Soltüstık Казахстан
Халқымыз “Тәрбие – талбесіктен”, “Балапан ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі” деген қанатты сөздерді әлімсақтан өмірінің, күллі тіршілігінің өзегі ете білген ғой. Сәбиінің есті, еліне адал, ұлтжанды перзент болуын әу бастан ойлаған. Жеті ұрпағына “обал, ұят, жаман боладының” сырын ұқтырып, тентегін бір ауыз сөзбен тыйып, тектісін төрге оздырған халық та – біздің қазақ.
“Соғыс балалары” деген буынның өкілі болғандықтан біз таршылықты да, қиындықты да, жоқшылықты да көрдік. Соған қарамастан біз рухани тәрбиенің бұлағынан нәр алдық. Үйдің үлкендері, әулеттің беткеұстарлары, ауылдың ақсақалдары болсын бала тәрбиесінде халқымыздың асыл құндылықтарын негізге алды: үлкенді сыйлауға, кішіге қамқор болуға, ата-анаға мейірімділік танытуға үйретті. Қазір, заман өзгерді ме, әлде адам өзгерді ме, осынау қасиеттердің барлығы жоғалып, қоғамнан жылыстап бара жатқандай. Әсіресе, еліміздің келешегі деп жүрген жастардың бойынан ұлтымыздың менталитетіне сай келмейтін мінездерді ұштастырғанда жаның құлазиды, жүрегің ауырады. Олардың тәрбиесіне ата-ана, аға буын өкілдері, жалпы қоғам тікелей араласуы керек қой. Өмірлерін игі істермен, шуақты оқиғалармен нұрландырған жандар туралы телеарналарда жиі айтылып, газет беттерінде жиі жазылуы керек деп ойлаймын.
“Менің жүрек түкпірімде жақсы мінезімен Күннің сәулесіндей жарқырайтын кім бар?” деген сауалды өзіме қойғанда көз алдыма, ең алдымен, 62 жыл бір жастыққа бас қойған, ерлі-зайыптылық ғұмырдың қызығы мен қайғысын бірге өткерген Құдай қосқан қосағым, осыдан бес жыл бұрын келместің кемесіне мінген асыл жарым Марғима Сатыбалдықызы келеді. “Әрбір азаматтың артында ақылды әйел” тұрады деген қағиданың бекер айтылмағанына көзім жылдар жылжыған сайын жете түскендей.
Біз 1955 жылы шаңырақ құрдық. Бір аптадан кейін қызмет бабымен Мағжан Жұмабаев ауданындағы Возвышен кеңшарына қоныс аудардық. Қолымда ата-анам бар. Зайыбым алғашқы күннен бастап менің әкем мен шешемді бөтенсінбеді. Керісінше, өзінің әкесі мен анасындай қарады. Ол кісілерді қалай күткенін, қас қабағына қарағанын тәтпіштеп айтып берсем көп адамдар сенбеуі де мүмкін. Өйткені оның тәрбиесі сондай еді: жасы үлкенді, қарт кісілерді құрметтеу, көңілін табу қанында бар қасиет болатын. Оның осындай қамқорлығын көрген мен іштей тағдырыма риза болатынмын.
Жан жарымның тағы бір жақсы қасиеті – қонақжайлығы. Жақсы жерде қызмет істеймін. Оның үстіне қарашаңырақта тұрамыз. Келімді-кетімді кісі көп. Қатарластарымыз, әріптестерім үйге жиі бас сұғады. Сол кезде Марғиманың қазаны асулы, шайы қайнаулы тұратын. Келген қонақты құрақ ұшып қарсы алып, төрге оздырады. Алдарына жылы жұмсағын тосады. Қазіргідей жағдай жақсы емес. Аяғымызға резеңке етік киеміз. Ол тобыққа дейін саз, батпақ болады. Марғима меймандардың ас-ауқатын қамдап, жатын орындарын дайындап, бүлінген аяқ киімдерін жуып, тазалайды. Өзі жастыққа түннің ортасында бас қоятын.
Біз сегіз перзентті болдық. Бала тәрбиесіне де араласқан кезім аз. Ол кезде қазақтың ер азаматтары үйдің тірлігінен гөрі түздің жұмысымен күн өткізетін. Таң алакеуімнен кеш қарайғанша қызметтің қамымен жүретінбіз. Таңертең жұмысқа кеткенде балаларымыз ұйықтап жатады, түстенуге келсек, олар мектепте болады, кешкі уақытта тағы да тәтті ұйқының құшағында жатқанын көреміз. Марғима бала тәрбиесімен өзі айналысты. Оларды жастайынан еңбекке, әдептілікке баулыды. Құдайға шүкір, бүгінде сол балаларымыздың әрқайсысы жеке отаудың иесі атанып отыр. Болашақтарынан үміт күтіп отырған сәбилері бар.
“Абысын тату болса, ас көп” деген тамаша тәмсіл бар ғой. Менің жарым ата-енесімен ғана емес, көршілерімізбен де, абысындарымен де тату болды. Жиын-тойларында жанашырлықпен қызмет етіп жүретін. Бауырларым туралы теріс әңгіме, бөтен сөз естіген емеспін. Әрине, өмір болған соң түрлі жағдай орын алады ғой. Оны ренжіткен де адамдар болмады емес, болды. Бірақ оны маған айтып, көңілімді түсірген кезі жоқ. Осының бәрін менің абыройым, намысым үшін істейтінін жүрегім сезетін.
Әкем жетпіс екі жасында дүние салды. Шешем болса Алланың берген 101 жылдық ғұмырын жасады. Қартайған анамның қасынан Марғима ғана табылды. Сол үшін Құдай қосқан қосағыма ризашылығым шексіз.
Мен үшін өмірімнің нұры болған жарымның дүниеден озғанына биылғы ақпан айында бес жыл болады. Ол сексеннің сеңгіріне шыққанда, балаларымызды үйлендіріп, қыздарымызды ұзатқанда, немере қызығын көріп, мынау дүниені тәрк етті. “Атаңа не қылсаң, алдыңа сол келер” деген мақал дөп айтылған-ау. Денсаулығының хошы болмай, қатты науқастанып жатқанда Марғиманың жағдайын келіндеріміз жасап бақты. Бір келініміз кешкі уақытта тамағын әзірлеп, киімдерін жуып, өзінің де бойын мұнтаздай етіп, түнімен кірпік ілмей таңғы уақытта жұмысқа кететін. Бұл кезде екінші келін келеді. Келесі күні үйімізден үшінші келін табылады. Осылайша ғұмыр бойы маған адал жар, сенімді серік бола білген ол жанының тазалығындай сыртқы бейнесін де бүлдірмеген күйі көз жұмды.
Бүгінде мен де біраз жасқа келдім. Алла ғұмыр берсе, айналасы бірнеше жылдың ішінде ғасырдың төріне шықпақпын. Қанша жасқа келсем де Марғимамның мейірімді жүзі, игі қасиеттері көңіл төрімнен өшпек емес.
Зейнолла ОЛЖАБАЕВ,
еңбек ардагері.