Ересектер арасында ең көп таралған созылмалы жүрек-қан тамырлары ауруының бірі – артериялық гипертония. Қимыл-қозғалыстың аздығы, зиянды тамақтарды тұтыну салдарынан бұл дертке шалдыққандар саны артқан.
Артериялық гипертония немесе артериялық гипертензия – артериялық қан қысымының ұзақ уақыт бойы тұрақты түрде сынап өлшемімен 140/90 мм дейін және одан жоғары көтерілуі. Сырқаттардың 90 пайызында дерттің пайда болуына не себеп екенін анықтау мүмкін емес. Бірақ бізге гипертонияның дамуына әсер ететін факторлар белгілі, олар – зиянды әдеттер, эмоционалдық стресс, жынысы мен жасы, артық дене салмағы. Әр артық килограмм қысымды орта есеппен 1-3 мм дейін арттырады. Артериялық гипертензияның пайда болу қаупі толық адамдарда 2-6 есе жоғары. Ал 5 пайызында аурудың өршуіне не себеп болғаны белгілі, мәселен, бүйрек ауруы гипертонияға әкелуі мүмкін.
Дертпен күресте ең бірінші өмір сүру салтын қайта қараған жөн. Ең бастысы зиянды әдет – темекі шегуден бас тартқан абзал. Темекі шегу қан қысымының 10-30 мм дейін жоғарылауына әкеліп соқтырады.
Аз қозғалатын, кеңседе көп отыратын адамдарда дене шынықтырумен айналысатын адамдарға қарағанда артериялық гипертонияның даму ықтималдығы 20-50 пайызға жоғары.
Артериялық гипертонияға қарсы препараттарды өмір бойына ішуге тура келеді. Қан қысымы дұрысталса да емді тоқтатуға болмайды. Дәрі ішуді тоқтатқан жағдайда қайтадан қан қысымы көтеріліп, инсульт, инфаркт алу қаупі артады.
Артериялық гипертензия кезінде адамның көбінесе желке тұсы ауырады, басы айналады, көзінің алдында қара дақтар пайда болады, ұйқысы бұзылып, жиі оянуы мүмкін. Бұдан бөлек, мазасы кетіп, ашуланшақтық, шаршау, депрессиялық көңіл күй пайда болады. Көру қабілеті бұзылып, жүрек тұсы ауырсынуы мүмкін.
Қан қысымының күрт жоғарылауына кейде ішкі дағдарыс әсер етеді. Сондай-ақ жүйкеге психикалық немесе физикалық шамадан тыс жүктеме, ауа райының өзгеруі, метеосезімтал жандарға магниттік дауылдар, қан қысымын төмендететін кейбір дәрі-дәрмектерді шамадан тыс қолдану, алкогольді ішімдіктерді тұтыну, түнде тамақ ішу, қан қысымының жоғарылауына ықпал ететін заттар бар тағамдарды немесе сусындарды тұтыну – көп мөлшерде кофе ішу, шоколад, ірімшік, уылдырық және т.б. жеу қан қысымын көтеруі мүмкін.
Сондықтан артериялық гипертензия кезінде диеталық ұсыныстарды сақтаған жөн. Ең алдымен, артық дене салмағын қалыпқа келтіруге, қалыпты салмақта – липидтер алмасуының бұзылуын түзетуге бағытталуы керек.
Артериялық гипертензия кезінде ас тұзын тұтынуды шектеу өте маңызды, өйткені бұл қан тамырларының қабырғаларында натрий тұздарының жиналуы қан айналымына зиянды әсер етеді.
Тамырлардың қабырғаларында түзетін холестерин мен басқа липидтердің деңгейін төмендетуге тырысу керек. Тамырлардың қабырғаларын нығайту үшін С дәрумендері мен рутинді, минералды заттар – кальций мен магнийді де тұтыну маңызды.
Артериялық гипертензия ұзақ уақыт дұрыс емделмеген жағдайда асқынып, инфаркт, инсульт, жүректің ишемиялық ауруы, көзге қан кету, өкпенің ісінуі, деменция, жүрек, бүйрек жеткіліксіздігі сияқты ауруларды тудыруы мүмкін.
Станислав ГИРИЧЕВ,
“Денсаулық” жеке коммерциялық емес емханасының кардиолог дәрігері.