Әкем Қалиасқар Мұқашұлының туған інісі Күпашты (Қалианұр) балалары “көке” дейтінбіз. Көкем партия-кеңес қызметінде, оның ішінде қазіргі Есіл аудандық (бұрынғы Ленин ауданы) партия комитетінде ұзақ жыл еңбек етті.
Көкем жанары жарқыраған үлкен көзді, шағын денелі адам болатын. Жәудіреген көздері оның бар болмысын көрсетіп тұратындай еді. Өзі ағайын-туысқа жанашыр, бауырмал, алыс жақынға қол ұшын беріп көмектесуге дайын тұратын ақкөңіл адам-тын. Ол кісіні өзі өмір бойы тұрған Явленка ауылының көне көз қариялары күні бүгінге дейін құрметпен еске алып отырады. Көкемнің зайыбы Жаңыл тәтем де қонақжай, ақжарқын адам болды. Тәтем аудандық тұрмыстық қызмет көрсету комбинатында тігінші болып істеп, бес баланы бағып-қағып өсірді. Ол уақытта ауылдан келетін адамдардың аудан орталығында тоқтайтын үйлері бола бермейді. “Бұлақ” кеңшарына қарасты үш ауылдан – Бұлақ, Қарағай, Ақтастан ауданға жұмыспен келген кісілер көкем мен Жаңыл тәтемнің шаңырағына тоқтайтын. Қазір аядай ғана шағын үш бөлмелі сол үйге сонша адам қалай сиысып кететініне таңғаламын. Шіркін, сол кездегі адамдардың пейілдері қаншалықты кең болған десеңізші?!
Көкем мен Жаңыл тәтем төрт ұл мен бір қыз тәрбиелеп өсірді. Төрт ұлдың ортасындағы жалғыз қыздары әрі тұла бойы тұңғышы Сұлушаш ерке болып өсті. Көкемнің жалғыз қызы ағайынды екі үйдің де еркесі болатын. Соған қарамай Сұлушаш әпкем мектепті алтын медальмен бітіріп, сол кездегі Целиноград медицина институтына түсіп, оннан қызыл диплом алып шықты. Сұлушаш әпкемнің институтта оқып жүргені бәрімізге мақтаныш болды. Ол ауылға келгенде, бала-шаға жапа тармағай қоршап алатынбыз. Әпкеміз Мұқаш атамызға тартқан ақсары, көзі үлкен, бұрымы тілерсегіне дейін жететін сұлу қыз боп бой жетті. Ауылға келгенде мен оның жанынан шықпай, ұйықтағанда да қасына жатушы едім. Сол уақытта елге келген студенттерді құрметтеп қонақ ету біздің Қарағай ауылының ежелгі дәстүрі еді. Сұлушаш апамызды да жұрт құшақ жая қарсы алатын. Менің әкем Қалиасқар жалақы алғанда “Сұлушаш келеді, ақшаның ірісін сақтап қойыңдар”, – деп үнемі анама ескертіп отыратын. Ағалы-інілі екі бауыр бір-бірінің баласын өз баласындай көріп, өздері де бұл дүниеде тату болды. Екі ағайындыдан тараған ұрпақ арасында бұл татулыққа, Аллаға шүкір, күні бүгінге дейін сызат түскен жоқ.
Дәрігерлік оқуды бітіріп келген сұлу әпкем Қызылжар қаласындағы туберкулез ауруларын емдейтін облыстық диспансерге фтизиатор-дәрігер болып жұмысқа тұрды.
Көп ұзамай әпкем бұрынғы Сергеев, қазіргі Шал ақын ауданы, Ыбыраев атындағы кеңшардың Бейбіт Мұқанов деген жігітіне тұрмысқа шықты. Менің ендігі әңгімем осы жездем жайлы болмақ. Жездеміз Сергеев ауданындағы танымал ұстаздар Жылгелді мен Зура Мұқановтардың ұлдары екен. Жылгелді ағамыз қазақ тілі мен әдебиет пәнінің, ал Зура тәтеміз химия-биология пәнінің мұғалімдері. Қазақтың әдебиеті мен мәдениетін жақсы білетін әрі оның жанашыры болған Жылгелді ағамыз – кеңшар орталығында халық театрының ашылуына мұрындық болып, оның жұмыс істеуіне барынша еңбек сіңірген адам. Екеуі де бір-біріне ақылы мен көркі сай берекелі отбасы еді. Ол кісілер балаларының атын да жаңа өмірге лайықтап Бейбіт, Өмір, Бейнегүл, Азамат, Асыл деп қойған.
Жездем Бейбіт – отбасының тұңғышы, Алматының архитекторлық құрылыс институтын бітіріп, инженер-архитектор мамандығын алады. Өзі қараторы, бұйра шашты, мінезінде әкесінің ұлтжандылығы мен қайраттылығы бар, ал көркем келбетін Зура анасынан алған екен. Әулетіміздің бетке ұстары Сұлушаш әпкеміздің өмірлік жарының көрсе көз тойдыратын, қазақтың марқасқа азаматы екендігі бәрімізді қуантты.
Әпкем мен жездем Қызылжар қаласында тұрып жатты. Мен сол кезде Ақтас ауылындағы мұғалімдік қызметіммен қоштасып, қаладағы әпке-жездемнің қолына келдім. Ондағы мақсатым ауылдан қалаға кеп, жаңаша өмір бастау еді. “Маған жұмыс іздеңдер” деп еркелеп, екеуіне тапсырма беріп, Мещан орманының саясында орналасқан бес қабатты жайлы үйдегі пәтерге кеп жайғастым. Кешке жұмыстан кейін келгенде бала құсап алдарынан шығып, маған жұмыс таптыңдар ма деп сұраймын.
Бір күні жездем телевизияға барасың ба, онда менің нағашым Мүтәллап Қанғожин жұмыс істейді деді. Әлі қандай жұмыс істейтінімді білмесем де жездемнің айтуымен облыстық телевизияға келдім. Мүтәллап аға қайратты қара шашын артына қайырған, нұрлы жүзді, келісті адам екен, мені жылы қабылдап, көңілімдегі күдігімді бірден сейілтті.
Сөйтіп, мен жездемнің арқасында ауыл мұғалімінен телевизия қызметкері боп шыға келдім. Жаның жәннатта болғыр Мүтәллап ағаның қамқорлығының арқасында сол жерде режиссердің ассистентінен директордың қазақ редакциясы жөніндегі орынбасары – бас редактор қызметіне дейін өсіп, сол жерде 11 жыл қызмет істедім. Аяулы жездем менің телевизияға келуіме себепші болып, “тележұлдыз” атанып бүкіл облысқа танымал болдым.
Ойлап отырсам, өмірімнің өзгеруіне Бейбіт жездемнің рөлі ерекше болған екен. Бұдан былайғы өмірімнің алға басуына да оның қамқорлығын көп көрдім. 1990-1991 жылдардағы қиындық кездерде маған қол ұшын беріп, көмегін аямады. Маған туған қарындасындай жанашырлық жасап жүретін. Тіпті ақшам болмай қалса да жездемнен сұрайтын едім.
Мен тұрмысқа шығатын болдым деп, ең алдымен, әпкем мен жездеме айттым. Жездем бірден “Алып кел, көрейік”, – деді. Болашақ жарым Толымбек жездемнің көңілінен шығып, бізге ақ батасын беріп, ауылдағы тойымызды да өзі басқарды.
Бейбіт жездемнің ұлтжандылығы туралы жоғарыда айтып кеттім ғой. Ол кісі кітап оқуды өте жақсы көретін руханиятқа жанашыр адам еді. Сол кезде әлем әдебиетін жаздырып алып оқитын. Қазақтың күйлері мен әндері жазылған таспаларды жинап, үнемі тыңдаумен болатын. Қазақтың жарқ еткен талантты ұл-қыздарын көрсе қуанып, қолпаштап отыратын.
Жездем облыста түрлі салада жақсы қызмет атқарып, қай жерде болмасын өзінің біліктілігін көрсетті. Ұстаз болып, шәкірт тәрбиеледі. Сұлушаш әпкем екеуі үш перзент сүйіп, олардан немере-жиендер көрді. 2020 жылы аяулы ұлы Өрен кенеттен қаза болды. Перзентінің ауыр қайғысы ата-анасына оңай болмады.
Бейбіт жездем зейнеткерлікке шыққаннан кейін ұзақ уақыт сырқаттанып өткен жылдың желтоқсанында қайтыс болды. Егер тірі болса, биыл 70 жылдық мерейтойын дүркіретіп тойлар еді. Алланың жазуына шара бар ма…
Өмірімді өзгерткен мен үшін аса қымбат, қимас жан аяулы жездем туралы осылайша сыр шертіп, оның алдында қарыздар екендігімді айтқым келді. Мәңгілік мекенің жұмақтан болсын, жезде!
Кәмилә МҰҚАШЕВА, журналистика ардагері.
Нұр-Сұлтан қаласы.