АСҚЫНДЫРМАҒАН АБЗАЛ

Өңірде мыңнан астам адам колоректальды обырмен диспансерлік есепте тұр. Өткен екі айда қатерлі ісік жаңадан 27 адамда анықталды. Бұл өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда көбірек.

Колоректальды қатерлі ісік – бұл тоқ және тік ішектің әртүрлі бө­ліктерінің қатерлі ісігі туралы жал­пы түсінік. Онкологиялық ау­ру­лар­­дың ішінде бұл патология жайын­да ақпарат аз, сал­дары­нан сырқаттар арасында дерт жайында түрлі алып-қашпа әң­гіме көп, бұл олардың қорқыны­шын еселей түседі. Бірақ қазір ерте диагностиканың заманауи мүмкін­діктері нәтижесінде қа­терлі ісік ауруын ем­деуге болады.

Әлемнің дамыған елдерінің статистикасына қарайтын бол­сақ, колоректальды обырмен ауырған­­дар саны өсіп келеді. Жал­пы Ав­стралия мен Жаңа Зелан­дияда, Еуропада және Солтүстік Амери­ка­да ауру көр­сет­кіші ең жоғары, ал Африка мен Орталық және Оң­түстік Азияда ең төмен. Бұл айыр­ма­шылық ішкен та­мақ­тың ерек­ше­ліктеріне, жаман әдеттерге, эко­логиялық фактор­ларға және ге­не­тикалық бейімді­лікке байла­нысты болуы мүмкін. Көп жағ­дайда обыр ер адамдар арасында өкпе мен ас­қазан қа­терлі ісі­гінен кейін, ал әйелдерде сүт безі мен тері қа­терлі ісігінен кейін 3-ші орында ке­леді. Диагноз қойылғаннан кейін ал­ғашқы жылы өлім-жітім жоғары, себебі науқастар дәрігерге алғаш рет жү­гінген кезде обыр III-IV са­ты­сында болады.

Колоректальды қатерлі ісіктің пайда болуына ішектің қабыну аурулары – ойық жаралы колит, Крон ауруы әсер етуі мүмкін. Ішек­­тің қабыну ауруы басталған­нан кейін шамамен 8-10 жылдан кейін ол обырға ұласады. Коло­ректальды қатерлі ісік 40 жасқа дейін сирек кездеседі, бірақ әр онжылдықта қауіп арта түседі. Жалпы сырқаттардың басым бөлігі – 60-75 жастағылар. Онко­логия­лық аурудың дамуына әсер ететін фак­тордың бірі – майлы тағамды көп тұтыну, рационда көкөністер мен жемістердің аз болуы. Семіздік те колорек­тальды қатерлі ісік ауруы­ның даму қаупін шамамен 1,5 есе артты­рады. Алкогольді шамадан тыс тұ­тыну және темекі шегу де обырға әкелуі мүмкін.

Колоректальды қатерлі ісікті скрининг арқылы ерте сатысында анықтауға болады. Скринингтік диагностика негізінен ауруы мүм­кін, яғни қатер тобына жататын­дарға немесе аурудың нақты бел­гілері жоқ сырқаттарға жүргізіледі.

Бірінші кезекте скринингтен туыстарының арасында тоқ ішек­тің немесе тік ішектің қатерлі ісігі, ішектің аденомасы және қабыну аурулары бар адамдар өтеді. Олардың ауру жұқтыру қаупі екі есе жо­ғары.

Колоректальды қатерлі ісік көп­ке дейін білінбеуі мүмкін. Тоқ ішек пен тік ішектің ісіктері баяу өседі және алғашқы белгілер пайда бол­ғанға дейін ұзақ уақыт өтеді. Симптомдар ісіктің орна­ла­суына, түріне, таралу дәреже­сіне және асқынуларына байла­нысты. Мұндай ісік пациентке кө­рінбейді және сезілмейді, ол айтарлықтай мөлшерге дейін өсіп, жанындағы орган­дарға метастаз бергенде ғана пациент ыңғай­сыздықты, ауырсы­­нуды сезіне бастайды, нәжісте қан пайда болады.

Көбінесе сырқаттар дәрігерге асқазан, өт, бауыр, ұйқы безі функцияларының бұзылуынан бо­латын асқазан-ішек жолдарының ауруына шағымдануы мүмкін. Ісік­тен қан кету әдетте көзге көрін­бейді, салдарынан анемия пайда болып, науқас таңертеңгі әлсіздік пен шар­шау­ға шағымданады.

Колоректальды обырдың ерте кезеңінде кей науқастардың жал­пы жағдайы нашарлайды, қаназ­дық, әлсіздік, кейде дене температурасының жоғарылауы байқалады. Бұл белгілер көпте­ген ауруларға тән, дегенмен де­реу дә­рігерге қаралған жөн. Бұдан бөлек, шаршау, ентігу пайда болып, өң бо­зарса, ұзақ іш қатып немесе диа­рея тыйылмаса, іш жиі ауыратын болса, нәжісте де­фека­циядан кейін қан көрінсе – бірден дәрігер­ге қаралу қажет.

Колоректальды қатерлі ісік хирургиялық жолмен метастаз­дық ауру белгілері жоқ науқас­тар­дың 70-95 пайызында емделуі мүмкін. Хирургиялық емдеу ба­рысында ішектің бөлігі ісікпен бірге жергі­лікті лимфа аппаратымен алынып тасталып, кейін ішектің ұштары бі­ріктіріледі, бұл табиғи дәрет алу қабілетін сақтайды. Тік ішектің қа­терлі ісігінде операцияның көлемі ісіктің анустан қаншалықты қа­шықтықта орналасқанына байла­нысты. Егер тік ішекті толығымен алып тастау қажет болса, ішекті шығару үшін іштің алдыңғы қа­быр­ғасында хирургиялық жолмен те­сік – ко­лостома жасалады, ол ар­қылы нәжіс сыртқа шығары­лады.

Егер науқастарда бауыр ме­тастаздары болса, хирургиялық емдеудің қосымша әдісі ретінде метастаздардың шектеулі санын алып тастау ұсынылады. Бұл опе­рация егер бастапқы ісік то­лы­ғымен жойылса, бауыр метастазы бауырдың бір бөлігінде болса және бауырдан тыс метастаздар бол­маса жасалады. Ко­лоректальды қатерлі ісікті емдеудің тиімді­лігі науқастың ауру­дың ерте саты­сын­да дәрігерге қаралуымен бай­ла­нысты. Сол кезде ғана заманауи емдеу әдіс­терін барынша пайдалануға және жақсы нәти­жеге қол жет­кізуге мүмкіндік бар.

30 наурыз күні облыстық онко­логиялық орталықта ашық есік күні өтеді. Тұрғындар дәрігер ке­ңесін алып, ультрадыбыстық зерттеуден өтеді.

Вячеслав БЕЛОВ,

облыстық көпбейінді аурухана жанындағы онкологиялық орталықтың онколог дәрігері.