Soltüstık Казахстан
Ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлы өзінің “Оқу жайы” атты мақаласында “Бұл күнде оқудың керек екеніне ешкімнің таласы жоқ. Қай жұрт болса да оқумен ілгері басып тұрғандығын, кейін қалудың себебі оқудың кемдігінен екенін көріп тұрамыз” деп жазады. Алаш арыстары жастардың заманға сай білім алып, озық ойлы болуын армандады. Осы жолда талай зиялыларымыз тер төгіп, бар ғұмырын білім беруге арнады. Содан бері ғасырға жуық уақыт өтсе де қазақ баласы үшін оқу-білімнің қажеттілігі жоғалған жоқ. Керісінше, қазіргідей сәтте жастардың кітаппен сусындап, білімге бас қоюы күн тәртібіндегі маңызды мәселеге айналып отыр.
Өкінішке қарай, бүгінгі таңда заман тыныш, өмір бейбіт болғанымен, еліміздің ауылдық жерлерінде кітапханалар жасақталып, білім нәрімен сусындауға мүмкіндік жасалмағаны жасырын емес. Қаладағыдай заманауи ғимараттары, дамуға қажетті қайнаған ортасы жоқ көп ауыл жастары өркениет игілігінен шет қалып жатқаны шындық. Осы мәселеге алаңдап, ерікті түрде өзара ымыраласып, бос уақыттары мен демалыс күндерін ұтымды пайдаланып, тамшыдай болса да елге пайдамыз тисе деген М.Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университетінің студенттері бірлесіп “Қызылжар оқырмандар клубы” атты ұйым құрып, ауыл мектептеріндегі балаларға ерікті түрде кітап жеткізумен айналысып келеді. Жас буынның ел игілігі, ұрпақ санасының оянуы үшін жан салып, атқарып жатқан бұл жұмысы – ауыз толтырып айтарлықтай игі бастамалардың бірі.
– Өзге қалаларда жастардан құралған 2-3 команда бар, ал біздің өңірде жастар мұндай ұйымды әлі құрып үлгермеген. Негізінде бұл бастаманы өткен жылдың қыркүйек айында қолға алмақ болғанбыз. Ол үшін “Kitapal” дүкенінен топтық кітап алу үшін командада кемінде 8 адам болуы шарт еді. Ойланып-толғанып жүріп, ойға алған істі осы жылдың басында қолға алдық. Көбі неге “клубтың атын “Қызылжар оқырмандар клубы” деп қойдыңдар?” деген сұрақ қояды. “Дала қырандары”, “Өнерлі өрге жүзеді”, “Балалықтан даналыққа” деген сияқты біраз нұсқаларды қарастырдық, бірақ қаламыздың атын айшықтап, Қызылжар атауын паш етіп тұратын атау қойғымыз келді, – дейді клуб жетекшісі Алуа Кеңесбайқызы.
Аталмыш ұйымның құрылғанына санаулы уақыт болса да, Айыртау, Ақжар, Есіл, Ғабит Мүсірепов атындағы және Тимирязев аудандарына барып, кітаптар табыстап қайтқан. Осы тұста студенттер соншама кітапты сатып алуға қаржыны қайдан алады деген заңды сұрақ туындайды. Олар өздері баратын ауылдардың жетістікке жеткен, кәсіп ашқан азаматтарымен тілдесіп, солар берген қаражатқа және жарнама жасау арқылы халықтан түскен ақшаға кітаптар сатып алып, жас оқырмандардың қолына табыс етеді.
Осы күні аға буын өкілдері жастардың кітап оқымайтынын айтып, қынжылысын білдіріп жататыны бар. Жастардың бойкүйездігі мен жалқаулығын да сынға алатындар көп. Алайда ұйым мүшелері бұл көзқараспен келіспейді. Олар ауылдарды аралау барысында оқуға ынтық, көзі ашық жастардың аз емес екенін көрген.
– Білімге құштар жастардың бар екенін өз көзіммен көріп отырмын. Өйткені, уақыт өткен сайын ұйым мүшелерінің қатары бастапқыға қарағанда толысып келеді. Оларға тек жетекшілік ететін көшбасшы мен өз ойларын айтып үйренетін орта керек. Біздің топ мүшелері тек ауылдарға кітап апарып, оқушылардың қолына табыстаумен шектелмейді. Барлығымыз әр ай сайын бір кітапты айналдыра толық оқып шыққаннан кейін оны жиналып талқылаймыз, әркім өзінің түсінген ойын айтып болашаққа жоспар түзеді. Өзіміздің пайдамызға жарап жатқан мұндай әдет басқалардың да шешім қабылдауына, топ алдында тосылмай сөйлеуіне, өз ойын ашық жеткізуіне септігін тигізеді, – дейді клуб жетекшісі.
Ауылдық білім ошақтарында кітапханалардың бар екені рас, бірақ балалар онда кіріп, емін-еркін кітаптар алып оқып, оны керегінше пайдалана алмайды. Алынған әдебиет белгіленген уақыттан кейін мектепке қайтарылуы тиіс. Екіншіден ондағы кітаптар мектеп бағдарламасындағы оқулықтармен ұштастырылған, жеткіншектердің тұлға ретінде дамуына қажетті кітаптар саны аз. “Ауылға кітап” жобасымен жеткізілетін кітаптар – көбінде мектеп оқушыларының көкейкесті сұрақтарына жауап берерлік ұтымды шығармалар. Мәселен, баланың ата-анаға деген махаббаты, жоғары оқу орнына түсер алдында студенттік өмірге қалай дайындалу керек, мамандық таңдауда нелерге көңіл бөліп, қайткенде білікті маман иесі атануға болады, қыз баласы өз ортасын қалай танып-білуі керек, ер-азаматтардың басты мақсаты не деген сияқты көкейкесті сұрақтарға жауап алуға мүмкіндік алады. Жастар ауылдың шағын кітапханасындағы азғантай ғана кітап қорымен шектеліп қалмай, әлем әдебиетінің інжу-маржандарын, іскерлік әдебиеттің озық үлгілерін, кеше ғана жарық көрген ел аузында жүрген еңбектермен таныса алады.
Алайда ауылдарға кітаптарды апарып беру бар да, сол кітаптарды жастардың оқуы бар. Кейде мол қаражатқа алынған әдебиеттердің сөрелерде шаң басып қалуы да мүмкін. Жастардың кітап оқуына алаңдаған клуб мүшелері бұл жағынан да тиісті жұмыстарды қолға алған. Оның үстіне кітап апарған мектептердің оқушылары да әкелген әдебиеттерден ғаламторда көрген еңбектерді танып, қуанып жатады екен. Кейін жастар оқушылардың кітапты оқып-оқымағанын білу үшін екі аптадан кейін арнайы барып, оқырманмен әңгімелеседі. Талқылау барысында оқушылар өздері оқыған кітаптары мен олардың арасындағы байланыс туралы пікір бөлісіп, алған әсерлерін баяндайды.
Қазақтың ақиық ақыны Мағжан Жұмабаевтың сенім артқан жастары осындай ел игілігі, ұрпақ санасы үшін қолдан келгенше көмек көрсетіп келеді. Күні ертең елдің көшін алға сүйреп, қазақты ұшпаққа шығаратын да осындай жастар болса керек. Бүгінгі күні жастарға сыни пікір айтатындар қатары көп. Олар жастарды әлсіз, еріншек, жалқау, жатыпішер деп көңіл толмаушылық білдіріп жатады. Мұндай көзқарас жастардың намысын қайрау емес, керісінше оларды мұқату, істеген жұмыстарына сенімсіздікпен қарауға келіңкірейді. Елдің ертеңі үшін тәуекелдің кемесіне міне алатын жастардың бар екенін көрсетіп, игі бастамалардың баспалдағына қадам басқан “Қызылжар оқырмандар клубының” мүшелеріне тек сәттілік тілейміз. Ұлт мүддесі үшін қолға алған істері жемісін беріп, қатарлары көбейе бергей.
Сержан НҰРТОЛҚЫНҰЛЫ,
“Soltüstık Qazaqstan”.