АҚЫЛ-ОЙДЫҢ ҚАЗЫНАЛЫ МЕКЕНІ

Кітапхана – ақыл-ой мен мә­дениеттің мекені болса, кітап – рухани ұстаз. Онсыз мәдени, ұлт­тық құндылықтарымызды толық меңгеру мүмкін емес. Адамзат мәдениетінің маңызды құрамдас бөлігі саналатын кітапхана ісін дамытудың маңызы зор. Үкімет қаулысымен 2022 жылы 24 қазан кітапханашылардың кәсіби ме­ре­кесі болып бекітілді.

Бүгінде кітапхана – рухани бай­лықты сақтайтын қойма ғана емес, дәрістер, шеберлік сабақ­тары мен мәдени іс-шаралар өт­кізілетін, интерактивті құрал­дар­мен жабдықталған, жаңа тех­но­логияларға толы серпінді ке­ңіс­тік. Кітапхана туралы сөз қоз­ға­ғанда белгілі ақын, Қазақстан­ның халық жазушысы Қадыр Мыр­­за Әлінің “Кітапхана – тірі­лердің бас қосып, əруақтардан ақыл сұрауға баратын қасиетті орны, ғибадат­хана” деген пікірі ойға оралады. Әлбетте ғибадат­хананы шырақ­шы­сыз елестете алмасақ, руха­ни орданы да кі­тап­ханашысыз елестету мүмкін емес.

Кітапханашы – заманауи әрі бірегей мамандық. Компьютерленген XXI ғасырда бұл маман­дық ең күрделі және көп қырлы саланың бірі саналады. Кітап­ха­нашы педагог әрі тәлімгер, тіпті режиссер де бола білуі керек. Ақпараттық технологияларды енгізу, ақпараттық ресурстарды дамыту және оларды өңдеу, оқырмандардың қызығушылық­та­рын дамытудың заманауи тә­сілдері қазіргі заманғы жоғары бі­лікті мамандарды қажет етеді.

Біздің облыста 318 кітапхана бар. Онда 700 маман жұмыс істейді. Жыл сайын кітап­хана­ларға 3 миллионға жуық адам ке­леді. Мұның өзі уақыт, әлеумет­тік катаклизмдер, техно­логиялар күн сайын өзгерсе де қастерлі мамандықтың өлмей­тінін аңғар­та­тындай.

Биыл Сәбит Мұқанов атын­да­ғы облыстық ғылыми-әмбебап кі­тапхананың құрылғанына 90 жыл толды. Ғасырға жуық тари­хы бар рухани орданың жетістік­тері ауыз толтырып айтарлық­тай. Осыдан бірнеше жыл бұрын мәдениет ошағы “Қазақстанның ХХІ ғасырдағы үздік кітапхана­сы” атанып, сол абырой биігінен бүгінге дейін бір мысқал да түскен емес.

Қазіргі уақытта көпқырлы ин­теллектуалды байланыс орта­лығы ретінде кітапхана жаңа тех­нологиялық құралдармен, ин­тер­нет желісіне қосылған ком­пью­терлермен, қорларды сан­дық жүйеге көшіретін сканерлер­мен, оқырмандарды ақпараттан­ды­руға арналған интерактивті стенд­термен жабдықталған. Ол тек баспа өнімдерін сақтаушыға ғана емес, сонымен қатар мәде­ни орталыққа айналды. Бұл за­ма­науи технологиялар мен клас­сикалық құрылым бір-бірімен то­ғысқан инновациялық білім орта­лығы ретінде келушілерге әдеби ре­сурс қана емес, өзін-өзі дамы­ту мен оқуға зор мүмкіндік бере­ді.

Соңғы он жылда кітапхана өмі­рінде көптеген өзгерістер мен маңызды оқиғалар орын алды. Қазақстандағы облыстық кітап­ха­налар арасында алғашқы элек­трондық кітапхана құрылды. Өлкетану бағытындағы 143 000 құжат сандық жүйеге көшірілді. “Сәбит Мұқановтың өмірі мен шы­ғармашылығының виртуалды антологиясы”, “Мағжан” порта­лы, “өлкетанушылар мұрағаты” ашылды. “Qyzylzhar кітапхана­сы” мобильді қосымшасы іске қосылды.

Өзім жетекшілік етіп отырған кітапханада жыл сайын 45000-нан астам оқырманға қызмет көр­сететін 15 бөлім мен сектор бар. Ру­хани орда өңірдегі 318 кітапха­на үшін ғылыми-әдістемелік ор­талық болып саналады. “Кітап­хана саласын жаңғырту бағдар­ламасы” бойынша ауылдық үл­гілі кітапханалар құрылуда. Ру­ха­ният ордасы – жыл сайын “Ру­хани қазына” республикалық фес­тиваліне қатысып, жеңіске жететін еліміздегі жалғыз кітап­хана. “Үз­дік кітапхана қызмет­ке­рі”, “Бюд­жеттен тыс қаражатты тарту ар­қылы кітапхана қорын то­лық­тыр­ған үздік кітапхана” ата­лым­дары бойынша жеңімпаздар қатарынан көрінген біздің ұжым “Әлеуметтік желідегі белсенділігі үшін”, “Maker Space” пен тағы басқа да жобалар үшін арнайы дипломдармен марапатталды. Мәдениет ордасының “Оқыр­маны озық өлке” республикалық байқауының жеңімпазы екенін де айтып өту қажет.

Өңірдегі айтулы рухани орда әлемдік кітапхана қауымдасты­ғына да жақсы таныс. Біз халық­аралық қорлардың 27 грантына қол жеткіздік. Өткен жылы Ни­дер­ландының Роттердам қала­сында 88-ші IFLA Дүниежүзілік кітапхана және ақпарат конгре­сіне қатыстым. Біз ол жерде қа­зақ­тың аяулы ақыны, жыр жам­позы, жерлесіміз Мағжан Жұ­ма­баевтың шығармашылығына ар­налған тұсаукесер жасадық. 2023 жылы ақынның 130 жыл­ды­ғы кең көлемде аталып өтті. Бұл ай­тулы мәдени оқиға болды.

Кітапты насихаттау мен оқырмандарды тарту мақсатын­да 40-тан астам жобаға қатысу­дамыз. Апта сайын офлайн және онлайн режімде 30-ға дейін, жалпы жылына 7 мыңнан астам іс-шара өткізіледі. Жоғарыда ай­тып өткенімдей, қазіргі заманғы кітапханалар келушілерді таңғалдырып, түрлі қызықты, креа­тивті идеяларымен тарта білуі қа­жет. Жуырда кітапхана жанынан кәсіпкерлер мен қаламыздың бизнес құрылымдары, әсіресе жас­тар үшін семинарлар, кеңес­тер, онлайн конференциялар, іскерлік және бейресми кездесу­лер ұйымдастыратын заманауи коворкинг орталық ашылды.

Біздің кітапханада 2017 жыл­дан бастап “Makerspace” робо­тотехника ресурстық орталығы жұмыс істейді. “Makerspace” шы­ғармашылық зертханасы адам­дар­дың ғылым, технология, ин­же­нерия, өнер және математика саласындағы дағдыларын да­мы­тып, білімін жетілдіруге мүм­кіндік береді. Барлық ниет біл­дірген жандар (10-23 жасқа де­йін) заманауи құралдардың кө­мегімен қолданбалы бағдарла­ма­лауды және ақылды техноло­гияларды құруды, соның ішінде роботтарды құрастыруды және 3D принтерлерде жұмыс істеуді үйренуде. Олар облыс пен рес­публикада түрлі жарыстарға қатысады. Бірнеше рет жүлделі орындарға ие болды.

Біз әрбір жетістікке ұжымның ауызбіршілігімен, табанды ең­бе­гімен, білімі мен тәжірибесінің арқасында қол жеткізудеміз. “Бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарып” жұдырықтай жұмыла еңбек етіп жатқан әр қызмет­керге ризамын. Ұжымда 74 ма­ман бар. Біздің ұжым ұйымшыл. Кітапханада білімі мен біліктілігі жоғары кәсіби мамандардың жұмыс істейтіні қуантады. Өз ісіне адал, жұмысына жауапкер­шілікпен қарайтын әр маман құрметке лайық. Оқу залы бөлі­мінің меңгерушісі Наталья Чуряк сынды мамандарға жүктелген. Сонымен қа­тар Қайыржан Мә­лікова, Мә­де­ниет қайраткерлері Майра Әші­мова мен Анжела Садықова, “Мәдениет сала­сының үздігі” төсбелгісінің ие­герлері Кәмшат Әбілкәрімова, Тамерлан Айтма­ғамбетов, Еле­на Скакунова, Дар­хан Баяхме­тов сынды маман­дарды мақтан тұтамыз.

Саналы ғұмырын кітапхана ісіне арнаған аға ұрпақ өкілдерін де ұмытқан емеспіз. Аталмыш кітапхананы 1975-1995 жылдар аралығында басқарған Вален­тина Кашемирова, оқу залы, ақ­параттық-библиографиялық бө­лімдерінің меңгерушілері болған Раиса Лабутина, Валентина Пет­рова сияқты аға ұрпақ өкілдері­нің өнегелі еңбегі жастарға әрқа­шан үлгі.

Бейбітгүл ӘБІЛМӘЖІНОВА,

 Сәбит Мұқанов атындағы облыстық ғылыми-әмбебап кі­тапхананың директоры, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері.