өзгерістер енгізді.
Тұтынушы техникалық жағынан күрделі тауардың кемшілігін анықтаған және ол шартты бұзу, тауар үшін төленген ақшаны қайтару туралы талап қойған жағдайда, техникалық жағынан күрделі тауарды және оның құрамдасын сатушы (дайындаушы, орындаушы) осы талапты үш жұмыс күні ішінде қанағаттандыруға міндетті.
Тұтынушы техникалық жағынан күрделі тауардың кемшілігін анықтаған және оны ауыстыру туралы талап қойған жағдайда техникалық жағынан күрделі тауарды және оның құрамдасын сатушы (дайындаушы, орындаушы) осы талапты отыз жұмыс күні ішінде қанағаттандыруға міндетті.
Бұл ретте сатушы тұтынушының қойған талаптарымен келіспеген кезде сәйкестікті растау жөніндегі органдарға немесе сынақ зертханаларына техникалық жағынан күрделі тауардың қауіпсіздігін және (немесе) сапасын қосымша тексеруге (сараптамаға) жіберген жағдайда, техникалық жағынан күрделі тауарды қайтару яки айырбастау жөніндегі мерзім тексеру (сараптама) жүргізілген уақытқа тоқтатыла тұрады.
Қазақстан Республикасының тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы қолданыстағы заңнамасына сәйкес сатушы (дайындаушы) кепілді мерзімін белгілеген тауарға қатысты, сатушы (дайындаушы) егер тауардағы кемшіліктер оларды тұтынушыға бергеннен кейін тұтынушының тауарды пайдалану немесе оны сақтау ережелерін бұзуы, яки үшінші бір тұлғалардың іс-әрекеті немесе еңсерілмейтін күштің салдарынан туындағанын дәлелдей алмаса, тұтынушының талаптарын қанағаттандыруға міндетті екенін білген жөн.
Ләзім МИЯШЕВА,
облыстық тұтынушылардың құқықтарын қорғау департаментінің басшысы.