– Сәуле Бекқожақызы, сіз саналы ғұмырыңыздың 35 жылын қайырымдылыққа арнаған жансыз. Бүгінде «Қазақстанның Қызыл жарты ай» қоғамы облыстық филиалын басқарып отырсыз. Жоқ-жітікке қарасу, жылағанды жұбату, сүрінгенге сүйеу болу, мұқтаждардың талған өзегіне талғажау табу – екінің бірінің қолынан келе бермейтін іс. Өмір жолыңызды неге осы бағытпен сабақтастырдыңыз?
– Халқымызда «Қайырымдылық жасасаң, қайырын өзің көресің» деген қанатты сөз бар. Бұл тәмсілді өмірімнің басты бағдары етіп келемін. Бұған ата-анамнан алған тәрбиенің де әсері бар шығар. Мен Алматы қаласында дүние есігін ашыппын. Анамның айтуынша, есімімді сол кезде әкеммен бірге партияның жоғары мектебінде оқыған жолдасы, жерлесіміз, Кеңес Одағының Батыры Жәлел Қизатов қойған екен. Мені әке-шешем бауырмалдыққа, мейірбан, жанашыр болуға тәрбиеледі. Кішкентайымнан анама үй шаруасына көмектесіп, әкеме, бауырларыма қамқор болдым. Әкем Бекқожа Сәрсенбаев – Ұлы Отан соғысының ардагері, «Қызыл Жұлдыз» орденінің иегері. Соғыстан кейін түрлі салада жұмыс істеді. Анам Күлбайра Күсімова екеуі бізге берекелі отбасының үлгісін көрсетті. Олар төрт перзентіне «біреуге пайдаларың тимесе де зияндарыңды тигізбеңдер» деген ұлағатты үнемі айтып отыратын. Қайырымдылықпен айналысуға әке-шешеміздің осы тәрбиесі ықпал еткен шығар, бәлкім.
– «Қазақстанның Қызыл жарты ай» қоғамы облыстық филиалының жұмысы жайлы айтып берсеңіз? Осы уақытқа дейін көмекке мұқтаж қанша адамға қолдау көрсеттіңіздер?
– Мен Петропавл педагогикалық институтын бітіргенмін, ұстазбын. Оқу бітіргеннен кейін мені жолдамамен ауылға жіберді. Алайда тағдырдың жазуымен мұғалім емес, аудандық газеттің тілшісі болып жұмысқа кірістім. Бір жылдан кейін санитарлық білім беру үйіне дәрігер-әдіскер болып жұмысқа орналасып, «Денсаулық» телерадио хабарын шығардым. 1984 жылы мені «Қазақстанның Қызыл жарты ай» қоғамының облыстық филиалы (ол кезде «Қызыл крест» деп аталады) мүшелікке қабылдады. Ал 1987 жылы төрайым етіп сайлады. Содан бері осы ұйымды басқарып келемін. Бүгінде 38 жылға жуықтап қалыпты.
Біздің ұжым үлкен емес. Қатарымызда түрлі жастағы адамдар, көптеген мамандық иелері бар. Қайырымдылықпен айналысатын мекемелердің жұмысы ел басына күн туған сәтте көрініп жатады. Осыдан бірнеше жыл бұрын коронавирус өршіген кезде зейнеткерлер үйде отырып маска тігіп, халыққа көп көмек көрсетті. Одан өзге су тасқынынан зардап шеккендерге, баспанасы өртеніп, үйсіз қалғандарға, қыстың көзі қырауда барар жері, басар тауы жоқтарға көмек қолын созуды басты міндетіміз санаймыз. Қиын жағдайға тап болғандарға ұн, сұйық май, түрлі консервілер, жармалар, шай, тағы басқа азық-түлік түрлері таратылады.
Өңірде қиын жағдайға тап болған балаларға арналған үш орталық бар. Олармен қарым-қатынасымызды үзген емеспіз. Тасқын судан зардап шеккендерге арнап «Көмек картасы» қайырымдылық акциясын үш жыл қатарынан ұйымдастырып келеміз.
– Менің білуімше, «донор күнін» өткізуге де ұйытқы болып жүрсіздер. Осы жайына тоқталсаңыз?
–Бұл – біздің дәстүрлі бағытымыз. Оған күш құрылымдарының қызметкерлерін тартуға тырысамыз. Жылына үш мәрте облыстық қан орталығының қорын 60 литр және одан да көп мөлшерде қанмен қамтуға көмектесеміз.
– Қорға қаражат жинау мәселесі қалай шешілуде?
– Қазақта «Жомарттың қолын жоқ байлайды» деген сөз бар ғой. Шыны керек, кейде қаражат табу жағынан қиындықтар кездесіп жатады. Егер қаржымыз жеткілікті болса, біздің де қолымыз ұзарып, мүмкіндігіміз арта түсер еді. Қазіргі уақытта бізге негізінен шетелдік демеушілер көмектесуде. Сондай-ақ сауда орталықтарында қоғамның жәшігі орналастырылған. Өкінішке қарай, қалталы азаматтар қайырымдылық жасауға асықпайды. Құны 500 теңге тұратын купонды ақшасы бар деген әр адамға жалынып жүріп өткізетінімізді жасырмаймын. Бұл мәселе қайырымдылық қорларын басқарған кей жандардың жемқорлықпен айныласқан деректері әшкере болған соңғы жылдары тіпті қиындап барады. Біз жинаған қаражат қордың Алматыдағы есепшотына түседі. Мұқтаж жандарға сол жерден үлестіріледі. Халықтан түскен әр тиынның есебі бар.
– Сүрінгенді сүйеп, қысылғанға қолдау көрсету – халқымыздың қанына сіңген қасиет. Дегенмен кейінгі кездері жақсылықтың атын жамылып, жымысқы әрекетін жүзеге асыратын, қайырымдылық деп қалта қампайтқан жаға ұстатар жағдайлар жұрт көңіліне күмән ұялатқаны белгілі. Мұндай бассыздықты қалай ауыздықтауға болады?
– Халық қайырымдылықпен айналысатын қорларға сенуден қалып барады. Неге десеңіз, бүгіндері қайырымдылықпен екінің бірі айналысатын болған. Бөтеннің үйінің өртеніп кеткенін, ауыр дертке шалдыққанын сылтау етіп, жылу жинайтындар көп. Әлеуметтік желіні парақтап отырып, алдыңнан шыға келген бейтаныс жанның аянышты халіне атүсті қарай алмайсың. Аз-кем болса да үлесіңді қосқың келеді. Ниетім қабыл болсын деп берген аз тиынымыздың есебіне бас қатырып жатпайтынымыз тағы бар.
Қайырымдылық қорларының басым бөлігі ерікті түрде жұмыс істейтіндіктен, олардың ішкі жұмысына мемлекеттік органдар жөн-жосықсыз араласа бермейді. Дегенмен нақты себеп табылса, бірқатар құзырлы орындар өз бастамашылығымен тексеріс ұйымдастыруға құқылы. Елімізде 2016 жылы «Қайырымдылық туралы» заң қабылданды. Аталған заңда «жылына бір реттен сиретпей орындалған қайырымдылық бағдарламасы туралы есепті бұқаралық ақпарат құралдарында немесе қайырымдылық ұйымының интернет-ресурстарында жариялауға міндетті» деген тармақ бар. Өкініштісі, оны орындап жатқан қорлар аз. Ақшаның қайдан түскені, қалай жұмсалғаны, қор қызметіндегі адамдардың жалақысына дейін барлық шығын тәптіштеп көрсетілуі тиіс деп ойлаймын. Сонда ғана халықтың қорларға деген сенімі ұлғаяды.
– Соңғы кездері қолдарына жәшік ұстап, қоғамдық көлікте, адамдар көп шоғырланатын орындарда халықтан ақша жинайтындар көбейіп барады. Бұл «аңқау елге – арамза молда» кейпіне енген алаяқтардың құйтырқы әрекеті емес пе?
– Қазір мұндай жәшіктер ірі сауда орталықтарының ғана емес шағын дүкендердің, дәріханалардың да кіреберісіне қойылып жүр. Онкологиялық ауруға шалдыққан науқастардың атынан жылу жинайтындар көп. Статистикалық деректерде әрбір он жетінші адамның қатерлі ісікке шалдығатыны айтылған. Ракпен ауырған әр адам үшін халықтан ақша жинай берсек, алаяқтардың араны одан сайын ашылмай ма? Жалпы біздің елімізде қайырымдылық жасау мәдениеті қалыптаспаған. Көбіміз заңды, өз құқығымызды білмейміз. Мұсылманшылдыққа салынып, көрінген жарнамадағы есепшотқа ақша жібереміз. Ақшаны жібермес бұрын мұқият тексеріп алғанымыз жөн. Аңдаусызда террористік ұйымдарды, теріс діни ағымдарды қаржыландыруға ақша жіберіп қойсақ, заң алдында жауап беретінімізді ұмытпайық. Қорлармен тиісті келісімшарт жасаспай қаражат жинайтын жеке тұлғалар қылмыстық жауапкершілікке тартылады. Осыны да ескерген жөн.
Қайырымды жандардың көмегіне мұқтаждар кез келген қоғамда бар. Мен орыс жазушысы Иван Тургеневтің басынан өткен мына бір оқиғаны жиі еске аламын. Қала көшелерімен серуендеп жүргенде оған бір ер адам келіп, көмек сұрайды. Қаламгер сасқалақтап, қалтасын ақтарып, бір тиын да таппайды. Сонда ол әлгі адамға қолын созады. Бейтаныс ер адам да оған қолын созып: «Иә, бұл да қайырымдылық», – деп жауап берген екен. Біз көп жағдайда қайырымдылық жасауды материалдық дүниемен байланыстырамыз. Ізгі ниет, жылы сөз, күлімсіреу, жақсылық тілеу де қайырымдылық екенін ұмытпайық.
– Алдағы жылы 75 жасқа толасыз. Осы жасқа дейін сергек жүруіңіздің себебі неде? Денсаулығыңызды қалай күтесіз?
– Денсаулыққа Алланың аманаты деп қарайтындардың бірімін. Таңертең ерте тұрып, таза ауада серуендегенді жақсы көремін. Күні бойы жылы су ішуді әдетке айналдырғанмын. Тойып тамақ ішпеймін, көп жағдайда ашқұрсақ жүретінімді жасырмаймын. Қазір қоғамда «өз-өзіңді қабылда» деген сөз жиі айтылады. Адам өз өміріне шүкір еткенде қолындағыға риза болғанда ғана бақытты болады. Мен де осы қағидамен өмір сүремін. Тағдырыма ризамын.
– Әңгімеңізге рақмет!
Дайындаған
Нұргүл ОҚАШЕВА,
«Soltüstık Qazaqstan».
Суретті түсірген
Шыңғысхан БЕКМҰРАТ.