Тіс – адамның көркі, саулықтың белгісі. Жеген асың ағзаға сіңімді болуы үшін маңызды рөл атқарады. Алайда соңғы кезде тіс жегісімен ауыратындар көбейіп, тіпті жас талғамайтын болды, балалар да екі күннің бірінде стоматологияға баруға мәжбүр. Білікті стоматолог-ортопед Светлана Құрмашеваны әңгімеге тартып, тіс ауруларының көбейіп кету себебін сұраған едік.
– Светлана Қанатқызы, қазір қай жастағы адамдардың тісі көп ауырады?
– Қазіргі уақытта тісі бүлінген адамдар көбейді. Сырқаттар жасарып келеді, тіс жегісінің асқынған түрі – пульпит, перодонтит диагнозымен келетіндердің арасында балалар да бар. Жастарына жетпей, тістері түсіп қалғандар да кездеседі. Көбіне науқастар тіс ауруын асқындырып алады, тіс жүйкесі қабынып, аурудан жанын қоярға жер таппағасын ғана қаралады. Ал тіс ауруларының алдын алу үшін тексерілуге келетіндер өте сирек.
– Тісті дер кезінде емдетпеудің бір себебі – балалар ауыртады десе, ересектер тіс салғанға дейін белгілі бір уақыт кетік болып жүруден қорқады. Осы туралы не айтасыз?
– Иә, адамдардың көпшілігі стоматологқа қаралудан қорқады, соның ішінде егде жастағы адамдардың да үрейленгенін көрдім. Кеңес заманында тісті ауыртып емдейтін, қазір медицина дамыған, заманауи препараттарды қолданатындықтан ауырғаны сезілмейді.
Тіс дәрігеріне де көп нәрсе байланысты. Әр науқаспен тіл табысу қажет, оның үрейін сейілтіп, өзін еркін ұстауына көмектесу керек. Сонда ғана емдеу шарасы сапалы атқарылады. Кешегі мен бүгінгі стоматологияны салыстыруға мүлдем болмайды. Бұрын тісі түскендерге негізінен алынып-салынатын әрі ыңғайсыз протез жасалатын. Онымен асты дұрыс шайнай алмайсың, сондықтан кей тағам түрлерінен бас тартуға тура келетін. Ал бұл денсаулыққа теріс әсер етеді. Қазір жағдай өзгерген. Тісті бірден жұлып тастамаймыз. Тіс жиегі асқынбаған жағдайда оны барынша сақтап қалуға тырысамыз. Протездеу саласы да жетілдірілді, түрлі импланттар қойылады. Елімізде де тіс имплантациясы жақсы дамып келеді.
– Тіссіз жүрудің ағзаға қандай зияны бар?
– Ауызда тістің болмауы денсаулыққа кері әсер етеді. Ас қорыту жүйесі ауыздан басталатыны белгілі. Тамақты дұрыс шайнай алмайтындықтан, асқазан ауруларына алып келеді. Сол сияқты адамның келбетін де өзгертеді. Бір тіс түссе, тезірек орнына тіс салдыру керек. Өйткені басқа тістер қисайып кетуі мүмкін. Бұл кейін тіс салған кезде кедергі келтіреді. Кейде жұлып тастауға мәжбүр болып жатамыз.
– “Тәттіні көп жеме, тісіңді бүлдіресің” деп үлкендер балаларға жиі ұрсып жатады. Тістің бүлінуіне шынымен де тәтті зиян ба?
– Тіс ауруларының басты себебі – тәтті емес, гигиена. Ауыз қуысын таза ұстау керек. Бұл жерде тісті бірнеше рет жуу маңызды емес, ең бастысы сапалы тазалау. Әрине, жеген тамақ та әсер етеді, соның ішінде құрамында көмірсутегі қышқылы бар тағамдарды жиі тұтынудың зияны көп. Жастардың арасында тіс ауруының көп таралуына осы жайт себеп. Себебі фастфуд олардың сүйікті тағамына айналған. Сондай-ақ тіс өз қызметін қазір толық атқармайды. Яғни, ішіп-жейтін тамағымыз бәрі жұмсақ, бұл да кері әсер етеді.
– Тұрғындар тіс күтіміне мұқият қарай ма? Дер кезінде емдете ме?
– Олай деп айта алмаймын. Тіс сау болуы үшін стоматолог-дәрігерге жарты жылда бір рет көрініп тұру қажет. Ауырмаса да. Өйткені тіс біртіндеп бұзылады. Бастапқы кезде тісті емдеу оңай әрі арзан. Ал ауыра бастағаны – асқынғаны.
– Светлана Қанатқызы, өзіңізге қатысты бір-екі сауал қойсам деп едім. Сіз қалай тіс дәрігері болдыңыз?
– Мен Петропавлда туып-өстім, мектеп бітіргеннен кейін медицина саласын таңдадым. Бұл мамандыққа ден қоюыма әпкем себепші болды. Ол да стоматолог болып еңбек етеді. Сондықтан мен де сол жолды таңдадым. “Астана” медициналық университетінің стоматология факультетінде білім алдым. 6 жыл оқыдым. Еңбек өтілім – 11 жыл.
– Тіс емдеу саласында түрлі қайғылы жағдайлар орын алып жатады, ал қызықты жайттар бола ма?
– Болады. Университетті бітірген кезім-ау деймін, біздің стоматологияға тісін емдетуге бір адам келді. Оның ауруды сезбейтін ерекше қасиеті бар екен. Біз ер адамның тістерін анестезиясыз емдедік. Клиентіміз қыңқ еткен жоқ. Таңғалдық. Тағы бірде қабылдауға 70-тер шамасындағы әйел келді. Ол алынып-салынатын протез тағады екен, жаңасына ауыстырмақ болды. Әйел бірдеңенің батып, ауыртатынын айтты. Біз рентгенге түсіріп қарасақ, жастау кезінде түсіп қалған тістің орнына жаңасы өсе бастапты. Осындай да қызық болады.
– Оқырмандарымызға тістері ұзақ уақыт сау болуы үшін қандай кеңес берер едіңіз?
– Ең алдымен дұрыс тамақтану керек, пайдалы тағамдарды тұтынуға кеңес беремін. Тәтті жеуді азайтып, оның орнына сүт тағамдарын, ет пен балық өнімдерін тұтынған жөн. Бұл тіс қана емес, түгел ағзаға әсер етеді. Ауыз қуысының гигиенасын сақтап, тісті дұрыс тазалау қажет. Қазіргі уақытта тіс щеткасынан басқа да құралдар жеткілікті. Ысқыштар, ирригаторлар, пасталардың көптеген түрі бар. Жарты жылда бір рет стоматологқа барып, тісті тексертіп отырған дұрыс. Мұның бәрін орындаған жағдайда әдемі тістеріңіз көпке дейін сақталады.
– Әңгімеңізге рақмет!
Сұхбаттасқан
Ақерке ДӘУРЕНБЕКҚЫЗЫ,
“Soltüstık Qazaqstan”.