ҚЫЗЫЛЖАРҒА ӨНЕР КЕРУЕНІ КЕЛДІ

Сәбит Мұқанов атындағы об­лыс­тық қазақ сазды-драма театрын­да көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері Темірбек Жүргеновтің 125 жылдығын мерекелеу аясында Қа­зақстан драма театрларының ХХІХ республикалық фестивалінің сал­танатты ашылуы өтті. Рухани ша­ра­ны Мәдениет және ақпарат ми­нистрлігі, Астана қаласындағы Қа­ли­бек Қуанышбаев атындағы мем­ле­кеттік академиялық қазақ музыка­лық драма театры мен облыстық әкім­дік ұйымдастырды.

Есімдері елімізге белгілі театр майталмандары мен республика­ның түкпір-түкпірінен келген актер­лер Т.Жүргенов атындағы қа­зақ ұлттық өнер академиясының ма­мандары әзірлеген “Темірбек Жүрге­нов. Теперіш тағдыр” атты көрмені тамашалады. Алаштың ардақты тұл­ғасының өмірінен сыр шертетін әр жәдігердің айтары бар. Асыл тұлға­ның ғұмырдариясы­на терең бойла­сақ, оның қандай аза­мат болғанын аңғарамыз. Бала Темірбек Сыр елін­дегі атақты Тұрмағамбет ақын ұстаз­дық еткен ауыл мектебінде сауат ашып, кейін Аламесектегі орыс-қа­зақ мектебін­де, Перовскідегі (қа­зір­гі Қызылорда) Суханский атындағы училищеде бас­тауыш білім ал­ған. 1917 жылы Уфа жер шаруашы­лығы училищесіне оқу­ға түседі. 1923 жылы Ташкенттегі Орта Азия мемлекет­тік университе­тінің құқық фа­культетіне оқуға жібе­ріледі. Ол Қазақ АССР-інің Түркістан Республика­сын­дағы толық өкілетті өкілі, ал 1926 жылы Ташкенттің Қа­зақ педагоги­калық институтының ди­ректоры бо­лып тағайындалады. Жоғары оқу орындарына арналған “Саяси эко­но­мия” және “Құқықтану” пәндері бойынша оқу құралдарын қазақ тілі­не аударады. Қазақ термелерінің жи­нағын құрастыруға ат салысады.

Бұл өмір­баяндық деректерді көрмені таныс­тыру барысында Те­мірбек Жүргенов атындағы қоғам­дық қордың төрағасы, қоғам қай­раткері Аңсат Сәби айтып өтті. “Өткен ғасырдың отызыншы жылдары “Темір нар­ком” атанған Темірбек Жүргеновтің есімі бүгінде иісі қазақ­қа етене та­ныс. Ол – Қазақстан мен Ор­та Азия рес­публикаларындағы оқу-ағарту, мәдениет және әдебиет са­ласының өркендеуіне өлшеусіз үлес қосқан көрнекті мемлекет және қо­ғам қай­раткері, сыншы-көсемсөзші. Оның ат жалын тартып мінген аза­маттық өмірі бірден ұлттық ояну, кө­терілу, серпілу және тәуелсіздік жо­лында күресу кезеңіне тұспа-тұс кел­ді. Т.Жүргенов Нәзір Тө­реқұлов, Әлі­би Жангелдин тәрізді қайраткер­лермен бірге иық тіресіп, ең алды­мен, өзі өкілі болып санала­тын қазақ халқының мүддесіне қыз­мет етті. Тұлғаның есімін жаңғырту мақсатында ұйымдастырылып отыған фестивальдің киелі Қы­зылжар жерінде өткізілгені қуан­тар­лық оқи­ға”, – деді ол. 

Республикалық театр фестива­лі­не еліміздің 9 өңіріндегі (Алматы қаласынан – 2 театр, Астана, Маң­ғыстау, Қарағанды, Павлодар, Жеті­су, Ұлытау, Түркістан) қазақ театрла­ры қатысып, әзірлеп алып келген қойылымдарын көрермен назарына ұсынуда. Көрмені тамашалағаннан кейін қадірлі мейман ретінде фести­вальге арнайы шақырылған КСРО халық әртісі, Қазақ­стан­ның Еңбек Ері, Қазақ­стан театрлар қауымдас­тығының президенті Асанәлі Әші­мов, Қазақ­станның халық әртісі Ті­лектес Мей­ра­мов, Қазақстанның ең­бек сіңірген әртісі Лидия Кәденова, қазылар ал­қасының төрағасы, театртанушы, өнертану ғылымда­рының докторы, Темірбек Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер акаде­миясының про­фес­соры, “Құрмет” ор­денінің иегері Ба­қыт Нұрпейіс бастаған бір топ азамат қызыл кілемнің үстімен жүріп өтті.

Өнер фестивалінің ашылу сал­та­на­тында облыс әкімі Ғауез Нұрмұхамбетов сөз сөйлеп, мұндай ауқымды шараның біздің өңірімізде араға 21 жыл салып өткізіліп отыр­ғанын айтты.

– Республикалық театр фести­валінің Қызылжарда ұйымдасты­рылуы – айтулы оқиға. Біздің өңіріміз – көптеген талантты драматургтер мен жазушылардың туған жері. Мағ­жан Жұмабаев, Смағұл Сәдуақасов, Ғабит Мүсірепов, Сәбит Мұқанов сын­ды классиктердің шығармалары бүгіндері еліміздің көптеген театрла­рында сахналанып келеді. Алдағы бір апта бойы еліміздің үздік театр­лары кө­рермендердің назарына қойылым­дар ұсынбақ. Республика­лық фес­тиваль қатысушыларына шалқар ша­быт пен шығармашылық табыс ті­леймін, – деді өңір басшысы. Облыс әкімі Асанәлі Әшімовке ерекше ри­зашылық білдіріп, Қызылжар жұрт­шылығының атынан қайраткер тұл­ға­ның иығына шапан жапты.

– Сәбит Мұқанов, Ғабит Мүсіре­пов, Сафуан Шаймерденов сынды дра­маның да­рабоздарын дүниеге әкелген киелі Қызылжарға табан ті­ре­геніме қуа­нып отырмын. Аяулы тұлға Темірбек Жүргеновке арнал­ған іс-шараның Мағ­жан елінде өткізі­ліп жатқаны театр өнерінің мәртебе­сін асқақтата түседі. Алаштың ар­дақ­тысы 1933-1937 жылдары Қазақ­станның Халық ағарту комиссариа­ты жұмысына Сан­жар Аспандияров, Құдайберген Жұбанов, Ғабит Мүсі­репов сияқты қайраткерлерді тарт­ты. Т.Жүргенов­тің тікелей атсалы­суымен “Қазақстан­да мектеп жүйе­сін реттеу және қазақ орта мектепте­рін көбейту ту­ралы” қаулы қабылданып, ана тілімізде оқытатын білім ор­даларының саны артты. Ол Халық ағарту ко­миссариатын ұлт­тық мәде­ниетті өркендету штабына айналдырды. 1934 жылы Алматыда өткен Бүкіл­қазақстандық халық өнер­паздары­ның 1-слетін, 1936 жылы Мәс­кеудегі Қазақстан өнері мен әдебиетінің онкүндігін ұйым­дас­тырды. Мұхтар Әуезов, Жұмат Ша­нин, Әбіл­хан Қас­теев сынды қай­раткерлердің шы­ғармашылықпен айналысуына жағдай жасады, – деді Асанәлі Әшімұлы.

Салтанатты шарада сөз алған Мәдениет және ақпарат министрлігі жанындағы мәдениет комитетінің төрайымы Күміс Сейітова аталмыш ведомствоның басшысы Аида Ба­лаеваның құттықтауын оқып берді. Фестивальдің маңыздылығына тоқ­та­лып, қатысушыларға ақ жол тіледі. Содан кейін мәдени шараға қаты­сатын театрлар ортаға шақырылып, қызылжарлық көрермендерге та­ныстырылды. Сәбит Мұқанов атын­дағы облыстық қазақ-сазды драма театрының мамандары дайындаған Темірбек Жүргенов жайлы театр­ландырылған қойылымды жиналғандар ерекше ықыласпен тамашалады.

Фестиваль шымылдығы Түркі­стан музыкалық драма театрының әртістері дайындаған “Мағжан” спек­таклімен түрілді. Пьесаның авторы – жас драматург Алмас Нүсіп. Кө­рер­мен спектакльден жас Мағжанның, өмірге ғашық Мағжанның, елінің ауыр халі үшін шексіз азап шеккен, басын қатерге тіккен Мағжанның және бірнеше мәрте геноцидке ұшы­раған қазақ халқының ауыр тағды­рын көрді. Спектакль талғамы биік көрермен көңілінен шық­­ты. Елі­мізге танымал Еркебұлан Дайыров, Зарина Кармен, Али Марат сынды театр әртістері ұлы ақын, ғалым, ау­дармашы, Алаш қозғалысының қай­раткері Мағжан Жұмабаевтың тағ­дырын, сол кездегі қазақ халқының тіршілігін көрерменге жеткізе білді. Мағжан бейнесін талантты әртіс Ер­кебұлан Дайыров сомдады. Рөлдерде ойнаған актерлердің дені жастар. Мағжан ақын өзі жырлап өткендей “Мен жастарға сенемін” идеясы театр сахнасында жалғасын тапты.

– Өмірі аңызға айналған жыр пай­ғамбарының тағдыры арқылы өткен ғасырдың 20-шы жылдарында қазақ даласын шарпыған ашаршылық, халықтың бостандығы үшін күрес, білім алудағы қиындықтар қозғалған спектакльден ерекше әсер алдым. Қоюшы режиссердің еңбегі таңқал­дырмай қоймады. Сахнаның безенді­рілуі, әртістердің киген киімі жан-жақты ойластырылған, – дейді қаламыздағы №4 мектептің мұғалімі Жарқын Омаров.

Фестиваль аясында спектакль­дер 14 қазанға дейін күн сайын С.Мұ­қанов және Н.Погодин атындағы өнер ордаларында сахналанбақ.

Самрат ҚҰСКЕНОВ,

“Soltüstık Qazaqstan”.

Суреттерді түсірген

Самат БАЙҒАЗЫ.