Soltüstık Казахстан
“Батыр Баян” поэмасы – бізге көп дүние үйретіп, өмірдің мәнін ашатын туынды. Бұл поэма арқылы жастықтың албырттығын, сезімнің соқырлығы мен ақылға бағынбайтын асаулығын, ашу мен ақылдың, сана мен сезімнің таласын, әрі көзсіз ерлікті көреміз. Поэма сюжеттік жағынан эпостық жырларға өте ұқсас. Реалистік негізде жазылған поэманы Мағжан табиғатпен үндестіре бізге әсерлі жеткізе алды. Бір қарағанда қызықты сюжеті бар бұл поэма тек тарихты баяндап тұрғандай. Әрине Мағжан ақын тарихпен қатар ерлікті, еркіндікті көрсете білді.
Поэманың бас кейіпкері – Батыр Баян. Ол поэмада отаншыл, өжет және өте намысқой жауынгер ретінде сипатталған. Баян үшін ең бастысы – халқына, Отанына деген махаббат. Ол Отаны үшін өз інісі Ноянды өлтіруге дейін барды. Баян – қазақ батырларының ішіндегі ең белдісі, шоқтығы биік батыр болып саналады. Мұны ақын поэманың алғашқы тармақтарында-ақ білдіреді. Тіпті, Абылай ханның төрт құбыласын түгендеген батырларының бәрі Батыр Баянды күтіп, жорыққа аттанбай отыруының өзі – оның абыройлы жан екеніндігін көрсетеді.
Жас Баян жауды талай көрмеп пе еді,
Сорғалап сұңқардайын төнбеп пе еді.
Майданда жолбарыстай жалғыз ойнап,
Сан қолға аш бөрідей кірмеп пе еді?! – деп ақын Баян ердің батырлығын сипаттайды. Бұл шумақта ақын Баянның батырлығын сипаттап қана қоймай, алда болғалы тұрған оқиғаның да психологиялық портретін шығарғандай.
Баян – жай ғана батыр емес, елінің ертеңі үшін жауымен алысып қан кешкен, жұртының бас бостандығын ойлаған жан. Ең бастысы, халқына адал азамат. Сол адалдығының күшімен бір жатырдан шыққан бауырын өлімге қиюдың өзі екінің бірінің қолынан келе бермейтін іс. Поэманың соңында Батыр Баян өзінің өжеттілігімен Абылайдың шешіміне қарсы шығып, 100 жігітпен қалмаққа қарсы аттанып, сол жорықта қаза табады.
Самал БАҚТЫБАЕВА,
облыстық олимпиада резерві мамандырылған мектеп-интернат-колледжінің қазақ тілі мен әдебиеті пәндерінің мұғалімі.