АҒАЙЫН АУЫЛДАН КЕТУГЕ МӘЖБҮР

Soltüstık Казахстан

 Kyzylzhar_akparat@mail.ru

Еліміздің солтүстік шекарасында орналасқан біздің облысымыздағы елді мекендердің құрып бара жатқаны қабырғамызға аяздай батады. Жуырда облыстық қоғамдық кеңестің отырысында алаңдатарлық дерек келтірілді. 2000-2019 жылдар аралығында Қызылжар өңірінде 139 ауыл мүлдем жойылып кеткен екен.

Бұқаралық ақпарат құрал­дарында көңілге кірбің түсіретін ақпараттар желдей есіп жүр. Оған сенсек, Солтүстік Қа­зақ-стан облысының қырық бес ауылы таратылатын елді мекен­дер тізіміне енгізіліпті. Оған қазіргі 635 ауылдың 140-ның бо­лашағы жоқ елді мекендердің қатарына жатқызылғанын қо­сып қойыңыз. Демек, облысы­мыздың картасынан осыншама елді мекеннің атауы мүлдем жо­йылатын күн алыс емес.

– Өткен ғасырдың тоқса­ныншы жылдарының басында Солтүстік Қазақстан облысында ауылдық жерде 600 мыңға жуық адам тұрса, бүгінгі статистика­лық деректерге сәйкес ауыл тұр­ғындарының саны 266 мың ғана. Бұл біздің өңірдегі елді мекен­дердегі адамдар санының осы уақыт ішінде екі еседен астам қысқарғанын көрсетеді, – дейді ауыл шаруашылығы ғылымда­рының кандидаты Аймағамбет Барлыбаев. Ауыл шаруашылығы ардагерінің айтуынша, өткен ға­сырдың тоқсаныншы жылдары саланы дағдарыстан алып шығу үшін шұғыл және кең ауқымды шаралар қабылдаудың орнына биліктегілер Қазақстанды урба­низациялау бағытын таңдап алды. Олар өздерінің бұл қа­дамдарын ауылдағы адамдарды көшіру есебінен республиканың қалаларындағы өнеркәсіп кәсі­порындары мен басқа да сала­ларды еңбек ресурстарымен қамтамасыз ету мақсатында жүргізілген іс-шаралар деп ақ­тауға тырысты.

Сол кездері ауыл шаруа­шылығы саласында жі­берілген қателіктердің салдары ондаған жылдарға жалғасты. Қазірдің өзінде аграрлық саясат­та кереғарлықтар орын алып жа­тыр. Мемлекеттік деңгейде ірі және орташа агроқұрылымдар қолдауға ие болуда, ал шағын фермерлерге, жеке қосалқы ша­руашылықтарға ешкім назар ау­дарып жатқан жоқ. «Бұл түп та­мырымен қате ұғым, – деп есеп­тейді Аймағамбет Сабырұлы. – Өйткені қалалықтардың үстелін­дегі ет және сүт өнімдерінің ба­сым бөлігі қарапайым ауылдық­тардың қосалқы шаруашылығы­нан жеткізілетінін естен шығармаған абзал. Ауылдарда тұратын адам­дар барлық еттің 67 пайы­зы мен сүттің 75 пайызын өндіреді».

С.Сейфуллин атындағы Қа­зақ агротехникалық зерттеу уни­верситеті микробиология және биотехнология кафедрасының меңгерушісі, ветеринария ғы­лымдарының кандидаты Айна­гүл Бегенованың да пікірі осы­ған сай келеді. Ол алдымен ірі қараны асылдандыру қажет екендігін алға тартып отыр. Өйт­кені қан тазалығы бұзылған.

– Асыл тұқымды бұқа арзан тұрмайды. Бұл мәселеге ауыл әкімінен бастап ешкім бас қаты­рып жатқан жоқ. Сондықтан әр төрт жыл сайын мен Айыртау ау­даны Камсақты ауылында тұра­тын ініме асыл тұқымды бұқа са­тып алу үшін қаржылық қолдау көрсетемін. Сөйтіп біз өз ақша­мызға ауылдың табынына асыл тұқымды бұқа сатып алуға мәж­бүрміз, – дейді Айнагүл Бегенова.

Астаналық ғалым қазір көптеген ауылдарда аг­роном, зоотехник, ветеринар тапшы екен-дігіне алаңдайды. Еліміздегі жо-ғары оқу орында­рының қабырғасында ауыл ша­руашылығы мамандықтары бо­йынша білім алып жатқан сту­денттердің жартысынан астамы қала жастары. Ертең олар қолда­рына диплом алған соң ауылға жұмыс істеуге барады дегенге кім сенеді?

– Біздің жерлестеріміздің ту­ған ауылын тастап, жақсы өмірді басқа жақтан іздеуінің үш себебі бар деп ойлаймын, – дейді «Ауыл» партиясы Солтүстік Қа­зақстан облыстық филиалының төрағасы, кезінде бірнеше ау­данның әкімі болған Қайрат Пі­шенбаев. – Олар мыналар: біріншісі – жұмыссыздық, екіншісі – сапалы ауызсудың жоқ­тығы, ал үшіншісі – ауылдарға қатынаудың қиындығы, өйткені жолдар сын көтермейді. Қазір ауылдарда кіндік қаны тамған, онда бала кезінен тұрып жатқан, туған жерінде еңбек еткен қарт­тар да көшіп жатыр. Нақтырақ айтқанда, көшуге мәжбүр болып отыр. Өйткені ауырып қалса, емдейтін медицина қызметкері жоқ. Кейбір ауыл әкімдері бұл мәселелерді шешуде дәрменсіз. Олар өздері әкім болып тұрған елді мекендердің нақты даму бағдарламаларын жасап, оны жүзеге асыруы қажет.

Қайрат Пішенбаевтың сөзінше, «болашағы жоқ» деп ай­дар тағып, ауылдардың одан әрі жойылуына жол бермеу керек. Өйткені бұл ұлттық қауіпсіздік мәселесіне келіп тіреледі. Мем­лекет пен ұлт өзінің тұрақты және кепілді дамуы үшін бірінші кезекте демографияға қатысты барлық мәселелер тиімді шеші­луі тиіс. Ал біздің елде балалар­дың басым бөлігі ауылдарда дү­ние есігін ашатыны белгілі. Егер ауылдар құрыса, онда ұлттың да болашағы бұлыңғыр.

Мен әңгімеге тартқан ма­мандар мемлекеттік деңгейде аг­рарлық секторды дамыту, жұмыс күші көп оңтүстік аймақтардан халқы аз солтүстікке көшуді же­делдету, ауыл шаруашылығы және басқа да салаларға маман­дар даярлау, оның ішінде «Серпін» бағдарламасын қайта қарау керек деген пікір білдірді. Бұл мәселелердің өте өзекті және қа­жетті екендігіне ешкім шүбә келтірмейді. «Ауыл» партиясы­ның өкілдері мамандандырыл­ған мемлекеттік «Агробанк» ашу қажет деп санайды. Әзірге бұл мәселелердің нақты шешімі та­былған жоқ. Демек, жақсы өмір сүру үшін туған ауылдарын тас­тап кетушілер әлі де толастамай­ды деген сөз.

Марат ШЫНТЕМІРОВ.