Soltüstık Казахстан
“Отан үшін отқа түс күймейсің” деп батыр Бауыржан Момышұлы айтқандай, бүгінгі таңда туған жерді сүю, елдің өркендеуі үшін қызмет ету, шекараны сыртқы жаулардан қорғау мәселесі өте өзекті тақырыпқа айналды. Оның бір себебі әлемдегі геосаяси жағдайға да байланысты. Ел мен жерді жаудан азат ету жолында аянбай шайқасқан екінші дүниежүзілік соғыс ардагерлерін жастарға үлгі етуіміз керек. Осы мақсатпен қан майданда жанқиярлықпен ерлік көрсеткен атам Көшербай Байтасұлы туралы жазуды жөн көрдім.
Жер көлемі жағынан әлемде тоғызыншы орында тұрған, асты мен үсті байлыққа толы осынау ұлан-ғайыр жерді ержүрек бабаларымыз ақ білектің күшімен, ақ найзаның ұшымен қорғап, бізге аманаттады. Олар ғасырлар бойы ентелеген жауға тойтарыс беріп, қазақтың атын тарихта алтын әріппен қалдырды. Ал сол құндылықты қазіргі ұрпақ қастерлеп жүр ме? Сауал көп, жауап аз. Бұрынғыны айтпағанның өзінде, кешегі Ұлы Отан соғысында да ел басына қара бұлт үйірілмеп пе еді? Алдыңғы шепте жаудың оғын жалаңаш кеудесімен тосқан да біздің баһадүр аталарымыз бен әкелеріміз болатын. Аналарымыз да барлық қиындықты мойнымен көтеріп, тылда тынымсыз еңбек етті. Сол батыр әкелеріміз бен қайсар аналарымыздың әрқайсысына бір-бір ескерткіштен тұрғызсақ та артық болмайды.
Биыл екінші дүниежүзілік соғыстың оты тұтанғалы да 81 жыл болыпты. Тыныш жатқан елге 1941 жылдың 22 маусымында фашистердің соғыс ашқанына да бір адамның ғұмырындай уақыт өткен екен. Сойқан соғыстың салған жарасы әлі күнге дейін жазыла қойған жоқ. Атам Көшербай Байтасұлы 1910 жылы 10 қаңтарда қазіргі Тимирязев ауданы Жарқын ауылында қарапайым отбасында дүниеге келген. Ұжымшар жұмысына ерте араласып, ауылдың гүлденуіне үлес қосқандардың ішінде алдыңғы қатарда жүрген. Жігіттік жас – 20-дан асқан кезінде қолдан жасалған ашаршылықтың ауыртпалығын көріп, орда бұзар 30-ында сұрапыл соғысқа тап болады. Алайда жас жігіт еш мойымайды. 1941 жылдың тамыз айында майданға аттанады. Соғыс ешкімді аямаған. Кімнің дәм-тұзы таусылатынын, ал кім үйіне аман-есен оралатынын бір Құдайдың өзі ғана біледі.
Батыстағы майдан алаңына жеткенше, талай рет бомбаның астында қалады. Бірақ артқа шегінер жол жоқ. Әсіресе Беларусь маңындағы жорық жолдары ауыр болады. Көлік жүре алмайтын батпақты жерлермен жүріп атысу, әуеден жасалатын шабуылдар өте қиын жағдайға қалдырады. Атамның айтуынша, алғашқы кезде жау әскері әлдеқайда мықты болған көрінеді. Олардың қолдарында озық үлгідегі қару-жарақ, ал біздің жігіттердің дайындығы да осал, қару да жетіңкіремеген. Сонда да ержүрек жігіттердің ерік-жігерінің арқасында неміс фашистерінің беті қайтып, Мәскеудің түбіне жеткенде тойтарыс берілгені белгілі. Сол шайқастың бел ортасында қатардағы жауынгер Көшербай Байтасұлы да жүрген. Ол жаяу әскер бөлімшесінде соғысты.
Соғыстан кейінгі жылдары жеңістің қандай жолмен келгенін білгісі келгендерге атамыз бастан кешкендерін көзіне жас ала отырып, әңгімелеп беруші еді. Оның шайқаста көрсеткен ерліктері біздің есімізден әлі шыға қойған жоқ. Командирі: “Қайда барсаңдар да қаруларыңды өздеріңмен қоса алып жүріндер”, – дейді екен. Бірде от жағатын құрғақ шырпы іздеп, тоғай ішіне енген кезде, бұғып отырған неміс офицерінің дәл үстінен түседі. Әлгі жерде екеуі алыса кетеді. Ол да еңгезердей дәу біреу болса керек, мұны алып ұрып астына басып алады. Атамыз да оңай жау емес екенін байқатады. Жақтан бір салып есеңгіретіп, үстіне мініп алады. Көзді ашып жұмғанша қаруын тартып алып, қолын байлап үлгереді. Содан қару кезеп, алды-артына қаратпай, командирінің алдына алып келеді. Фашист қоршауда қалып, қашып үлгермеген көрінеді.
Сталинград майданында болған бір оқиғаны ұмыта қойған жоқпыз. Әскерлер төбешіктің басында кезекпен қарауылда тұрады. Бірде төбешіктің астынан әлдебір дыбыс шыққандай болыпты. Секем алған жауынгер жан-жағын байқап қараса, төменіректе қуыс бар екен. Байқаса сол жерді фашистер паналап, тығылып жоспар құратын көрінеді. Атамыз бала күнінен епті кісі ғой. Сыбдыр білдірмей, қуыстың аузында жатқан жаудың мылтықтарын жинап алыпты. Екінші қайта серіктерімен бірге барып, жиырмадан астам немісті тұтқындаған екен. Оларда ұсталып қаламыз-ау деген ой болмапты. Атамыз осы сияқты үлкенді-кішілі жасаған батыл әрекеттері үшін “Ерлігі үшін” медалімен марапатталды. Көшербай Байтасұлының басқа да марапаттары аз емес, соның ішінде “Праганы азат еткені үшін”, “Берлинді алғаны үшін” және “Германияны жеңгені үшін” медальдарының орны бөлек. Атам көзі тірісінде: “Бұл – жай ғана берілген сыйлық емес, қан мен тердің арқасында келген марапат. Мен үшін бәрінен де қымбат. Маңызына көз жүгіртіп ойланыңдар”, – деп айтып отырады екен. Өйткені әрбір жауынгер бұл жеңісті өзіне берген сертінің орындалғаны, болашақ ұрпаққа бұйырған бейбіт күнді жақындатқанының белгісі деп білген.
Көшербай Байтасұлы соғыстан кейін ауылда мал бақты. Азды-көпті ғұмырында 4 баланы өмірге әкеліп, одан 17 немере, 34 шөбере, 20 шақты шөпшек сүйіпті. Бұл күнде немере-шөберелер атасының ерлігін мақтанышпен бір-біріне айтып отырады.
Далабай ҚАБДУӘЛИЕВ,
майдангердің шөбересі.