Өмірдің мәні – сыйластықта

Soltüstık Казахстан

 Kyzylzhar_akparat@mail.ru

Қазақ – бейбіт халық. Жарасымды бірлікті шаңырақтың, отбасының, ел­діктің алтын дің­ге­гіне, темірқазығына балаған. Ұрпағын тату­лыққа, сыйлас­тық­қа әркез үндеп отырған. “Ырыс алды – ынтымақ”, “Алтау ала болса, ауыздағы кетеді, төртеу түгел болса, тө­бедегі келеді” деген секілді сүттей ұйы­ған ұйымшыл­дыққа шақыратын мән­дес сөздер аз емес. Қа­зіргі тілмен айт­қанда, іс-әрекетінен де, кө­ңіл күйінен де, психологиялық мінез-құлқынан да самала желдей есіп тұратын толерант­тылық қасиетті кең пішілген киімдей мо­лынан бере салған.

Қазақстан көп этнос қо­ныс­танған мем­­лекет болғандықтан, қа­зақ басты ұлт, жер­дің иесі, елдің киесі ретінде жұрт­шылықты ау­зына қарата­тындай, соңынан ертетіндей са­рабдал, мәміле­герлік саясат ұстануы заңды. Бүгінде бе­ріктік, уағдаластық, бітімгер­ші­лік де­ген түсініктер айрықша маңызға ие. ЮНЕСКО-ның бас конференциясы бе­кіткен толерантты­лық принциптері қоғамның жалпы және саяси мәдениеті деңгейінің көрсеткіші ретінде баға­ла­нып, басқа ойға, көзқарасқа төзімділік, шы­дам­дылық өлшемдерімен ерекше­ленсе де, қа­зақтың қонақжайлық, ба­уырмалдық секілді ұғымдарымен мағы­на­лас екені даусыз. Осын­дай жарасым­ды сыйластықты өмірінің мә­ніне, сәніне айналдырып, ауызбіршіліктің жар­қын үл­гісін көрсетіп келе жатқан ауылдық ок­руг­тердің бірі – Ақбұлақ. Округ облыс орта­лы­ғы­нан алыс орналасқанына қа­рамастан өр­ке­ниет көшіне ілескен, жақсы дәстүрлер орныққан.

– Округ орталығы – Ақбұлақ елді ме­ке­нінде төрт жүзден астам адам тұ­рады. Олардың 85 пайызы – қазақтар, 7 пайызы – орыстар, 2,5 па­йызы – та­тарлар мен украиндер. Президенті­міз­дің айқындап берген этносаралық келі­сім­­нің, қара шаңырағымыздың тұрақ­ты­лығы мен өркендеуінің негізгі бағыт­тары мен талапта­рын дәйектілікпен жү­зеге асыру шаралары жан-жақты қа­рас­ты­рылған. Жалпы толеранттылық – барлық өркениетті елдерге тән құ­бы­лыс. Мемлекеттің негізін құрайтын қа­зақ хал­қы түрлі саяси қысымшылық­тар­дың, қудалау­лардың зардабын көп тартқандықтан, толе­рант­тылықтың қо­ғам­дағы мәнін жақсы түсіне­ді. Кезінде тағдырдың жазуымен туған жерле­рі­нен Қазақстанға еріксіз көшірілген ха­лықтар­ға қорған болып, жарты құртты бөліп жеген. “Аштықта жеген құйқаның дәмі ауыздан кет­пес” дегендей, ондай құрмет сезімді қуғынға ұшыраған отба­сылардың ұрпақтары ұмытпақ емес, – дейді Ақбұлақ ауылдық округінің әкімі Қуа­ныш Темірханов.

Егемендігіміздің қысқа жіп күрмеуге кел­мейтін қиын жылдарында осында қалыптас­қан мәдени-рухани құнды­лық­тар жайлы сөз ет­сек, алғашқылар­дың қатарында Галина Вин­ни­ченконың есімі мақтанышпен аталады. Ол “Суда­рушка” славян мәдениеті орталығының негізін қалай отырып, маңайына Т.Слюсаренко, В.Хрулева, С.Тюлено­ва, В.Чернова сияқты өнерпаз құр­быларын топтастыра білген. Салт-дәс­түрлерді, әдет-ғұрыптарды жаң­ғырту бойынша көптеген жұмыстар атқарған. Біз марқұм Галина Николаевнаның мек­тепте бастауыш сынып мұғалімі болып істейтін қызы Лариса Юрьевнаны сөзге тартқанымызда ол өткен күндерді бы­лай тебірене еске алды.

– Бірлестіктің мүшелері негізінен зей­нет­керлер болатын. Олар зейнетақы­ла­рына қа­жетті маталарды сатып алып, костюмдер тікті­ретін. Алақан жаю­ды, тілемсектенуді ұят, ар санай­тын. Бойларын ертеңге деген сенім би­леп, жанарларынан от ұшқындап тұра­тын. “За­бава” қуыршақ театры, “Исто­ки” қолөнер, “Воз­рождение” драма үйірмелері рухани орта­мыздың шам­шы­рағы іспеттес-тұғын. Балалар мен үлкендер айрықша шабытпен қатыса­тын. Клуб үйінің шамы түн ортасына де­йін сөнбейтін. Бізді олардың қоғамдық белсенділігі, үйір­мелерді ақысыз жүргі­зе­тіні таңғалдыратын. Аудандық бай­қауларға дайындалу, қатысу ме­рекеден кем түспейтін. Сайыстардан жүлдесіз оралмайтын. Ежелгі славян мей­рамда­рын өткізумен қатар қазақтың ұлттық құнды­лықтарын жаңғыртуға, бірге өткізуге белсене атсалысатын. Менікі-сенікі деген болмайтын, әркез біз деп сөйлейтін, – деп еске алды.

Оның айтуынша, анасы орыс болға­нымен өзге халықтардың рәсімдерін жетік білген. Мә­селен, рождестволық кэролдардың беташары – салттық ән айту дәстүрі болған. Крещение – шо­мылдыру рәсімінде судың беретін күші дә­ріптелген. Масленица – ең қызықты, көңілді ме­ре­ке саналған. Оның баста­луы туралы жар­лық оқылып, кең аула­ға боялған шанамен кір­ген. Пасхада ба­лалар сырғанаумен және жұ­мыртқаны ұрумен сайысқа түскен. Троицада қа­йың­ға табыну рәсімі еске түсірілген. “Сударушка” славян мәдениеті бірлес­ті­гінің саз ойын­шықтарын жасау бо­йынша өткізген ше­берлік сыныптарын үлкендер жағы әлі күнге дейін қызығу­шы­лықпен еске алады. Бір жағы­нан, сәндік-қолданбалы өнердің ежелгі түр­ле­­рін жетілдіре отырып, “қозылар”, “ко­керель­дер”, “ысқырықтар” жасау бала­лардың сүйікті ісіне айналған.

– Боялған жұмыртқалар пасха мере­кесінің ажырамас атрибуты саналған. “Писанки”, “драпанки”, “крашенки” – бұ­лар жұмыртқа­лар­дың әртүрлілігін ерек­шелеп тұрады. Шеберлік сыныбын Галина Николаевнаның өзі жүргіз­ген. Әсем етіп боялған жұмыртқалар көздің жауын алатын, тұрғындарға үлестірі­летін, – дейді әкімдікте бұқаралық-мә­дени жұмыстарға жауапты маман Зәу­ре Нұржанова.

Үйлену қуыршақтары, “сороки” бас киі­мін жа­сау шеберлік сыныптары, отбасын асырау салты жергілікті тәжі­рибелермен, үйлену той­ларымен шы­найы түрде сабақтастырылған. Іргесі берік шаңырақтар өзгелерге үлгі етіл­ген. Орталық жұмысының бір бағыты карнавалдық, кештік костюмдер тігуге арналған. Бұдан бөлек, аудандық, об­лыстық халық шығарма­шылығы көрме­леріне өздері дайындаған то­қыма бұ­йымдарын ұсынып отырған. “Возрож­дение” драмалық өнер үйірмесі ауыл­дас­та­рына “Патша Иван қалай үйлен­ді?”, “Ивануш­ка”, “Рождество алдында­ғы түн”, “Шыбын-Цокотуха” тәрізді клас­си­калық шығармаларын ұсынған. “Забава” қуыршақ үйірмесінің қойы­лым­да­ры – өз алдына бөлек әңгіме. Олардың арасында бірталай белгілі ер­тегілер бар. “Истоки” сәндік-қолданбалы өнері арқа­сында сударушка­лықтар “Достық-Дружба” фестивалінің жеңімпазы атанған.

А.Чехов атындағы мектептің дирек­торы Мар­жан Әбілкәрімованың ай­туын­ша, Галина Винниченко және Сәу­ле Әубәкірованың же­текшілігімен “Су­дарушка”, “Шапағат” ұлттық мәдени ұйым­дарының жұмысы айрықша жан­дан­ған. Оның жанында бірнеше үйірме жұмыс істейді. Л.Винниченко, Т.Слю­саренко, Е.Тұ­ры­шева, Д.Жылқайда­рова, К.Кабланова, Ж.Досымова, Ү.Ес­кендірова, тағы басқалары бірлестіктің белді мүшелері саналады.

– Мектепте оқитын 77 оқушы округ аумағында ұйымдастырылатын бірде-бір мәдени шаралардан қалған емес. Ауыл тұрғындары ынтымақты, еңбек­қор, ұйымшыл. Біз Болатов, Махметов, Басов, Мақыбаевтар секілді әулет­тер­мен мақтанамыз. Жастарымыз осын­дай от­басыларға қарап бой түзейді. Ке­зінде өзім де ұлттық мәдени отралық­тар­дың жұмысының бел ортасында жүрген едім. Жақсы істің жал­ғасын та­буы бәрімізді қуантады, – дейді Мар­жан Мұхамеджанқызы.

Өмір ЕСҚАЛИ,

“Soltüstık Qazaqstan”.

Уәлиханов ауданы.