Солтүстікқазақстандық еркін күрес шебері Нұрқожа Қайпанов жанкүйерлерін жарқын жеңістерімен қуантып келеді. Облыс тарихында алғаш рет еркін күрестен Азия біріншілігінде алтын медаль иеленген 20 жастағы спортшы Нұр-Сұлтанның төрінде өткен әлем біріншілігінің күміс жүлдегері атанды. Бәсі биік додада ел намысын қорғаған қызылжарлық балуанмен сұхбаттасудың сәті түсіп, жарыс жайлы және алдағы жоспарлары туралы сұраған болатынбыз.
– Нұрқожа, бұл жолы да ел мерейін тасытып, жанкүйерлерге ерекше сыйлық жасадың. Өз елімізде ұйымдастырылған әлемдік дода сен үшін қалай өтті?
– Әлем біріншілігі – қай спортшыға болмасын, үлкен сын. Сайыс қарсаңында қатты қобалжыдық. Екінші жағынан әлем біріншілігінің өз елімізде өткеніне бір адамдай қуандық. Жарыстың өте жоғары деңгейде ұйымдастырылғанына риза болдық. Сайыстың шымылдығын грек-рим күресінің балуандары ашқан болатын. “Классиктер” ел қоржынына бір күміс, екі қола медаль салды. Еркін күрес түрінен ел намысын қорғаған балуандар да жерге қаратпады деген ойдамын. 65 килограмм салмақ дәрежесінде құраманың капитаны Дәулет Ниязбеков күміс медальға ие болды. 57 килограмм салмақта Нұрислам Санаев қолаға қол жеткізді.
Бапкерлерім мен спортсүйер қауым сенім артқан соң жеңіске жетуге тырыстым. Бұйырғаны – күміс жүлде. Жартылай финалға дейін Австралия мен Ұлыбритания өкілдерінің балуандарын жарыс жолынан шығардым. Жартылай финалда ирандық Йонес Аликбар Эмамичогоемді жеңдім. Ал финалдық кезеңде ресейлік Давид Баевпен жолым түйісті. Өкінішке қарай, бұл кездесуде қарсыласымның бағы басым болған сыңайлы.
– Бұл жолғы жарыстың жөні бөлек. Әлемнің 120 елінің бір мыңнан астам сайыпқыраны қатысқан додада үздіктер қатарынан көріну оңай болмағаны айтпаса да түсінікті. Жарыс қарсаңында жаттығуларыңа қандай өзгерістер енгіздің?
– Мен Петропавлдағы спортқа дарынды балаларға мамандандырылған облыстық мектеп-интернатта 7-сыныптан бері еркін күрестің қыр-сырын меңгерудемін. Жаттықтырушыларым Орынбек Балағанов пен Аян Бейсенбаевтың еңбектері өлшеусіз екенін атап айтқым келеді. Білікті бапкерлердің жетекшілігімен бәсі биік додаларға үлкен жауапкершілікпен дайындаламыз. Әр бапкердің өзіндік стилі болады. Менің жаттықтырушыларым физикалық дайындық пен техникалық шеберліктің ұштасуына басымдық беруде. Біріншілік қарсаңында Ресейдің Кисловодск қаласында және Алматыда оқу-жаттығу жиынын өткізіп, біліктілігімді арттыру үшін техника және тактикалық дайындыққа басымдық бердік. Шыдамды болуың керек. Бұған да көңіл бөлінді. Болашақ қарсыластарымның белдесу әдістерін, қолданатын тәсілдерін саралап, қарсы қолданатын мүмкіндіктерді сараптадық. Шыны керек, кез келген қарсыласты ұтуға болады. Ол тек спортшының өзіне байланысты. Әр белдесуге психологиялық тұрғыдан да, физикалық жағынан да дайын шығуың керек.
– Біріншілік барысына тоқталсақ. Дайындаған жоспарыңды сәтті жүзеге асыра алдың ба?
– Кез келген спортшының арманы – Олимпиада және әлем чемпионы атану екені айқын. Әрине, бұл мақсатқа жету оңай емес. Азия чемпионатында топ жаруым әлем біріншілігінде белдесуге біртабан жақындатты. Шыны керек, Нұр-Сұлтан қаласындағы әлем чемпионатына қатысып қана қоймай, топ жарғым келгенін жасырмаймын. Еркін күрестен елімізден әлі әлем чемпионы шықпағаны барша жанкүйердің жанына бататынын білеміз. Осы олқылықтың орнын толтыру үшін барымызды салдық.
Әрине, әлем біріншілігіне тек жүзден жүйрік, мыңнан тұлпар атанған спортшылардың қатысатыны белгілі. Тәжірибелі балуандармен сынға түсу оңай болған жоқ. Барлық кездесулердің өзіндік ерекшеліктері болды. Жартылай финалға дейінгі кездесулерді уақытынан бұрын аяқтауға тырыстым. Ал финалдық кезеңге жолдама беретін белдесуде ирандық балуанды жеңу қиын болды. Бұл кездесуді көпке дейін ұмытпасым анық. Тәжірибелі балуан Йонес Аликбар Эмамичогоеммен Қытайдағы құрлықтық додада да белдескен болатынмын. Соңғы сәтке дейін кімнің жеңімпаз атанатыны белгісіз болды. Ал финалда жанкүйерлерді жерге қаратпай, қол созым жердегі алтыннан көз жазып қалмау үшін барымды салдым. Сақтанып күрестім. Өкінішке қарай, қателік кетті. Бір ғана қателік шүмектеп төккен теріңді құмға сіңген судай қылады екен.
20 жасымда Азия чемпионатын ұтқаннан кейін мені әлем біріншілігінде де топ жарады деп сенгендер көп болды. Осы мүмкіндікті сәтті пайдалана алмағаныма өкінемін. Бірақ, бұл – спорт. Сондықтан қателіктермен көп жұмыс істеп, физикалық тұрғыдан да әлеуетімді арттыратын боламын. Бұйыртса, бұдан да үлкен додаларда топ жаруды көздейміз.
– Нұрқожа, сен белдесетін 70 килограмм салмақ дәрежесі олимпиадалық салмаққа жатпайды. Яғни, әлем чемпионатында топ жарғанның өзінде Олимпиада жолдамасын ала алмас едің. Басқа салмаққа ауыспақ ойың жоқ па?
– Сөзіңіздің жаны бар. Бұл салмақта әлемнің ең мықты балуандары белдескенімен, жеңімпазға олимпиадалық жолдама берілмейді. Сондықтан Токио Олимпиадасында өнер көрсеткісі келетіндер 74 килограмм салмаққа ауысады. Осы әлем чемпионатынан кейін мен де салмағымды ауыстырамын деп шештім. Бұған дейін де өзімнен әлдеқайда ауыр балуандармен белдесіп, терезесі тең дәрежеде өнер көрсетіп келдім. Бұл салмақ өзіме де ыңғайлы.
Жаңа салмақта да сәтті өнер көрсетемін деп сенемін. Үздіктер арасынан көріне алатын мүмкіндігім бар.
– Алдағы жоспарларың туралы айтып өтсең. Қандай сайыстар күтіп тұр?
– Үстіміздегі жылдың қазан айында Қытайдың Синьян қаласында әскерилердің әлем біріншілігінде бағымды сынамақпын. Сол біріншілікте 74 килограмм салмақта белдесемін. Алматы қаласында оқу-жаттығу жиынын өткізгеннен кейін дүбірлі додаға қатысып, елімізге алтын жүлде сыйлап, Әнұранымызды шырқатамын деп ойлаймын. Ал негізгі мақсатым – төрт жылда бір рет келетін олимпиаданың лицензиясына қол жеткізу.
Әңгімелескен
Қанат АТАМАНОВ,
“Soltústіk Qazaqstan”.
СУРЕТТЕ: Н.Қайпанов.
Суретті түсірген
Талғат ТӘНІБАЕВ.