Әр жанр бойынша жемісті еңбек етіп, қазақ әдебиетінің дамуына өзіндік үлесін қосқан халық жазушысы Сафуан Шәймерденовтің шығармашылық тақырыбының сан қырлы екеніне магистратурада оқып жүргенімде анық көз жеткіздім. Осы себепті магистрлік жұмысыма жерлесіміздің өзгеге ұқсамайтын стильдік ерекшелігін арқау еткенді жөн көрдім. Талант-дарынымен, қалам-қуатымен ерте танылып, туған халқының рухани өсіп-өркендеуіне зор қызмет еткен қарымды қаламгердің шығармалары әлі талай зерттеулерге негіз болары анық.
Әлемдік әдебиетнама тарихына зер салсақ, ең таңдаулы роман-повестердің терең тартысқа құрылғанын байқаймыз. “Өмір – күрес” деп есептесек, дәуірлік шындықтың сан иірім сыры жазушы бейнелеген образдардың, оқиғалардың өне бойынан жүрек лүпіліндей анық сезілгендей болады. Заман тынысын тамыршыдай тап басып, жағымды, жағымсыз бейнелер арасындағы шарықтау шегіне дейін ширықтырған күрделі мінездер қақтығысы құтты бір арнасынан асып, сай-саланы қуалай аққан өзен-ғұмырды көз алдымызға әкеледі.
Тартыс – әдебиет пен өнер туындыларының негізгі діңгегі десек, оның бойына қан жүгіртіп, қыж-қыж қайнаған тіршіліктің нәрін себетін суреткердің ұстанған позициясы мен өмірге деген көзқарасы. Немістің белгілі ақыны Иоханес Бехердің “Шығарманы оқуға оқушының ынтасын арттыратын не? Тартыс. Көңілін аударатын не? Тартыс. Өмірде, әдебиетте немесе білімнің қай саласында болмасын алға ұмтылуға себепкер болатын не? Тартыс. Тартыс неғұрлым терең, мәнді болса, ақынның да мықты болғаны”, – деген сөздері Сафуан атамыздың шығармашылық қолтаңбасына қарата айтылғандай.
Өзіндік жазу өрнегімен оқырман санасына өшпес із қалдыра алған қаламгердің қай туындысын алсақ та, заман, қоғам сипаты, ауыл тұрмысы, жастар тәрбиесі, адамгершілік мәселесі жайлы қомақты ойлар айтылады. Әр кейіпкер – өзіндік бір әлем. Осы арада мән берерлік бір жайт, жазушы дүниетанымы, көзқарасы, өзіндік идеялар шоғыры, ол өмір сүрген кезеңдегі елдің саяси-әлеуметтік жағдайымен тығыз байланысып, астасып жатады. Бір-бірінен бөле-жару мүмкін емес. “Ит ашуы” повесі сырттай қарағанда Марғау атты адамның төрт аяқты досының жан-жануарларға тән тірлігін сипаттағандай көрінуі мүмкін. Шын мәнінде, қозғалған әлеуметтік мәселе атан түйеге жүк боларлық реалистік шығарма екені даусыз. Сюжет желісі шопан мен Марғаудың арасында ғана өрбігенімен, өмір сүрген ортаның терең шындығы айна-қатесіз ашылады. Сырт қарағанда бәрі тып-тыныш, тіршілік ағымы бірқалыпты жүрісінен жаңылмайтын секілді. Алайда іш пыстырарлықтай мимырт сәт тымық күнгі дауылдай, ашық аспан төрінде ойнаған найзағай жарқылындай лезде өзгеріп сала береді. Лезбай қойшының басына түскен тауқымет, Қарғабек сықылды желөкпенің іс-әрекеті, мінез-құлқы шаңырақты шайқалтып, ортасына түсіргендей болады. Тартыс күрделі қайшылыққа толы тіршілік ұясы айналасында дамып, өмірдің өз ортасынан ойып алынған ақиқат алдында амалсыз бас игендей боласың.
Жазушы қиялының мол бояулы елегінен өтіп, көркем сипатталған образдар табиғаты өмір, тіршілік құбылыстарымен тығыз астасып, адамдардың мінез-құлқындағы күнгейлі, көлеңкелі тұстарының, заманауи өзгеріс-жаңалықтардың алма-кезек берілу тәсілі ұтымды шыққан. Азаматтық болмыс суреткерлік шеберлікпен біте жымдасып, ешкімге ұқсамайтын жазу қолтаңбасын ерекшелейді. Осыдан-ақ әдебиетке биік талаптар тұрғысынан қарайтын сырбаздығын, талғампаздығын байқаймыз.
Светлана ШӘУКЕРОВА,
“ЛОРД” мамандандырылған мектеп-лицейінің қазақ тілі мен әдебиеті пәндерінің мұғалімі.