Мемлекеттік мүлікті түгендеу

Soltüstık Казахстан

 Kyzylzhar_akparat@mail.ru

Кез келген ұйым үшін мем­лекеттік мүлікті түгендеу қар­жы­лық және есептік бақылаудың ма­ңызды тетігі болып табылады, яғни мемлекеттік мүлікті басқа­руда, оның сақталуын және пай­далану тиімділігін қамтамасыз ету шешуші рөл атқарады. Осы себепті қолданыстағы заңнама мен нормативтік актілерге сүйе­не отырып, мемлекеттік ме­кемелерде түгендеу жүргізудің негізгі принциптерін, мақсаттары мен тәртібін қатаң сақтаудың ма­ңызы зор.

Елімізде мемлекеттік орган­дарда түгендеу жүргізу тәртібі заң­намалық актілермен рет­теледі. Осы ретте “Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы” заңды, Үкімет қаулы­лары мен тиісті министрліктердің шешімдерін, қаржы және ауди­торлық органдар әзірлеген әдіс­темелік ұсынымдарды атауға болады. Осындай нормативтік-құ­қықтық базалар бойынша мем­лекеттік басқарудың барлық дең­гейлерінде түгендеу жүргізу ке­зінде сақталуы тиіс ережелер мен рәсімдер басшылыққа алынады. Түгендеу активтердің нақты болуын және олардың жай-күйін тексеруге, ұрлық пен шығындардың алдын алуға, бол­дырмауға, бухгалтерлік есептің дұрыстығын қамтамасыз етуге, бухгалтерлік есеп деректерінің нақты көрсеткіштерге сәйкестігін тексеруге, сәйкессіздіктерді жою­ға мүмкіндік береді. Есепке алынбаған заттарды, мүліктің жетіспеушілік немесе бүліну фак­тілерін анықтауға көмектеседі.

Мемлекеттік органдарда тү­ген­деу кезең-кезеңмен атқары­лады. Нақтырақ айтқанда, түген­деуді жоспарлау дегеніміз – оның мерзімдері мен объектіле­рін айқындау, түгендеу комис­сиясын құру. Оған дайындық ба­рысында комиссия есептік де­рек­термен танысып, қажетті ре­сурстар мен құралдарды белгі­леуі шарт. Барлық нысандарға физикалық тексеру жүргізіліп, тізімдегі қолжетімді активтер тіркелген деректермен салыс­ты­рылады. Түгендеу нәтижелерінің егжей-тегжейлі есебін жүргізудің мәні айрықша. Бұдан кейін тек­серу қорытындысы бойынша нә­тижелер түгендеу тізімдемесіне рәсімделіп, мүліктің болуы, жай-күйі және бағалануы тіркеледі. Сосын деректер жинақталып, сәй­кессіздіктер, кемшіліктер не­месе артықшылықтар таразы­ла­нады. Олқылықтарды жою бо­йын­ша ұсыныстар беріледі. Қо­рытынды талдаудан соң есеп жа­салып, түгендеу нәтижелері баяндалады.

Ең бастысы, мемлекеттік бас­қару және қаржылық бақылау жүйесінің ажырамас бөлігі болып табылатын сапалы түгендеуді талапқа сай өткізу мемлекеттік ресурстарды пайдалануда ашық­тық пен есептіліктің, актив­терді басқарудың, кемшіліктерді түзетудің кешенді шараларын қалыптастыратынын, мемле­кет­тік органдардың жұмысын жақ­сартуға және азаматтардың мем­лекеттік құрылымдарға деген сенімін арттыруға ықпал ететінін естен шығармаған жөн.

Диас БАҚТЫБАЕВ,

Солтүстік Қазақстан мемлекеттік мүлік және жекешелендіру департаменті қаржылық қамтамасыз ету бөлімінің бас маманы.