АНА БОЛУ — ӘЙЕЛДІҢ ПАРЫЗЫ

Тоғыз ай, тоғыз күн көтеріп, жарық дүниеге әкелген сәбиін аман-есен қолына алу – ананың ғана емес, бүкіл әулеттің тілегі. Халқымыздың “Жүкті әйелдің бір аяғы жерде болса, бір аяғы көрде” дегенінен-ақ, ана болудың әйел өміріне қаншалықты қауіпті екендігін байқауға болады. Адамнан адамның жаралуы оңай емес. Айы-күні жетіп, толғағы қысқан қиын сәтте әйелдің жанынан табылатын, өмірге дені сау сәбидің келуіне сеп болып, ана өміріне араша түсетін мамандардың еңбегі зор. Осыған орай дәстүрлі айдарымыз – “Тікелей байланысты” облыстық көпбейінді аурухана жанындағы перинаталдық орталықтың жұмысына арнауды жөн көрдік. Емдеу мекемесінің директоры Елена Калюжная оқырмандарымыздың сауалдарына жауап берді.

Сәуле ӘЛІБАЕВА,

Петропавл қаласының

тұрғыны.

– Облыстық перинаталдық орталық қашан құрылған, емдеу мекемесінде жүкті әйелге қажет ем-домның бәрі жасала ма?

– Облыстық перинаталдық ор­талықтың жұмыс істеп жатқанына 33 жыл. Емдеу мекемесі 1990 жылы ашылған. Бір ерекшелігі, бұл меке­ме – сол жы­лы елімізде жұмысын бастаған алғашқы перинаталдық орталық. Біз өңірдегі әйелдерді босанды­ратын жалғыз мамандан­дырылған емдеу мекемесіміз. Яғни, біз түрлі жүктілік кезеңіндегі әйел­дерді қа­былдап, оларға тиісті көмек көрсе­теміз, қажет болған жағдайда мерзімінен бұрын босандырамыз. Ал егер де әйелге жоғары деңгей­дегі медициналық көмек керек болса, дәрігерлік-консультативтік ке­ңестің қорытындысымен Астана қаласындағы Ұлттық ғылыми ана мен бала денсаулығы орталығына жібереміз. Жылына орта есеппен біздің орталықта 4,5 мың сәби жарық әлемге келеді. Екі жыл бұрын біздің емхана базасында ұрықты қорғау орталығы ашылды. Ол жер­де облыстың жүкті әйелдері барлық ультрадыбыстық зерттеуден, био­химиялық скринингтен өте алады, генетик-дәрігердің кеңесін алуға мүмкіндік бар. Сондай-ақ бұл жерде генетикалық зертхана жұмыс іс­тейді, яғни біздің жүкті келіншек­терге басқа өңірге шығудың қажеті жоқ. Өзімізде-ақ қойылған диагноз­дың дұрыс-бұрыстығын, генетика­лық патологияның бар-жоғын тиісті зерттеулермен анықтай аламыз. Қажет болған жағдайда келіншек шалғай ауданнан болса да жүктілік­тің басынан бастап оны бақылауға алып, қалай босанады, қай жерде сәбиін өмірге әкеледі – бұл мәсе­лелерді орталықта орналасқан об­лыстық дәрігерлер консультациясы комиссиясы шешеді.

Әзиза ОРЫНБАСАРҚЫЗЫ,

Петропавл қаласының

тұрғыны.

– Перинаталдық орталықта дәрігерлер жеткілікті ме?

– Перинаталдық орталықтағы барлық бөлімдер тиісті режімде жұ­мыс істеп жатыр. Біз 100 пайыз нео­натолог және анестезиолог-реаниматолог дәрігерлермен қамтылған­быз. Дегенмен акушер-гинеколог­тардың тапшылығы сезіледі. Бірақ оның біздің жұмысымызға ешқан­дай кері әсері жоқ. Дәрігерлер кезекшілік етеді, қажет болған жағдайда түнгі ауысымда да жұмыс істейді, мереке күндері де кезекпен шығады. Санитарлық авиациямен аудандарға да шығамыз, біздің дәрігерлер кез келген уақытта мобильді бригадамен жүктілік ке­зінде дерті асқынған әйелді орта­лыққа әкеледі немесе сол жергілікті жерде ота да жасайды. Сондықтан бізде кадр мәселесі өзекті емес. Ал жетпейтін акушер-гинекологтардың орнын толтыру үшін біз қазір уни­верситеттермен жұмыс істеп жа­тыр­мыз. Қазіргі уақытта 4 резиденті­міз білім алуда. Олар оқулары біт­кеннен кейін бізге келіп, орталыққа жұмысқа орналасады. Жергілікті бюджет есебінен білім алып жатқан резиденттер қазір орталықта тәжірибеден өтіп жатыр, яғни олар біздің жағдайымызға бейімделген, жұмыспен жақсы таныс.

Бақыт БЕКСҰЛТАНОВА,

Қызылжар ауданының

тұрғыны.

– Мен дәрігерге екі сауал қой­ғым келеді. Бірінші сұрағым: жүк­ті әйел өзі босанатын перзент­хананы таңдай ала ма? Екіншісі: перинаталдық орталықта қандай ақылы қызметтер көрсетіледі?

– Қай перзентхананы таңда­ғысы келеді, бұл – жүкті әйелдің құқығы. Ол біздің еліміздегі кез келген перзентханада еш қиындық­сыз босана алады. Егер ол Қазақ­стан азаматы болса, есепке алын­са, тексерулерден өтсе, әйелдің жүктілік бойынша диспансерлік кітапшасы болса, өзіне ұнаған қалаға барып, перинаталдық орта­лықта мамандардың бақылауымен сәбиін өмірге әкеле алады. Біздің орталыққа да Алматы, Астана қа­ласының тұрғындары келіп боса­нып жатады. Әдетте Қызылжарда туыстары барлар, ата-анасы осы жақта тұратындар келеді.

Ал, екінші сұрағыңызға келер болсам, біздің орталықтағы барлық қызметтер: әйелдің жүктілігін жүр­гізу, босандыру, емдеу, жаңа ту­ған нәрестені тексеру, дәрі-дәрмекпен қамту – мұның барлығы Міндетті әлеуметтік медициналық сақтан­дыру аясында тегін жүргізіледі. Бізде ешқандай да ақылы қызмет жоқ. Тек, ақы төлеп тұруға болатын сервистік палатамыз бар. Ол бір орындық, ішінде жуынатын бөлмесі мен дәретханасы бар. Кей әйелдер босанғаннан соң демалғылары келеді, қасында туысы болғанын қалайды.

Мөлдір ҒАЛЫМЖАНҚЫЗЫ,

Петропавл қаласының

тұрғыны.

– Қай уақытта жүкті әйелге кесарь тілігі жасалады?

– Кесарь тілігі отасын жасау үшін қатаң көрсетілімдер болуы тиіс. Кей жағдайда, мәселен әйелдің немесе оның құрсағындағы баласының өміріне қауіп төнгенде әйел сәбиін міндетті түрде ота арқылы дүниеге әкеледі. Мұндай жағдайда әйелге ескертіп, неліктен кесарь тілігі жасалатыны түсінді­ріліп, отаға дайындаймыз. Сондай-ақ салыстырмалы көрсеткіштер бар, яғни, 50/50, әйел өзі де босана алады, бірақ зардабы болуы мүм­кін. Сондықтан мұндайда конси­лиум жинап, әйелдің өзімен бірге ақылдаса келе шешім қабыл­даймыз.

Өзі туғысы келмей, перзент­ха­наға “мені кесарь тілігімен босан­дырыңдар” деп келетіндер де бар. Бірақ мұндай әйелдер сирек кезде­седі. Бұл жағдайда әйелмен сөй­лесіп, оны табиғи жолмен босануға шақырамыз. Шешімін өзгертпеген жағдайда, ота жасаймыз. Мұның әрине, артықшылығы да, кемшілігі де бар. Ең бастысы – кесарь тілігі отасы арқылы босандыру, бұл табиғи емес қой, яғни нәресте босану жолынан өтпегендіктен дұрыс бейімделмейді, біз оны ота кезінде тез шығарып аламыз. Бала­ның босанып шығуы – бұл үлкен процесс, анаға ғана емес, нәрестеге де үлкен жүк, жарық дүниеге шығу үшін ол ыңғайланады, тартылып, басын бұрады. Мұның бәрі табиғи түрде өтеді.

Ал кесарь тілігі отасы арқылы босанудың артықшылығына келер болсақ, әйел босанған кезде қиналмайды. Бірақ, кейін, әрине, отаның орны, іштің төменгі жағы ауырады. Жалпы жылына біздің орталықта шамамен осындай мың шақты ота жасалады. Ал шұғыл жасау керек болса, бізде операция залы күту тәртібімен жұмыс істейді, яғни, 2-3 минуттың ішінде отаны бастауға мүмкіндігіміз бар.

Еркегүл ЕСМАҒҰЛОВА,

Петропавл қаласының

тұрғыны.

– Перинаталдық орталықта жасанды түсік жасала ма? Тас­танды балалар жайында айтып беріңізші?

– Перинаталдық орталықта жүк­тілікті жасанды жолмен тоқтату ота­лары жасалмайды, ол аурухана­лардың гинекологиялық бөлімде­рін­де, жүктілікті тоқтатуға маман­дандырылған арнайы бөлімше­лерде жасалады. Былтыр 650 әйел медициналық жасанды түсік жасат­қан. 45 әйелде біз медициналық көрсеткіштер бойынша жүктілікті тоқтаттық. Оларға денсаулығына байланысты бала көтеруге болмай­ды. Енді бір топ әйелде құрсағындағы балаларының дамуына кедер­гі келтіретін жүрек ақауы барлығын анықтадық. Тағы 21 әйелге жасанды түсік жасауға тура келді. Олардың қатарындағы бір әйел тұрмыс құрмаған, енді бірі жас болды. Олардың барлығы пациенттердің келісімімен жасалды.

Аборт бойынша өсім жоқ. Емха­наларда үйленуді жоспарлау каби­неттері жұмыс істейді. Ол жерге қыз-келіншектер кез келген уақытта келіп, кеңес ала алады.

Тастанды балалар жайына ке­лер болсақ: мұндай сәбилер өте аз. Жылына 1-2 бала ғана болуы мүм­кін. Аналары тастап кеткен жағдай­да нәрестелер бір ай бойы бізде бо­лады, орталық мамандары тексеру­лер­ден өткізеді, кейін біз оларды балалар үйіне ауыстырамыз. Бала­лар үйі Петропавлда орналасқан, тағы бір айта кетерлігі, бұл ор­талықта “Үміт” тобы бар. Әйел қазір сәбиін қолына ала алмаса, осында қалдырып, кейін жарты, не бір жылдан кейін мәселелері шешіл­гесін үйіне әкете алады. Жалпы тастанды балаларға бұл мекемеде жақсы жағдай жасалған. Ол жерде де дәрігерлер бар. Дұрыс тамақтан­дыру, сәбилердің күтімі – барлығы талапқа сай жүргізіледі.

Қанат ЕЛТАЙҰЛЫ,

Қызылжар ауданының

тұрғыны.

– Әлеуметтік желіде кейде әйелдердің перинаталдық орта­лық мамандарының көрсеткен қызметіне көңілдері толмай ша­ғым­данған жазбаларын көріп қа­ламын. Мұндай жазбалар тексе­ріле ме, анықталып жатса жаза қолданыла ма?

– Мұндай жағдай болмауы тиіс, бұл медициналық қызметкер: аку­шер, дәрігердің кәсібилігіне сай кел­мейді. Босану залында жұмыс істеу оңай емес. Перинаталдық орталық тәулігіне 15-20 әйелді қабылдап, босандырып жатады. Оның ішінде шұғыл түрде ота жасау қажет болатын жағдайлар кезде­седі. Түнгі кезекшіліктері бар. Ұжым болған соң медициналық қызметкер­дің өз мін­детіне салғырт қарауы орын алып тұрады. Ондай жағдайлармен біз күресеміз, был­тыр босанып жатқан келін­шекке дұрыс қарамаған бір­қатар қызметкерді жұмыстан шыға­рып жібердік.

Біздің орталықта психолог бар, ол қызметкерлермен жұмыс істейді. Әсіресе жұмысы ең қиын босану бөлімшесінде физикалық жүктеме жоғары, мұндай режімнен қызмет­кер психо-эмоционалдық күйге ұшы­рауы мүмкін. Сондай-ақ, мұндай оқиғаларға жол бермеу үшін біздегі босанған немесе босанатын әйел­дер арасында күнделікті сауалнама жүргіземіз. Ескертулері болса бір­ден оны түзетуге тырысамыз. Осы сауалнамадан байқағанымыз, бізде жатқан келіншектердің 99 пайызы бүгінде көрсетілген қызметке риза.

Серікгүл БАБАҚҰМАР,

Бәйтерек ауылының

тұрғыны.

Қызылжар ауданы.

– Өңірімізде бала сүюге зар болып жүрген ерлі-зайыптылар аз емес. Қазір экстракор­пораль­ды ұрықтандыру жолымен сә­билі болуға мүмкіндік бар. “Аңса­ған сәби” бағдарламасына қаты­сып, қызметті тегін алу үшін не істеу керек?

– Президенттік бағдарламаға үш жыл қатысып келеміз. Бұрын біздің өңірге небары 20-25 квота ғана берілетін, салдарынан ұзын-сонар кезек болатын. Қазір бізге жыл сайын министрлік шамамен 200 квота бөліп жатыр. 2021-2022 жыл­дары біз ол квоталардың бар­лығын игердік. Былтыр осы бағдар­лама аясында 103 келіншек босан­ды. Тағы 16 келіншек егіз сәбиді дүниеге әкелді. Яғни, бағдарлама 50 пайыз жоғары нәтиже берді. Біз, әрине, еңбегіміздің жемісін көріп қуанып жатырмыз. Бізде көп жыл­дар бойы есепте тұрған әйелдер де бала сүйіп, армандары орындалып жатыр.

Биыл 190 квота беріліп отыр. Оны алу үшін алдымен өз емханаңызда бедеулік бойынша есепке алынуыңыз керек. Ол жерде сізді тегін тексерулері тиіс. Осыдан кейін біздің перинаталдық орталыққа репродуктолог маманның қабыл­дауына келу қажет. Ол күнделікті жұмыс істейді. Репродуктолог өз тарапынан тексеріп, сізге жолдама береді. Құжаттарды облыстық ден­саулық сақтау басқармасында айы­на бір рет осы квоталарды бөлетін комиссияның қарауына жібереді.

Ал экстракорпоральды ұрық­тан­дыруды қай орталықтан өтеті­ніңізді өзіңіз таңдайсыз. Елімізде 24 орталық бар. Біздің орталықтың көр­сеткіші өте жақсы, өйткені проце­дурадан өткен әйелдердің біразы оң нәтиже көрді. Өмірге дені сау, мерзімінде туған, көптен күткен нәрестелерін әкелді.

Гүлнар ОРАЗАЛИНА,

Есіл ауданының тұрғыны.

– Қазір босанған әйелдерді екінші-үшінші күні үйлеріне жі­береді. Бұл қаншалықты дұрыс? Сіздің бұған көзқарасыңыз қан­дай?

– Бұл – өте дұрыс. Өйткені өз үйінде, таныс ортада әйел өз-өзіне тезірек келеді. Әрі оған туған-туыстары да көмектеседі. Бұған көңілі толмайтындар да бар. Қиын босанған немесе кесарь тілігі отасы жасалған әйелдер ауруханада ем алғылары келеді. Біз жағдайға, яғни олардың денсаулығына қараймыз. Ал егер өзі физиологиялық жолмен босан­са, әрине, біз оны емдеу ме­кемесін­де көп ұстамаймыз. Босан­ған әйелдер медициналық бақы­лаусыз қалмайды. Біз бірден олар тіркелген емханаға хабарлаймыз. Жергілікті дәрігерлер әйелдердің денсаулығын бақылауға алады, жа­рақаттары болса күндізгі ста­цио­нарда қажетті ем-дом жасалады.

Анар АЛДИЯРҚЫЗЫ,

Мамлют ауданының

тұрғыны.

– Болашақ – анаға қандай ке­ңес берер едіңіз?

– Ең алдымен, жүктілік жоспар­лы болуы тиіс. Ол үшін ерлі-зайыпты тұрғылықты жері бойынша емха­наға барып, тексеруден өтуі керек. Медициналық мекемеде, егер де белгілі бір ауру бойынша диспан­сер­лік есепте тұрмаса, жалпы кли­никалық анализ – қан тапсырады, терапевт маманның алдынан өтеді, әйелге гинекологқа да қаралу қа­жет. Егер де олардың сарапта­ма­лары жақсы болса, жүктілікті жос­парлай беруге болады. Мұндайда иммунитетті көтеретін дәрумендер және жүктіліктен үш ай бұрын фо­лий қышқылын ішуге, арнайы диета ұстауға кеңес береміз. Ал егер де тексеріс барысында ерлі-зайыпт­ының ауыратындығы анықталса, ол асқынған болса – кешенді түрде емделу қажет. Темекіден бас тарту, түрлі инфекцияларға тексерілу керек.

Жүкті әйел дәрігердің кеңесін бұлжытпай орындап, дұрыс тамақ­танса, демалыс пен еңбек режімін сақтаса дүниеге дені сау сәби ке­леді. Болашақ ана қажетті тексеру­лер­ден дер кезінде өтіп, құрса­ғын­дағы баланың денсаулығына үлкен жауапкершілікпен қарауы керек. Отбасындағы жақсы көңіл күй де жүктіліктің жайлы өтуіне әсер етеді.

Асылым ҚОЖАХМЕТ,

көпбалалы ана.

– Шала туған бала деп қандай сәбилерді айтады, баласы мерзі­мінен ерте туған ана нені білуі, неге мән беруі керек?

– Мерзімінен ерте деп 22 ай мен 36 ай аралығында туған баланы ай­тады. Сондай-ақ баланың салма­ғы және бойы да есепке алынады, егер сәбидің салмағы 2 келі 500 грамм және одан төмен болса, бойының ұзындығы 43 сантиметрден қысқа болса – онда ол шала туған болып есептеледі. Мұндай балалардың тыныс алу жүйесі толық жетілмеген, сондықтан олар өздігінен дем ала алмайды. Сәбилер реа­ни­мация бөліміне жатқызылып, өк­пені жасанды желдету аппаратына қосылады. Қан аздық, шақалақтың “еңбегі” жабылмаған, көзі мен асқа­зан-ішек жолында проблема болуы мүмкін. Сондай-ақ оларды қолдан тамақтандырамыз. Ондайда, әри­не, анасының сүті қолданылады. Мерзімінен ерте туған балалар сал­мақты баяу қосады. Тиісті салмаққа жеткенде, егер денсаулығында кінә­рат болмаса, үйге жіберіледі. Бұл балалардың тағы бір ерекшелігі, оларда жылудың қалыпты реттелуі жетілмеген, салдарынан тез тоңа­ды. Сол себепті арнайы жылытыла­тын үстелдерді қолданамыз, инку­ба­тор­ларда да қажетті температура мен ылғалдылықтың болуын қатты қадағалаймыз. Медициналық қыз­меткерлер де қолдарын жылытып барып қана жөргекке орайды. Жал­пы мұндай баланың қатарға қосы­луы көп жағдайда ата-анаға байла­нысты. Сәбиге арнайы гимнастика мен массаж жасау керек. Әдетте мерзімінен ерте туған сәбилердің 80 пайызын 2-3 жаста өз жастыла­ры­нан айыра алмайсың, олардың денсаулықтары да жақсы, дамуын­да да өзгешелік жоқ. Біздің орталық­тан шыққаннан кейін де, көпке дейін бұл балалар бақылауымызда бола­ды. Ал жалпы жыл сайын біздің орталықта осындай аз салмақты 600-дей сәби дүниеге келеді.

Дайындаған

Ақерке ДӘУРЕНБЕКҚЫЗЫ,

“Soltüstık Qazaqstan”.