2020 жылы тұтынушылық кредит беру нарығында мақсаты қаржы нарығының осы секторын реттеу және қарыз алушылардың құқықтары мен мүдделерін қорғау болып табылатын өзгерістер орын алады.
Осы жаңалықтардың заңнамалық негізі Қазақстан Республикасының “Қаржы нарығын реттеу және дамыту, микроқаржы қызметі және салық салу мәселелері бойынша кейбір заңнамалық актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы” Заңының талаптарында көрініс тапқан.
Реттелмейтін секторда тұтынушылық кредит берудің өсу мәселелерін шешу, реттелмейтін кредиторлар тарапынан қарыз алушылардың құқықтары мен мүдделерінің бұзылуын болдырмау үшін осы заң онлайн-кредит беру компанияларының, кредиттік серіктестіктердің және ломбардтардың қызметіне қадағалау органының реттеу периметрін кеңейтеді.
Атап айтқанда, заң аталған нарық қатысушыларын микроқаржы қызметін жүзеге асыратын ұйымдар ретінде қадағалау органында міндетті есептік тіркеуді енгізеді. Барлық реттелмейтін кредиторлар, қажет болған жағдайда, микроқаржы қызметін жүзеге асыратын ұйымдар ретінде қайта тіркеуден және 2020 жылдың 1 шілдесіне дейінгі мерзімде қадағалау органында міндетті есептік тіркеуден өтеді.
Микроқаржы қызметі субъектілерін реттеу қарыз алушылардың құқықтарын қорғауға бағытталатын болады. Мысалы, микрокредиттер беру ережелерінің болуы, сыйақының шекті ставкаларын сақтау, кредиттік бюроға ақпарат беру қажеттігіне қойылатын талаптар белгіленеді, бұл қарыз алушылардың борыштық жүктемесін дұрыс бағалауға мүмкіндік береді.
Бұдан басқа, Қазақстан Республикасының заңнамасына енгізілген өзгерістер арқылы банктер үшін кредит беруге және оған қызмет көрсетуге байланысты тұрақсыздық айыбын, комиссиялар мен өзге де төлемдерді, жеке тұлғалардың 90 күннен астам мерзімі өтіп кеткен кепілсіз тұтынушылық қарыздары бойынша есептеуге тыйым салынатын болады. Бұл өз кезегінде, азаматтарды қарыздың тұрақты өсуінен қорғауға негіз болады.
Осы нормалармен сондай-ақ, табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінен аз азаматтарға қарыз беруге тыйым салынады, қарыз алушыға борыштық жүктеме коэффициентін есептеу тәртібін қайта қарау көзделгенін атап өткен жөн. Қарыз беру кезінде азаматтардың борыштық жүктемесінің коэффициентін есептеу кезінде қарыз алушының барлық міндеттемелері, оның төлем қабілеттілігі мен әлеуметтік мәртебесі ескерілетін болады. Мәселен, борыштық жүктеме коэффициентінің шекті мөлшерін есептеу кезінде отбасының әрбір кәмелетке толмаған мүшесіне күнкөріс минимумынан қарыз алушының табысынан шегерім белгіленетін болады.
Қазақстан Республикасының “Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы” Заңының талаптарына сәйкес банктен қарыз алушы қарыз шарты бойынша міндеттемелерді орындамаған жағдайда қарыз алушының ағымдағы шоттарындағы ақшасынан төлем талап ету арқылы өндіріп алуға құқылы. Бұл ретте, мұндай өндіріп алу оның ағымдағы шотындағы ақша сомасының және (немесе) кейіннен қарыз алушының банк шотына түсетін ақшаның әрбір сомасының 50 пайыз шегінде шектеледі. Бұл ретте, 2019 жылғы 24 қыркүйектен бастап төлем талабы негізінде қарыз бойынша мерзімі өткен берешекті, тиісті қаржы жылына белгіленген ең төменгі күнкөріс деңгейінен кем емес сомада ақшаны өндіріп алу кезінде жеке тұлғалардың ағымдағы шоттарында сақтауға қатысты заңнама нормалары енгізілді. Осылайша, қарыз бойынша мерзімі өткен берешекті төлем талабы негізінде 50 пайыз шегінде өндіріп алу кезінде банктік шотта ең төменгі күнкөріс мөлшерінен кем емес сомада ақша қалуы тиіс.
Заңдарда сондай-ақ, жәрдемақыларды және әлеуметтік төлемдерді, кәмелетке толмаған балаларды ұстауға арналған алименттерді, азаматтардың тұрғын үй құрылыс жинақ ақшаларын, білім беру жинақтау салымы туралы шарт бойынша халықтың жинақтаушы салымдарын есептеуге арналған шоттардан ақша өндіріп алуға тыйым салу көзделген, бұл ретте осы мақсаттар үшін арнайы шоттар ашу тәртібі көзделген.
Егер жеке тұлға кәмелеттік жасқа толмаған балаларды асырап – бағуға жәрдемақы және әлеуметтік төлемдерді, алименттерді алушы болса, онда бұл жағдайда оған арнайы шот ашу қажет, ол шоттан үшінші тұлғалардың өндіріп алуы жүзеге асырылмайды.
Алма ҚОСПАНОВА.
Сурет https://zajmy-online.kz/ сайтынан алынды.