Бектұрған Лақадыл
Еліміздегі “Atamnyn Amanaty” қоғамдық бірлестігі – Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде хабар-ошарсыз кеткен қазақстандық сарбаздардың жерленген жерлерін табу және олардың есімін жұрт жадында мәңгілікке сақтау ісі бойынша іздестіру жұмыстарымен айналысатын жалғыз ұйым. Ұйым 2019 жылы Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің Ұлттық әскери-патриоттық орталығында Қорғаныс министрлігінің көмегімен және зұлмат соғысқа қатысушы елдердің елшілерінің араласуымен құрылған еді.
Іздеу қызметіне Қазақстаннан және басқа елдерден еріктілер тартылған. Тек 2020 жылы хабар-ошарсыз кеткендерді іздеу бойынша 3000-ға жуық өтінім келіп түскен. Бірлестіктің арқасында 600-ге жуық қазақстандық сарбаздың жерленген орны табылып, туысын іздеушілер Будапешт, Волгоград, Санкт-Петербургке барды.
– Ұйым құрылған бір жылдың ішінде бірлестік Ресей мен Украинада табылған жерлестеріміздің сүйегін елге жеткізуге жәрдемдесті. Мәселен, Украинаның Киев қаласынан Астанаға Қайыржан Тікшекеевтің сүйегі жеткізілді. Солтүстік Қазақстан облысы әкімдігінің ұйымдастыруымен марқұмның сүйегі Айыртау ауданы Дәуқара ауылында жөн-жоралғысымен жер қойнына тапсырылды, – деген “Atamnyn Amanaty” қоғамдық бірлестігі басқарма төрағасының орынбасары Райгүл Мұшанова ұйым Ресейдің “Ыстық жүрек – 2020” қоғамдық мемлекеттік бастамасы сыйлығымен марапатталғанын атап өтті.
Қайыржан Тікшекеев – Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде хабар-ошарсыз кеткен жауынгер. Оның қаза болған жерін Украинаның “Вертикаль” атты іздеу бөлімі тапқан. Олардың айтуынша, Макаров ауданында иен далада қазба жұмысымен айналысып жүргендер соғыс кезінен қалған жауынгерлердің сүйегіне тап болған.
Алдымен жауынгердің жеке сәйкестендіру белгісіне сараптама жасалған. Нәтижесінде сарбаздың Қайыржан Тікшекеев атты қазақ жауынгері екені нақтыланған. Сүйек табылған жер бауырластар зираты емес, егістік алқабы көрінеді. Киев қаласын қорғау үшін болған ұрыс даласы сияқты. Қазақстан елшілігімен байланысқа шығып, жауынгердің сүйегін Қазақстанның әскери атташесіне табыстаған. Украина майданында қаза тапқан жауынгердің немересі Марат Тікшекеев атасы Қайыржанды әжесі де, әкесі де өмір бойы іздегенін айтады.
– Атамызды іздегенімізге сексен жылға жуық уақыт болды. Ол 1941 жылы ақпан айында Айыртау ауданы, Дәуқара ауылынан әскер қатарына алынған. Соғыс басталған кезде ұрыс даласына жөнелтіледі. Қайыржан атамызды әжем де, әкем де өмір бойы сарыла күтті. Туыстарымыз Мәскеуге де барды. Олардан кейін атамды іздеу аманаты маған бұйырды. Украинадағы іздеуші топқа, “Atamnyn Amanaty” қоғамдық бірлестігіне және басқа да көмектескен адамдарға алғысымды білдіремін, – дейді жауынгердің немересі Марат Тікшекеев.
Қазіргі таңда “Atamnyn Amanaty” қоғамдық бірлестігі “Есімін қайтару” халықаралық жобасы аясында да жұмыс істеп жатыр. Аталған халықаралық жобаның жетекшілері Украинадағы “Славута” концлагері тұтқындарының деректері жазылған тізімді тауыпты. Бұл концлагерь әскери тұтқындарға арналған. Онда түскендердің тағдыры қандай болғаны айтпасақ та түсінікті. Тұтқын дәрігер мен оның жақтастары концлагерь ауруханасында қайтыс болғандардың есімдерін жасырын түрде жазып отырған. Көп ұзамай тұтқында болған дәрігер атылып кеткенімен, бұл жұмысты басқалары жалғастырған. Осылайша көптеген сарбаздардың есімдері мен олардың тағдыры жайлы мәлімет сақталыпты. Тізімде концлагерьде 1944 жылға дейін қаза тапқан 20000 адамның есімі бар. Оның ішінде 2000 қазақстандық туралы мәлімет жазылған. Қазіргі уақытта “Atamnyn Amanaty” қоғамдық қорына барлық мәлімет жинақталған 150 қазақстандық жауынгердің тізімі беріліпті. “Есімдерін қайтару” жобасының өкілдері табылған мұрағаттық құжаттарды ретке келтіргеннен кейін, қалған жауынгерлер туралы да мәлімет береді. Қазір қоғамдық бірлестік өкілдері “Славута” әскери концлагерінде болған жауынгерлердің туыстарын іздестіруде.
Бектұрған ЛАҚАДЫЛ,
“Soltüstık Qazaqstan”.