1985 жылдың күзі. Күн лайсаң. Тусырап жатқан тың даланың мол ризығы көңіл қуантады. Алайда, аспанды торлап, қыр кемесіндей әрлі-берлі жүзіп жүретін қорғасын бұлттар жылауық баладай көз жасын төгіп-төгіп жібергенде топырақ қамырша иленіп, көлік түгіл адамның өзі малтығып, батпақтап қалатын сәттер аз кездеспейді. Облыс орталығынан үш жүз шақырымдай меңіреу түкпірде орналасқан “Целинный” кеңшары тың игеру жылдары құрылған. Еңбек жолын бөлімше агрономдығынан бастап, қиын учаскелерде ысылып, тәжірибесі толысып, ұйымдастырушылық қарым-қабілетімен ерте танылған орда бұзар жастағы Құдайберген Қалиевке 1975 жылы осы шаруашылықты басқару сеніп тапсырылды.
Бұған дейін алты жыл бойы Б. Хмельницкий атындағы кеңшарда бас агроном қызметін атқара жүріп, негізгі мамандығына сәйкес бар білімін, кәсіби шеберлігін ауыспалы егіс жүйесін айналымға енгізу, өнімділікті арттыру, егіншіліктің озық әдіс-тәсілдерін ғылым жаңалықтарымен ұштастыруға тырысып бақты. Бидай алқабының әр гектарынан 17 центнерден өнім жинау қалыпты дәстүрге айналып, есімі облыста мақтаулылар қатарында атала бастады. Осынау ерен еңбегі мемлекет тарапынан атаусыз қалмады. 27 жасында “Құрмет белгісі” орденін кеудеге жарқырата тақты. Осында оныншы жылын өткеріп келеді. Жиі кезігетін мехнаттардың бірі – теріскей өңірінің ауа райына тәуелділігі, күздің шамадан тыс жауын-шашынды болуы. Қыс айларында қарға адым аштырмайтын ақ түтек бораны мен түкірік жерге түспейтін аязы екі аяқты бір етікке тыққандай тіпті апшыны қуырады. Оған жас директордың еті үйреніп кеткен. Өзіне үлкен жауапкершілікпен артылған сенім үдесінен көріну мақсатымен көпсалалы шаруашылықтың барлық мүмкіндіктерін пайдалануға ұмтылды. Озық технологияларды қолданудың арқасында 12500 гектар дәнді алқаптан жақсы өнім алынып жүрді. Қара малдың саны 3 мың бастан 5 мыңға, қой түлігі 8 мыңнан 18 мыңға дейін көбейді. Адамдар заман талабына сай салынған сәулетті үйлерге қоныс тепті. Бір жерден жағылатын жылу жүйесі іске қосылды. Мәдениет клубы, кешенді сауда орталығы, асхана, қонақүйі, 140 орынды балабақша бой көтерді. Ондаған ұлт өкілдері топтасқан елді мекен ол үшін әлі күнге дейін ыстық мекен, қимас ұя саналады.
…Егіс танаптарын аралап, кеңсеге келгені сол еді, алдынан жүгіре шыққан хатшы қыз аудандық партия комитетінен шұғыл түрде іздеп жатқанын асығыс-үсігіс хабарлады. Ұйымдастыру бөліміне телефон соғып еді, тез жетіңіз деген өтініштен гөрі бұйрық райдағы нұсқау алғаннан кейін шақырудың тегін емесін іші сезді. Шаруашылықтың жағдайын ойша шолып шықты. Биыл да астық шығымдылғы жақсы. Басқа салалар бойынша да жыл табысты аяқталғалы отыр. Суыт жетуін талап етулері едәуір қобалжытты. Жоқ, жайшылықта өкпелеген жандай томсырайып жүретін аупарткомның бірінші хатшысы Владимир Митронин орнынан қалбалақтай ұшып тұрып, құрақ ұша қарсы алып, қос қолын беріп амандасты. “Тез арада облыстық партия ұйымының бірінші хатшысына жетуіңіз керек. Шамасы, жаңа қызметке ұсынатын тәрізді. Ондағылар мән-жайын ашып айтқан жоқ”, – деді Владимир Александрович. Сөйтсе, облыс басшылығы оның іскерлігін, жауапкершілігін, басқа да қасиеттерін бағалап, Соколов аудандық атқару комитетінің төрағасы қызметіне жіберуді ұйғарыпты. Қазақстан компартиясы орталық комитетінің бірінші хатшысы Дінмұхаммед Қонаевтың арнайы қабылдауында болып, ақ батасын алуы төбесін көкке жеткізгендей болды. Жаңа қызметке тың күшпен құлшына кірісіп, маңайына өзі сияқты ел азаматтарын топтастыра білді. Екі жылдың бедерінде көзге көрінбейтін, елене бермейтін, алайда тау қопарғандай атқарған жұмыстары әділ бағаланып, Тимирязев аудандық партия комитетінің бірінші хатшылығына балама ретінде сайлауға түсу ұсынылды. Қабырғасымен ақылдаса келіп, келісімін берді. Ол кездері қараңғы түнде жарқ ете қалған найзағай құсап жұртшылықты өз иіріміне тарта жөнелген жариялылыққа ел-жұрттың шөліркей бас қойған кезі. Демократия талаптарын алаулатып-жалаулатып, ел ішін сең соққан балықтай әрі-сәрі күйге ұшыратқан жайттар да кездесетін. Құдайберген Қалиұлы аудан басшылығына балама сайлау арқылы жеңіске жетіп, зор беделге ие екенін тағы бір мәрте айғақтады.
Құдекең облыс әкімінің бірінші орынбасарлығына жоғарылатылып, бұл лауазымды тұп-тура он бір жыл атқарды. Бұл қызмет Кеңес одағы ыдырап, “жабайы” нарықтық қатынастар басталған елең-алаң шақпен тұспа-тұс келді. Бұрынғы бір орталықтандырылған экономикалық байланыстар үзілгендіктен, әркімнің қиындықтармен бетпе-бет кездесіп, жеке батырдай күресулеріне тура келді. Өйткені, өндіріс орындары тоқтап, жұмыссыздық көбейіп, азық-түлік қымбаттап, жалақы төленбеу салдарынан адамдардың ашу-ызалары кемерінен лықси төгіліп, қауға тиген өрт секілді лапылдағалы тұрған. Осындай алмағайып тұста Құдекеңнің ұйымдастырушылық таланты, еңбекқорлық қыры одан әрі ашылып, жауапты тұлға, елінің, жерінің патриоты ретіндегі ұлтжандылық қасиеті жарқырай көрінді. Өңір экономикасын қалыпқа келтірумен бірге саяси ахуалдың шиеленісуі, сепаратистердің небір арандатушылық ой-пиғылдары еліміздің егемендігіне, тұтастығына өте-мөте қауіп-қатер төндіретіні алдын ала болжанып, Елбасының сындарлы саясаты төңірегінде топтастыруға ұмтылысты. Еңсені көтеретін, рухты жанитын, тұрғындарды ортақ мақсат-мүддеге бағыттайтын, өмір сапасын жақсартатын барлық мүмкіндіктер қарастырылып, достық, бірлік, өзара түсіністік қана еліміздің шаңырағын шайқалтпай, іргесін берік ете түсетіні басты бағдар ретінде өріліп отырды. Қоғам қайраткерінің ел тәуелсіздігі кезеңіндегі ерен еңбектері орынды бағаланып, Отанымыздың жоғары марапаттарын иеленді. “Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері”, “Ауыл шаруашылығының үздік қызметкері”, “Солтүстік Қазақстан облысының құрметті азаматы” атақтары берілді.
Бір шаңырақ астында 56 жыл бақытты өмір кешіп келе жатқан жан жары, ұлағатты отбасының алтын діңгегі Сәуле Ахметжанқызы екеуі – 4 ұл-қыз өсіріп, немере-шөберелердің қызығын көріп отырған абыз ата, аяулы әже.
Жетпіс бес атты қасиетті жасқа шаршамай, шалдықпай, жетіп, өскелең ұрпақ тәрбиесінен де, қоғамдық жұмыстардан да қол үзбеген нар тұлғалы асыл азаматтың жан сүйсінтер игі істерін қанша санамаласаң да таусылмайды.
Өмір ЕСҚАЛИ,
“Soltústik Qazaqstan”.