Soltüstık Казахстан
Облыс аумағында күннің күрт жылынуынан қар қарқынды еріп, өзен-көлдерде су деңгейі көтеріле бастады. Қазіргі уақытта су басу қаупі бар 3 ауданға құтқарушылардың жедел жасағы жетті, жағдайды бақылауда ұстап отыр. Өңірлік коммуникациялар қызметінде өткен брифингте мамандар облыстағы су тасқынына қатысты жағдайға тоқталды. “Қазгидромет” республикалық мемлекеттік кәсіпорны облыстық филиалы директорының орынбасары Наталья Левинаның айтуынша, облыс аумағының шамамен 50 пайызының қары әлі толық еріген жоқ.
– Облыстың өзен-көлдерінде мұз қабаты бұзылып, су деңгейі көтеріліп келеді. 5 сәуірде Есіл өзенінің салаларында су деңгейі тәулігіне 28 сантиметрге дейін жоғарылады. Облыстың шағын өзендерінде бұл көрсеткіш 14-55 сантиметр аралығында. Сергеев су қоймасы тола бастады. Су қоймасының сыйымдылығы 530 млн. текше метр, қазір 76 пайызға толды, – дейді Наталья Левина.
Маманның айтуынша, 6-8 сәуір аралығында облыста суық атмосфералық фронттары бар циклон өтпек. Түнде ауа температурасы -6 градусқа дейін төмендесе, күндіз 7-12 градус жылы болады. Кейін қайтадан жылынады. “Бірінші онкүндіктің соңында және екінші онкүндіктің басында облыстың шағын өзендерінде су тасиды деп күтілуде. Екінші онкүндіктен бастап ауа температурасы көтеріліп, түнде 3-8, күндіз 15-20 градусқа дейін жылынады. Есіл өзенінде және Сергеев су қоймасында су деңгейінің көтерілуі жалғасады. Үшінші онкүндікте ауа температурасы 15-20 градус жылы болмақ. Айдың соңында Петропавл қаласынан жоғары орналасқан бекеттерде су деңгейі шегіне жетпек. Петропавл маңында сәуірдің аяғында және мамыр айының басында су тасқыны болады деп болжануда”, – дейді Наталья Левина.
Облыста өзен-көлдердегі деңгей 19 гидрологиялық бекетте бақыланады, олардың екеуі Сергеев және Петропавл су қоймаларында, біреуі Тораңғұл көлінде, қалғаны Есіл өзенінде және оның салаларында орналасқан.
Облыстық төтенше жағдайлар департаменті бастығының орынбасары Мұрат Қанғожиновтің айтуынша, облыста су басуы мүмкін 85 елді мекен бар, олар Айыртау, Тимирязев, Шал ақын және Ғабит Мүсірепов атындағы ауданда орналасқан. 6 мыңнан астам адам тұратын 1872 үйге еріген қар суы кіруі мүмкін. Зардап шегуі ықтимал елді мекендер бүгінде ерекше бақылауға алынды.
– Екі күн бұрын облыстың Айыртау, Тимирязев және Ғабит Мүсірепов атындағы аудандарына 34 адам және 9 техникадан құралған жедел жасақ жіберілді. Мамандар көлдердің деңгейіне тәулік бойы мониторинг жүргізеді, мұзды жарады. Бөгеттерді нығайтып, еріген қар суларын сорғызумен айналысады, – дейді Мұрат Қанғожинов.
Өңір аумағындағы жолдарды су шаю немес қызыл судың тұрғын үйлерге кіру жағдайы тіркелген жоқ. “Су тасқынымен күресуге құқық қорғау органдарынан 475 адам, 134 техникасы бар 8 топ құрылды. Табиғат құбылысының зардабын азайту мақсатында жұмыстар жүргізіліп жатыр. Былтыр елді мекендерден 2 млн. 95 текше метр қар шығарылса, биыл осы күнге дейін 600 мың текше метр қар алынды. 6 мыңнан астам құбыр, 300 шақырым арық пен су өткізу каналы тазартылды”, – дейді департамент бастығының орынбасары.
Облыста су тасқыны қаупін азайтуға бағытталған “Жол картасы” бар. Құжатқа 9 іс-шара кірген. Соның үшеуі облыстық және республикалық маңызы бар автожол учаскелерін күрделі жөндеу және қайта жаңартуға қатысты, біреуі қорғаныс бөгеттерін жөндеуге және қалған бесеуі көпірлерге, су өткізу құбырларына, арықтарға жөндеу және қайта жаңарту жүргізу үшін жобалық-сметалық құжат әзірлеуді көздейді.
Су тасқыны қаупін азайту үшін былтыр су тасқынына дайындық бойынша инженерлік жұмыстар жоспары іске асырылды, бұл жұмыс 27 елді мекенді қызыл судан қорғауға мүмкіндік берді. Жалпы республикалық маңызы бар автожолдарда 19 көпір, сондай-ақ 7 жол өтпесі бар. Бұдан басқа, 607 су өткізу құбыры орналасқан, соның 16-сы қайта жаңғыртылып жатыр. Ал облыстық және аудандық маңызы бар автожолдарда 1 жол өтпесі және 32 көпір, 1391 су өткізу құбыры орналасқан.
– Соңғы 5 жылда судың жолына 130 километрден астам үйінді жасалды, 7 километрден астам қорғаныс бөгеті салынды, облыстың автожолдарында 79 су өткізу құбыры, 7 тюбинг орнатылды, 48,5 шақырым дренаж жүйесі салынды және жөнделді. Жүргізілген жұмыстардың арқасында 170 елді мекенде қауіп сейілді, – дейді облыс әкімі аппаратының жұмылдыру даярлығы және азаматтық қорғау бөлімінің басшысы Серік Ғайсин.
Өңірде су тасқынын мониторингілеу және болжау үшін “Ғарыш сапары” геопорталы да белсенді пайдаланылып жатыр. Онда ғарыштан жасалған фототүсірілімдер және су тасқыны қаупі бар елді мекендер мен гидротехникалық құрылыстардағы қар жамылғысы туралы деректер орналастырылады. Облыстық бюджеттен су тасқынына космомониторинг жүргізуге 6,5 млн. теңге және облыс аумағына тікұшақпен барлау жүргізу үшін әуе көлігі қызметіне 13,4 млн. теңге бөлінген. “Жергілікті атқарушы органдар су тасқыны болған жағдайда жедел түрде құрамында 1520 адам, 1015 құтқару техникасы бар топтар құра алады. Көктемгі су тасқынымен күреске биыл 180 тонна жанар-жағармай, 31 мың тонна инертті материал, 36 мың қап әзірленді. Облыстық резерв – 670 млн. теңгеден асады. Оның 123 млн. теңгесі төтенше жағдайдың алдын алуға және салдарын жоюға бағытталған”, – дейді Серік Ғайсин.
Ақерке ДӘУРЕНБЕКҚЫЗЫ,
“Soltüstık Qazaqstan”.