ЖАҢА ТЕАТРДА ЖАҢАША ҚОЙЫЛЫМДАР САХНАЛАНАДЫ

С.Мұқанов атындағы қазақ сазды-драма театры ашылғаннан бергі жиырма жылдан астам уа­қыт ішінде Қызылжар өңіріндегі өнердің қарашаңырағына айналып үлгерді. Көрерменнің қоше­метіне ие қойылымдарымен ерекше. Өнер ордасы өткен жылдың соңында жаңадан салынған зәу­лім ғи­маратқа көшті. Жаңа сарайда жаңаша леппен жұмыс істеуді жоспарлап отырған театрдың көркемдік жетекшісі Дәурен Тойбазаровпен сұхбаттасып, алдағы жоспарлары туралы сұрап білген едік.

– Дәурен Мұратұлы, театр жаңа ғимаратқа көшіп, қуанып жат­қан боларсыздар. Құтты болсын! Бұл жаңалық жұмысқа тың сер­піліс әкеліп, қызықты қойылым­дар сахналауға мүмкіндік береді деп ойлаймын. Сіздердің көңіл күйлеріңізге қалай әсер етті?

– Театрымыз жаңа ғимаратқа көшіп, көңіліміз жадырап қалды. Бұл солтүстікқазақстандық өнерсүйер қауым үшін үлкен сый болды. Мұны театр ұжымы ғимараттың ғана жаңа­руы деп емес, үлкен өзгерістердің бастауы, жаңа бастамаларға апарар жол деп түсінеді. Алда бізді биік белестер күтіп тұр.

Бүгінге дейін де С.Мұқанов атындағы қазақ сазды-драма театры өнердің дамуына елеулі үлесін қо­сып, театр әлемінде қолтаңбасын қа­лыптастыра алды деп нық сеніммен айта аламын. Алғаш шымылдығын ашқаннан бері қаншама спектакль сахналанды. Ұжымның сол еңбегі бағаланып, заманауи ғимаратқа кө­шіп отыр. Ендеше сенімді ақтау – біз­дің ұжымға үлкен сын. Міндеттеріміз еселене түсті деп білемін. Репер­туарды жаңалау, жанр жағынан өз­ге­рістер енгізу, тақырыптың ауқы­мын арттыру, қойылымның декорация­ла­рын жаңалау және, ең бастысы, теардағы кадр мәселесін шешуі­міз қажет.

– Жаңа театрға өнерпаздарды тарту үшін қандай жұмыстар істе­ліп жатыр?

– Артқа ойша шегініс жасап кө­рейікші. Жаңа мыңжылдықтың басы. С.Мұқанов атындағы қазақ сазды-драма театрының уығын қадаған ал­ғашқы көркемдік жетекшісі әрі ди­ректоры Оразәлі Ақжарқын-Сәрсенбек Алматыдағы Т.Жүргенов атын­дағы қазақ ұлттық өнер академия­сының түлектерімен бірге елдің ше­тінде, желдің өтінде тұрған өңірге та­бан тіреген еді. Біржан Жалғасбаев, Мақсат Ақжолов, Кенжекей Ақжоло­ва, Болат Мамытбеков, Ербол Шүкі­ров, Мұрат Құсайынов, Нұргүл Ма­ғауина, Мәншүк Айтмұхамбетова, Ай­жан Сәрсебаева, Дәурен Сәдуов, Жұматай Әміреев, Руслан Сенке­баев, Разиля Ержұмашқызы, Анар Алтыбаева, Толқын Сұлтанова, Баян Қажнабиева, Қуандық Жүнісов, Нұржан Садыбеков, Анар Абдре­шо­ва, Қажыбай Айтыбаев, Шолпан Ай­тыбаева өнер жолындағы алғашқы қадамдарын Қызылжардағы қазақ театрынан бастаған еді. Олардың теріскейде театр өнерін дамытамыз деп келуі – нағыз азаматтық іс, отан­сүйгіштіктің белгісі болды деп едім. Жылдар өтті, әрқайсысы үлкен өнер­паз болып қалыптасты. Өнер де – тірі ағза сияқты, үнемі жетіліп, дамып оты­рады ғой. Кейбірінің бұдан да биік шыңдарды бағындыру мақсаты бол­ды. Өнер айдынында жүзген кей­бір актерлер өмірдің ағымымен қазір өзге сахналарда өнер көрсетіп жүр. Кино саласында жарқырап көрінген­дері қаншама?! Сол сахнагерлердің осы театрдан түлеп ұшқанын мақтан етеміз.

Театрдың қазығын қаққан өнер­паз­дардан тәлім-тәрбие алып, өне­гесін көрген бүгінгі буын солардың іздерін жалғап келеді. Театр жылда жас таланттармен толығып отыра­ды. Басқа өңірлерде оқу бітіріп, өз қалауларымен келіп жатқандар да аз емес. Соңғы жылдары Астана қа­ла­сындағы Қазақ ұлттық өнер уни­вер­ситетін бітірген жас маман Тұр­сын­жан Думан деген актер келді. Ол театрдың жаңа ғимаратының ашы­лу салтанатында Шоқанның рө­лін сом­дады. Тараз қаласынан М.Х.Дулати атындағы өңірлік уни­верситетті бітір­ген Шегетай Нұрасыл мен Құдіретәлі Әбілхайыр сынды та­лантты актер­лермен ортамыз толды.

– Сіз өзіңіз қашаннан бері осын­да қызмет етіп жатырсыз?

– Мен 2004 жылы Т.Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер акаде­мия­сын бітіріп, осы өңірге шақырту­мен келген едім. Еліміздің теріскейі қатты қызықтырды, туған өлкем – Өс­кемендегі театр әкімшілігі қанша қол­қа салса да, шешімімді өзгертпедім. Жасырып қайтейін, жерсініп кету оңай болған жоқ. Бір-екі жыл кетіп қал­сам қайтеді деген оймен жүрге­нім рас. Бірақ уақыт өте орта қа­лыптасып, ұжымға сіңісіп кеткен­нен кейін ол ойдан арылдым. Бүгін­де бұл театр менің – екінші отбасым.

Манағы сұрағыңызға қайта ора­лайын, облыс орталығындағы өнер колледжінде актерлер даярлайтын бөлім бар екенін білесіздер. Өкініш­тісі, оған оқуға түсетін бала саны аз және бітіргендердің көбі басқа ма­ман­дыққа кетіп жатады. Талантты ак­теріміз Асылхан Рәзиев – сол ша­ңырақтың түлегі. Одан басқа да өнерпаздар бар.

Қуаныштысы, биыл Алматы қала­сындағы Т.Жүргенов атындағы өнер академиясымен іскерлік бай­ла­ныс орнатып, дуальды оқыту жө­нінде келісімшарт жасастық. Бұл де­геніміз, жоғары оқу орны 4-ші курс студенттерін тәжірибеден өту мақ­са­­тын­да біздің театрға жібереді. Жуыр­да жиырма студент келді. Олар осында төрт ай бойы өздерінің дип­ломдық жұмыстарын, яғни қойы­лы­мдар дайындайды. Осы уақыт­та олармен жақын танысып, өзімізге тартып, диплом алған соң жұмысқа қалуларына көмектесеміз. Олар М.Әуезовтің “Қарагөзі” мен У.Шекс­пирдің “Ромео-Джульетта” қойы­лым­­дарын дипломдық жұмыс ретін­де сахналауға кірісті. Үлкен театрға ұжымдағы қазіргі бар 24 актер аздық етеді, сондықтан осы жастардың кө­бін қалдырмақ ойымыз бар.

– Театрдың қойып жүрген спек­такльдері туралы айтып бе­рі­ңіз­ші. Бүгінде репертуарды жа­ңа­­лау жұмысы қалай жүзеге асы­ры­луда?

– Өздеріңіз білетіндей, театр Сәбит Мұқановтың “Аққан жұлдыз” қойылымымен шымылдығын ашқан еді. Театрдың жаңа ғимаратын ашу салтанатында да Сәбеңнің шығар­масының желісімен сахналанған “Шоқан” тарихи драмасы сахналан­ды. Біріншіден, театр Сәбит Мұқа­нов ағамыздың атында, екіншіден, өнер­де даму, жаңарту, заман ағы­мына ілесу, көрермендер талғамы­нан шығу деген түсініктер болады. Сон­дықтан режиссер Фархат Мол­да­ға­­лиев Шоқанды екінші рет сахна­ға алып шықты. Өзіңіз білетіндей, Фар­хат да осы шаңырақта режиссер ре­тінде қалыптасып, бүгінде театр өне­рінің биік шыңынан көрініп жүр. Сол сияқты Баатырбек Шәмбетовтің ре­жиссерлік жұмысын қызылжарлық көрермендер ұмыта қойған жоқ. “Шол­панның күнәсі”, “Венециялық егіздер” сияқты қойылымдары әлі күн­ге дейін сахналанып жүр. Біз өз ре­жиссерлерімізден бөлек, сырттан да мамандар тартамыз. Бұл – театр өмі­рінде қалыптасқан дәстүр. Ол – жаңарудың бір көрінісі. Ресейдің та­нымал режиссері Батыр Коллаев­тың сахналауымен Н.Гогольдің “Ши­нель” драмасын жаңа бағытта сах­наға шығардық. Сербиялық жазушы Б.Нушичтің “Қарапайым адам” коме­диясын сахналау үшін Тәжікстанның еңбек сіңірген әртісі, режиссер Барзу Абдураззаковты арнайы шақырттық. Әлемдік деңгейдегі режиссердің біз­дің шаңыраққа келуінің өзі абырой. Ол 2005 жылы Н.Гогольдің “Ревизо­рын” да қойды.

Бүгінде театр ұжымы қайырым­дылық акциясы ретінде ауылдарды аралап, Б.Нушичтің “Қарапайым адам” спектаклін қоюда. Өзіңіз бай­қап отырғандай, біз үлкен сахналар­да ғана емес, ауылдағы шағын клуб­тарда да өнер көрсете береміз. Өнер­паз үшін бұл да үлкен тәжірибе.

– Гастрольдік сапарлар, әр­түрлі байқаулар ұжымның кәсіби біліктілігін арттыратыны белгілі. Біраз өнер сайыстарына қатыс­қандарыңызды білемін. Соңғы жетістіктеріңіз жайлы айтып өт­сеңіз.

– Театр ашылғаннан бергі 23 жыл­дағы жетістіктеріміздің бірі – халықаралық, республикалық, об­лыстық деңгейлерде өткен фести­валь, байқаулардағы жеңістеріміз. Сайысқа қатысу даму үшін қажет. Думан Адыкенов бұрын актерлік қы­рынан танылса, бүгінде қоюшы-режиссер болып қызмет атқаруда. Жас өнерпаз театрымыздың тари­хында тұңғыш рет моноспектакль қойды. Көрермендер жақсы қабыл­дады. Қойылымның бас кейіпкерін Асылхан Разиев ойнады. Бұл спек­такль республика көлемінде ұйым­дастырылатын байқауда “Үздік моноспектакль” аталымын иеленді. Жа­қында Алматыға барғанда да осы қойылымды көрсеттік. Өнер академиясындағы жас сыншылар да жылы қабылдады.

Былтыр “Қарапайым адам” спек­таклімен Ақтөбеде өткен “Балауса” халықаралық эксперименталды театр фестиваліне қатысып, “Үздік актер­лік ансамбль” аталымын иелен­дік. Кейін Ақтөбе, Орал қалаларын­да гастрольдік сапарымыз жалғасып, көрермендердің ризашылығына бө­ле­ніп қайттық. Ендігі мақсатымыз – өзіміздің өңірде осындай респуб­ли­­ка­лық театр фестивалін ұйымдасты­ру, осы бағыттағы жұмыстарды пы­­сықтап жатырмыз.

– Сырттан танымал режиссер­лер тарту мәселесі қалай шешіле­ді? Қаржыландыру жағы қалай?

– Барзу Абдураззаковпен шы­ғармашылық байланыстамыз. Оны тағы да шақыртуды көздеп отырмыз. Қазір келіссөздер жүргізілуде. Жаз­да грузин жазушысы Нодар Думбад­зе атындағы халықаралық театр фес­­­ти­валі өтеді. Өнер әлемінің жа­рық жұлдыздары қатысатын осы фес­ти­вальға баруды жоспарлап отырмыз. Н.Думбадзенің бір шығар­ма­сын сахналауымыз керек.

Қырғыз режиссері Ұлан Мырза­мен де байланысымыз жақсы. Қа­зақ­­станға да кеңінен танылып келе жат­қан талантты өнерпаз. Еліміздің үл­кен театрларындағы қайталанбас қо­йылымдарымен көрерменді там­сан­дырып жүрген Әлібек Өмірбекұ­лы­мен де келісөз жүргізілуде. Өзі­мізден қанат қаққан Фархат Молда­ғалиев те – қазір сұранысқа ие маман­дардың бірі. Мұның барлығы – уақыт еншісін­дегі жұмыстар. Осындай та­нымал мамандарды өзімізге тарту үшін мол қаражат керектігі сөзсіз. Оған біздің жергілікті билік қолдау көрсетеді деген сенімдеміз.

– Әңгімеңізге рақмет!

Сұхбаттасқан

Гүлгүл ҚУАТҚЫЗЫ,

“Soltüstık Qazaqstan”.