Soltüstık Казахстан
Өткен жылы Мемлекет басшысы Қазақстан Республикасының “Заңсыз иемденілген активтерді мемлекетке қайтару туралы” Заңына қол қойған болатын. Осы ретте Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен Бас прокуратураның Активтерді қайтару жөніндегі комитеті құрылды. Жоғарыда аталған заңға сәйкес жаңа ведомство уәкілетті орган болып табылады. Сонымен қатар комитет активтерді қайтару мәселелері бойынша басқа да мемлекеттік органдардың қызметін үйлестіреді. Комитет Бас прокуратураның жанындағы ведомство болғанына қарамастан, прокуратураның өзі де, оның аумақтық бөлімшелері де шетте қалмай, өз тарапынан біраз жұмыстар атқаруда.
Біздің аумақтық прокуратура ретіндегі міндетіміз – жергілікті деңгейде олигополиялар туралы ақпаратты іздеу және талдау, олигополия субъектілерінің немесе олармен байланысты тұлғалардың қолындағы экономикалық ресурстардың қалыптан тыс шоғырлану белгілерін табу. Егер мұндай белгілер болса, барлық ақпарат талданады және тексеріледі, содан кейін кеңірек тексерулер мен уақытша шаралар қабылдау үшін комитетке жіберіледі.
Экономикалық ресурстарды шоғырландыру бойынша жұмыс шеңберінде біздің прокуратура, барлық басқа аумақтық прокуратуралар сияқты, талап арыз беру, ден қою актілерін енгізу, сотқа дейінгі тергеп-тексеруді жүзеге асыру сияқты қолданыстағы “дәстүрлі” тетіктерді пайдаланады. Біздің барлық жұмысымызда “сағаттарды салыстырған сияқты” сапалы жұмыс үшін комитетпен үнемі салыстыру жұмысын жүргіземіз.
Енді актив иелерінің тізілімі және оның қалай қалыптасатынына тоқталсақ. Комиссия активтерді қайтару жөніндегі уәкілетті органның ұсынысы бойынша тізілімді қалыптастырады, өйткені бұл Заңның 13-бабында көзделген. Тізілімге субъектілер мен олардың аффилиирленген тұлғалары, сондай-ақ меншігіндегі, иелігіндегі немесе бақылауындағы субъектілердің мұрагерлері және олардың аффилиирленген тұлғалары туралы, оларды алу көздерінің заңдылығы расталуға жататын активтер, мәліметтер кіреді немесе олар бар деп есептеледі. Тізілімге енгізілген тұлғаларды активтерді қайтару жөніндегі уәкілетті орган жазбаша түрде немесе қолданыстағы заңнамада көзделген өзге де тәсілдермен хабардар етеді (электрондық пошта мекенжайына, ұялы байланыстың абоненттік нөміріне, “электрондық үкімет” жүйесіндегі жеке кабинетіне немесе жеткізу фактісін тіркеп-бекітуді қамтамасыз ететін басқа да электрондық байланыс құралдарын пайдалана отырып).
Хабарламада адамды тізілімге енгізудің негіздері міндетті түрде көрсетіледі. Тізілімге енгізілген тұлғалар меншіктегі, пайдаланудағы, иеленудегі және тағы басқа активтерді ашу туралы декларацияны ұсынады (немесе) мұндай адамдардың бақылауында (адамдар топтары), оның ішінде ел аумағынан тыс орналасқан активтер (құжаттар), сатып алу көздерінің заңдылығын растайтын (шығу тегі) жарияланған активтер туралы ақпарат қоса беріледі.
Активтерді ашу туралы декларация және оған қоса берілген ақпарат (құжаттар) активтерді қайтару жөніндегі уәкілетті органға қағаз жүзінде және табыс етілген күннен бастап бір ай мерзімде электрондық жеткізгіштерде хабарландыру жіберіледі.
Бұл бағытта облысымызда бірқатар жұмыстар атқарылды. Жалпы қабылданған қадағалау шаралары арқылы мемлекетке жалпы сомасы 300 млн. теңгенің активтері қайтарылды. Мәселен, облысымыздағы кәсіпкерлік субъектілері Жер кодексінің талаптарын бұза отырып, жалпы ауданы 10,2 мың га ауыл шаруашылығы мақсатындағы 14 жер учаскесін ұзақ уақыт бойы нысаналы мақсаты бойынша пайдаланбаған. Қадағалау органы қабылдаған шаралардың нәтижесінде жоғарыда аталған жер учаскелері мемлекет меншігіне қайтарылып, бүгінде олар заңды экономикалық айналымға тартылуда. Сонымен қатар Қызылжар ауданы прокурорының талабы бойынша қала маңындағы ауданда заңсыз берілген 47 га жер телімі мемлекетке қайтарылды. Қазір бұл бағыттағы жұмыстарды жалғастырып жатырмыз, жекелеген субъектілер бойынша жылжымайтын мүлікті жекешелендірудің заңдылығы және мемлекеттік преференциялар алу мәселелері зерттелуде.
Актив иелерінің тізіліміне енгізілген тұлғалар туралы ақпарат құпия болып табылады. Көпшілікті жеке тұлғалар, фамилиялар, мәліметтер қызықтыратынын түсінеміз. Мұндай ақпаратты мерзімінен бұрын жариялау, біздің ойымызша, бірқатар инвестициялық, құқықтық және әлеуметтік-экономикалық тәуекелдерді тудырады. Мысалы, тізілімде субъектілер мен олардың аффилиирленген тұлғаларының жеке деректері бар. Олардың жариялануын жеке деректерді бұзу деп санауға болады. Тізілім адамның кінәсін анықтамайтынын түсіну керек. Егер адамдар тізілімге енгізілсе, бұл олардың кінәлі екенін білдірмейді. Біз тізілім субъектілерінің заңды активтері болуы мүмкін екенін білеміз, ал аффилиирленген тұлғалардың арасында өте құрметті бизнесмендер болуы мүмкін. Сондықтан негізсіз қоғамдық талқылаулар кінәсіздік презумпциясы қағидатын бұзады. Қадағалау органы банк, коммерциялық және заңмен қорғалатын басқа да құпияларды сақтай отырып, осы бағыттағы жұмысы туралы халықты жүйелі түрде хабардар етуге дайын.
Әбу-Әли САТТАР,
Солтүстік Қазақстан облысы прокурорының бірінші орынбасары.