Soltüstık Казахстан
Урбанизация үрдісі қарқын алғалы түтіні түзу ұшқан шаңырақтардың қатары селдіреп, ауылдар жанары суалған дімкәс жандай ажарынан айырылып барады. Амангелді ауылдық округі құрамына кіретін төрт елді мекен кезінде жайнап тұратын. Қотанды төрт түлік азан-қазан шуға бөлеп, көшелерде сәбилердің күлкісі сыңғырлай естіліп, таңертеңнен күн батқанша қыж-қыж қайнаған тынымсыз тірлік құмырсқаның илеуіндей бір тыным таппайтын, ерекше сән беретін. Бүгін ше?… Калиновка мен Поляковка тарап тынды. Талапкерде мектеп жабылып, санаулы үй қалды. Еңсесі тіктеу – Амангелді ғана. Округ орталығы болғандықтан және күре жолға дейін асфальт жол тартылғандықтан, іргесі сөгіле қойған жоқ.
Бір кездері округте екі мыңнан астам адам тұрса, төрттен үшіне жуығы көшіп кеткен. Жастардың өркениеттің ошағы саналатын қалалық жерлерді таңдауы кейбіреулерге қалыпты құбылыс көрінгенімен, қабаққа кірбің ұялататын тұстары аз емес. Мектеп бітірген түлектердің ауылда тұрақтап қалуы сирек. Көбі қолына орта білім туралы аттестат тиісімен алтын бесігінен тезірек кеткенше асық. Олардың жаппай қалаға бет бұруы салдарынан шаруашылықтарда белдері бүгілмей, еңбек етіп келе жатқан жұмыскерлердің орта жасы елуден асып, алпысты алқымдап қалды. Ертең олардың орнын кім басады деген сұраққа жауап таппай қиналасың. Ауыл шаруашылығы мамандарының жетіспеуі – бүгінгі өткір мәселе. Механизаторлардың өздері жетіспейді. Осыдан 23 жыл бұрын “Агрохимснаб” ЖШС-ның іргетасын қалаған Василий Шкодиннің жатса да, тұрса да есіл-дерті жастарды ауылға тарту еді.
Мен Қызылжар өңірінің тумасымын. Есеп және аудит маманымын. Есімі облысқа белгілі диқан, тәжірибелі басшы Василий Шкодин өз қолымен көтерген серіктестікті маған аманаттады, 2020 жылдан бері жетекшілік етіп келемін. Бүгінда 96 адам тұрақты жұмыспен қамтылған. Орташа айлық жалақы 178 мың теңгені құрайды. Негізгі кәсіп түрі – жерді баптап, ризығын теру. Ауыл шаруашылығы алқаптары – 12981 гектар, оның 10047 гектары – егістік, жайылым көлемі – 2217 гектар. Бидайдан басқа майлы және жемазықтық дақылдар өсіріледі.
Шама-шарқымызша түрлі мемлекеттік бағдарламаларға қатысып жүрміз. Олардың ішінде 2019 жылдан қолға алынған “Ауыл – ел бесігі” жобасын ерекше айтқан жөн. Алдағы 4 жылда осы жоба аясында еліміз бойынша 3,5 мың ауылды түлетуге 670 млрд. теңге жұмсалмақ. Мұның өзі ауылдықтардың өмір сүру сапасы мен әл-ауқатын арттыруға мүмкіндік бермек. Алайда болашағы бар ауылдарды іріктеуде Канада тәжірибесінің таңдап алынуы қаншалықты дұрыс немесе бұрыс екенін уақыт көрсетер. Өйткені кейбір мәселелер көңілге қона бермейді. Мәселен, мұхиттың арғы жағындағы елде кластерлік тәсіл қолданылып, онда жақын орналасқан ауылдар бірыңғай экономикалық жүйе ретінде қарастырылады. Қазақстанда 1173 тірек және 2388 спутниктік ауылдың іріктелуі, былайша айтқанда, әлеуетін анықтау шетелдік параметрлерге негізделгенімен, шынайы көрініс тасада қалып қойғандай сезіледі. Себебі екі елдің инфрақұрылымдық алшақтықтары айдан анық байқалады. Дегенмен инвестиция салу, шағын және орта бизнесті қолдау, агроөнеркәсіпті, әлеуметтік салаларды дамыту шараларынан көп үміт күтеміз.
Серіктестікке 600-ден астам адам өздерінің жер үлестерін сеніп тапсырған. Былтыр 50 млн. теңгеге шарттық міндеттемелер шеңберінде заттай және ақшалай төлемдер жүргізілді. Жыл өткен сайын материалдық-техникалық база нығайып, машина-трактор паркі жаңарды. Көктемгі, күзгі дала жұмыстары кезінде 21 трактор, 8 комбайн, 3 егіс кешені, 6 сеялка, 7 жүк автомобилі тоқтаусыз жұмыс істейді. Өткен жылы 400 млн. теңгеге жуық инвестиция салынып, екі “Джон Дир” комбайны, өздігінен жүретін бүріккіш, екі МТЗ-952,2 тракторы, УАЗ және ПАЗ автокөліктері сатып алынды. Агротехникалық шаралар, ауыспалы егіс жүйесі қатаң сақталады. Химиялық тыңайтқыштар мезгілімен сіңіріледі. Осы себепті мол өнімге қол жеткізіп келеміз. Былтыр гектар шығымдылығы 16 центнерден айналды. Қысқа 2 мың тонна шөп, 2 мың тонна сабан, 500 тонна құрамажем дайындалды.
Тұрғындардың әлеуметтік жағдайын жақсарту – ұдайы назарымызда. Ауылдықтарға қолжетімді бағамен мал азығы, астық, 1400 тонна шөп, 1200 тонна сабан үлестірілді. Тасып-жеткізу жұмыстарымен арнайы құрылған 3 бригада айналысты. Амангелді және Явленка ауылдық округтерінің әлеуметтік-экономикалық дамуына 10,9 млн. теңге бөлінді. Білікті мамандарды орнықтыру мақсатымен бас инженерге және гараж меңгерушісіне 6 млн. теңгеге екі баспана тұрғызылды. Амангелді және Явленка ауылдарындағы кентішілік жолдардың қысқы күтіміне және қалпына келтіруге, тиісінше 4 млн. және 500 мың теңге қарастырылды. Амангелді орта мектебіне 450 мың теңгенің құрылыс материалдары сатып әперілді.
Осындай игілікті іс-шаралар алда да жалғасады. Биыл қоғамдық моншаны жаңартуға 12 млн. теңге жұмсалады, 2 млн. теңгеге 15 үйге су құбыры тартылады. Кезекте тұрғандардың арасында Р.Ақанова, Н.Павлова, Е.Базелюк, А.Сердалин, Ж.Гаеманова, Б.Құсайынова секілді жұмысшыларымыз бар. Бір үйді ауызсуға қосуға орташа есеппен 130 мың теңге жұмсалады. Біз оның арзан, тиімді жолдарын қарастырудамыз. Ауылдарға кіреберіс жолдар серіктестіктер есебінен күтіп-ұсталынады, оған 3 млн. теңге бөлінген. Қатты қалдықтар үйінділерін жинау бірлесіп жүзеге асырылады. В.Сологубова, Е.Веселова, Н.Анисимова, А.Ладыгин, Е.Ильинаның отбасыларына 300 мың теңгенің біржолғы ақшалай жәрдемі көрсетілді. Амангелді ауылындағы Совет көшесі бойында саябақ ашу жоспарланған. Айналасы абаттандырылып, ағаш көшеттері отырғызылады. Жарықтандырылып, орындықтар қойылады. Басқа да қайырымдылық акцияларынан шет қалмаймыз. Мәселен, аудандық көкпаршылар командасының облыстық жарыстарға қатысуына демеушілік көрсетіп жүрміз.
Ауылдың ажары да, базары да еселі еңбектерімен табыстың тайқазанын тасытып жүрген жұмысшылар болғандықтан, биыл олардың айлық жалақысын кемі 30 пайызға көбейту туралы шешім қабылдадық. Бұдан бөлек, 8 жаңа жұмыс орны құрылады. Жыл он екі ай тұрақты жұмыс болу үшін серіктестік мал шаруашылығымен де шұғылданады. Қорамызда 626 бас ірі қара бар. Енді 100 басқа арналған тауарлы-сүт фермасы тұрғызылады. Жер учаскесі бөлінді, жобалық-сметалық құжаттар әзірленуде. Кешен пайдалануға берілсе, жылына 400 тоннаға дейін сүт сауылады.
Владимир ОЛЕКСЮК,
“Агрохимснаб” ЖШС-ның директоры, аудандық мәслихат депутаты.
Есіл ауданы.