МЕССЕНДЖЕР АРҚЫЛЫ ЖАСАЛАТЫН АЛАЯҚТЫҚ

Soltüstık Казахстан

 Kyzylzhar_akparat@mail.ru

Қазақстан Ұлттық банкі жеке тұлғаларға қызмет көрсетпейді, халықпен ақшалай есеп айырыспайды және соңғы кездері алаяқтық жиілеп кеткенін ескертеді. Алаяқтар өзінің “құзыретін” дәлелдеу үшін жалған құжат көрсетеді.

Алаяқтар азаматтарды ал­дап, ақша жымқыру мақсатында өзін Ұлттық банктің қызметкері ре­тінде таныстырып жүргенін есте­ріңізге саламыз. Сонымен қатар бұл схемада “құқық қорғау неме­се арнайы органдардың қызмет­керлері” де айтылады. “Арнайы операция” немесе тексеру жүргі­зуді сылтау еткен алаяқтар іс-әрекетінің заңды екенін растау үшін қоңырау желісін “арнайы және құқық қорғау органдары­ның, Ұлттық банктің қызметкер­леріне” жалғайды, жалған қыз­мет­тік куәліктерді, нұсқаулық­та­ры бар хаттарды, сондай-ақ “қа­ра­жатты сақтандыру” және банк аударымдарын жүзеге асыру ту­ралы деректемелерді жібереді.

Мұндай құжаттарда көбіне несие қарызы немесе оның өте­луі, сондай-ақ қаражат айналы­мы туралы егжей-тегжейлі ақпа­рат болады. Қосымша құжат­тар­да Қазақстан Республикасы мем­лекеттік органдарының “уәкілетті тұлғаларының” қолы, аты-жөні, мөрі және басқа да растайтын деректер көрсетіледі.

Сондай-ақ кей жағдайда алаяқтар “WhatsApp” мессендже­ріндегі профильдерді “бұзып”, алаяқтық жасау үшін пайдалана­ды. Мессенджерді “бұзу” үшін олар ұтыс ойындары, әлеуметтік маңызы бар тақырыптар туралы сауалнама, дауыс беру сияқты түр­лі сылтаумен таратылатын қа­уіпті сілтемелер жібереді. Хабар­ламаны алған адам сілтемені басқан кезде, алаяқтар “WhatsApp” мессенджеріндегі профильді иемденіп алады.

Әрі қарай алаяқтар профиль иесінің атынан оның жақын туыс­та­рынан, таныстарынан, доста­рынан немесе әріптестерінен әртүрлі сылтаумен қарызға ақша сұрайды. Қаржыны банк карта­сына немесе үшінші тұлғалардың шотына аударуды сұрап, жаппай хабарлама таратады.

Бұл ретте әңгіме немесе хат алмасу кезінде алаяқтар бастан-аяқ психологиялық қысым көр­се­теді, қоңырау желісін “Қазақ­стан Республикасы мемлекеттік ор­ган­да­рының қызметкерлеріне” жал­ғайды, Қылмыстық кодекстің баптарына сілтеме жасайды жә­не құпияны сақтауды сұрайды. Сон­дай-ақ, әңгіме кезінде қас­көй­лер ұялы телефонға келіп түс­кен хабарламаларды өздеріне жібе­ру­ді, қауіпті сілтемеге өтуді, қан­дай да бір қосымшаны жүк­теуді, мессенджерде жаңа функ­ция­лар­ды іске қосуды, құпия сөз, PIN-код немесе басқа да жеке деректерді айтуды өтінеді. Со­нымен қатар, алаяқтар мо­биль­ді банкингтің көмегімен ой­дан шыға­рылған тауарды сату, са­лық (қыз­мет) төлеу немесе банк шотына шектеу қою арқылы ақ­ша­ны он­лайн ұрлайды. Бұл ха­барлама­лар “электронды тұ­зақ” бо­лып шығады және айтыл­ған шот­қа өт­кен кезде, мобильді қосым­шада­ғы шоттан ақша ұр­ланады.

Осыған байланысты Ұлттық банк “құқық қорғау органдарының (Ішкі істер министрлігі, Ұлттық қауіпсіздік комитеті), Ұлттық банк қызметкерлерінен” қоңырау келіп түссе, әңгімелеспеуді ұсынады және қандай да бір мәселені рет­теуге, алаяқтарға қарсы “арнайы операция” жүргізуге атсалыспауға кеңес береді.

Егер сіз немесе танысыңыз алаяқтардың тұзағына тап бол­ған жағдайда, Қазақстан Респуб­ликасының құқық қорғау орган­дарына жүгінуді ұсынамыз. Қо­сымша кеңес алу үшін 1477 қысқа нөмірі арқылы Ұлттық банктің байланыс орталығына хабарла­суға болады.

Данияр МАЕКЕНОВ,

Ұлттық банктің Солтүстік Қазақстан филиалы экономикалық талдау және статистика бөлімінің бас маманы-экономисі.