Өзіңе сен, азамат!

(“Soltústik Qazaqstan” газеті, 5 мамыр, 2020 жыл)

“АСПАННАН ШЕЛПЕК ЖАУМАЙДЫ”

Жаңалықтың жаршысына баланған өңіріміздегі қазақ баспасөзінің қарашаңырағы облыс­тық “Soltústik Qazaqstan” газетінің әр нөмірін асыға күтіп, ондағы түрлі тақырыпты қамты­ған материалдарды сүйсініп оқитындардың бірі менмін. Басылымның үстіміздегі жылдың бесінші мамыры күнгі санында есімі елімізге белгілі журналист, жазушы Жарасбай Сүлейме­новтің “Аспаннан шелпек жаумайды” деген мақаласы жарық көрді. Оқып отырып, сүйсіндім, ав­тор көтерген мәселенің мағынасына терең бойлаған кезде іштей ренжігенімді, қазіргі қо­ғамдағы олқылықтарға күйінгенімді жасырмаймын. Осы мақалаға қатысты өз ойларын ақ па­раққа түсіріп, оқырман назарына ұсынған жандар аз болмады. Олардың да айтарлары жазу­шының жүрек түкпіріндегі оймен үндеседі.

Менің ойымша, “Аспаннан шел­пек жаумайды” атты мақа­ланы га­зеттің барлық оқырманы сүйсіне оқып, жылы қабылдады. Барлық оқырманы деп отырға­ны­мыз ары кетсе алты мыңға жуық адам бо­лар, әрине, бұл өте аз көрсеткіш. Елдік мүдде, қазақ­тың ертеңі, қа­зіргі күрделі ахуал­дан шығудың жолдары жан-жақты айтылған ма­қаланы газетті жаздырып оқитын оқырмандар ғана емес күллі Қа­зақстанның жұртшылығы оқып, ой түйсе артық болмас еді.

Мақаланы бір деммен оқып шыққаннан кейін менің ойыма мы­на бір оқиға оралды. 2010 жы­лы Са­рыағаш шипажайына бару үшін зайыбым Қапурамен бірге пойыз­ға отырдық. Шымкент қа­ла­сына түнде түстік, бізді қарсы алған аза­мат қонақүйге орналас­тырып, ер­те­ңіне өз автокөлігімен Сары­ағаш­қа алып шықты. Жас жі­гіт Шым­кент қаласының шет жа­ғы­нан жер телімін алып, үй са­лып жатқанын және құрылыс жұ­мыс­тарына өзбек азаматтарын жал­да­ғанын айтты. Үй құрылы­сын жүр­гізіп жатқан өзбек аза­мат­та­ры­ның іскерлігін және үнем­­шілдігін таң­ға­лып әңгіме қыл­­ды. Құрылыс жазғытұрым бас­­талыпты. Жер те­лімі қорша­лып, үйдің іргетасы қа­ланғаннан кейін бір құрылысшы: “Биыл же­міс-жидек, көкөніс еге­сіздер ме?” деп сұрақ қойыпты. Ол үй құры­лы­сы аяқталмай еш­қан­дай әре­кет болмайтынын айт­қан. Сонда өзбек жігіті: “Маған рұқ­сат етсе­ңіз, осы жерге көкөніс өсір­сем де­ген ниетім бар еді”, – деп қиылып сұраған көрінеді. Рұқ­сат алысы­мен жиырма, отыз шар­шы метр­дей жерге бірнеше көкө­ніс түрін еккен екен. Құрылыс­шы­лар күн­де­лікті тұтынатын тағам­дары үшін дүкенге, базарға жүгір­мей, ар­тық қаржы да шығындамай піс­кен өнімдерді пайдаланыпты. Сөй­тіп, құрылыс жұмысы үшін алып отырған ақшалары қалта­сын­да қалды, оны отбасының, ба­ла-шағасының керегіне жарат­қан. Өнеге алуға тұрарлық іс емес пе?

Осыдан он шақты жыл бұрын қы­зым Қытай еліне анасын ем­деу­ге апарып, екі айға жуық уа­қыт сол жақта болды. Ол елге орал­ғанда қытайлықтардың тір­ші­ліктерін аузының суы құрып ай­тып берген еді. Құмырсқаның илеуіндей жер­де өмір сүріп жат­қан жергілікті ха­лық күн-түн де­мей дамылсыз ең­бек етеді екен, бос жүрген, қол қу­сы­рып текке отырған бір адамды кездестіру мүм­кін емес. Бос жат­қан бір шар­шы метр жер табыл­майды. Таң­ғаларлық тағы бір жағ­дай, Қы­тайда көпқабатты үйлер­дің үсті­не егін егіледі екен. Көкөніс өсі­ре­тіні емхананың жоғары қа­баттарынан анық көрінген. Өмір­дің өзе­гін еңбектен тапқан ұлттар­ға қа­рап сүйсінесің, көңілің мар­қаяды.

Иә, мен бұл мысалдарды бе­кер­ден-бекер сөз етіп отырған жоқ­пын. Жарасбай Сүлейменов­тің мақаласында көтерілген та­қы­рып­ты өзімнің өмірімде кез­дес­тірген жағдаяттармен байы­тып, саралағым келді. Пандемия бізге көп жайтты аңғартты. Осы­нау қиын кезеңде бар несібенің кө­зін еңбектен, Жер-Анадан ізде­ген адам ғана қиындықтың қақ­панына ілікпей, одан сытылып шы­ғары анық. Оған өзіміз де куә болуда­мыз. Бірақ Қазақстан хал­қының, Қызылжар өңірі жұрт­шы­лығының барлығы бірдей мұндай игі қадам­ға барып отыр деп айта алмай­мыз. Ата-бабаларымыздың най­за­ның ұшымен, білектін күшімен қорғап, сақтап, ұрпақ­тан-ұрпаққа аманат қылып қал­дырған кең-байтақ жерін әлі де дұ­рыс мақсат­та пайдалана ал­май отырғанымыз жалған емес. Менің жаныма бата­тыны да осы мәселе. Қазір әлем­нің кез келген дамыған мемле­кетіне қарасақ, олардың барлы­ғының жерден несібе тауып отыр­ғанын, ғылым мен өндіріске баса мән бергенін аңғарамыз.

Өткен жылдары “Soltústik Qa­zaqstan” газетінің ұжымы “Руха­ни жаңғыру” тақырыбымен және газет таралымы жөніндегі үгіт-насихат жұмыстарымен облысы­мыздың аудандары мен ауылда­рында кездесулер ұйымдасты­рып, елді мекендерді аралаған­да көп жағдайларды аңғарған­да­рын, көңілтолмастықтың жетіп ар­тылатынын басылым арқылы жал­пақ жұрта жеткізді. Елді ме­кен­дердегі тұрғындардың көпші­лігі жер телімдерін шаруашылық се­рік­тестеріне беріп қойып, жай­ба­рақат өмір сүруде. Олар жыл ая­ғында серіктестік өкілдері не бер­се соған риза. Бос тұрған жер те­лімдері мен саяжайлар жетіп ар­тылады. Арамшөп, қурай өсіп кет­кен жерлер жиі көзге түседі. Сондай сәттерде жаның ауы­рады.

Ауылда отырып, мал, құс ұс­та­май, шайдың сүтін, тауықтың жұ­мыртқасын дүкеннен сатып ала­тын­дар да баршылық. “Ас­пан­нан шелпек жаумайтынын” және “ерін­шек бекер мал шаша­тынын” Президентіміз Қасым-Жо­март То­қаев та айтып отыр. Мемлекет бас­шысы өзінің “Абай және 21 ғасыр­дағы Қазақстан” ат­ты мақала­сын­да данышпан­ның афоризмдерін негізге алып, қа­зақ халқын биікке адал еңбек, маңдай тер ғана шы­ға­ратынын айт­ты. Әрине, көпке топырақ ша­шудан аулақпын. Ең­бекті барлық өмірлерінің діңгегіне айналдыр­ған адамдар біздің өңі­рі­мізде мүл­дем жоқ емес, бар. Мы­салы Ақ­қайың ауданының орта­лы­ғы Смир­новода бастауыш мек­теп­тің ұстазы үш қабатты үйдің жо­ғары қабатында тұрса да, егде жас­­тағы, күтімі қолға қарап қал­ған анасын бағып отырса да, сол үй­дің жанындағы жер теліміне уа­қыт тауып, картоп, көкөніс отыр­ғызып, күтіп-баптап жатыр. Бес­көл ауы­лында үш баланың ана­сы үйдің ма­ңындағы аз ғана бос жер­ге кө­кө­ніс егіп, өсіріп пайда­ланып отыр. Өзі жалдамалы жұ­мыс іс­тей­ді, екінші топтағы мүге­дек жол­дасын бағып-қағып отыр­са да, жұ­мысына да отбасына да уақыт табады.

Елімізде ұстаздардың мәрте­бе­сін көтеруге бағытталған ілкім­ді істер қолға алынғаны баршаға аян. Олардың жалақылары арту­да, ретсіз қоғамдық жұмыстарға тар­­ту да доғарылды. Бұл ұсы­ныс­­тар­дың барлығы орынды деп ой­лаймын, бірақ ұстаздар қауы­мы­ның газет-журналдардан ат-тон­­дарын ала қашуы көңілге қон­бай­ды. Олар бірінші кезекте га­зет оқып, оқығандарын алдында­ғы шә­кірттеріне үйретулері керек қой.

Әрбір интеллигент адам өз кө­ңіл көкжиегін газет журнал арқы­лы кеңейтпеуші ме еді? Мұғалім­дер ғана емес, қызметтегі аза­маттар өңірімізде атқарылып жат­қан оң өзгерістерден газет арқы­лы хабардар болса, дұрыс болар еді деп ойлаймын. Алаштың ардақ­ты­сы Ахмет Байтұрсынов айтып кеткендей: “Білімді болу үшін оқу керек, бай болу үшін ең­бек керек, күшті болу үшін бірлік керек”. Осы өсиетті ескере оты­рып, әр азамат еліміздің ке­мел бо­лашағы үшін ерінбей адал ең­бектеніп, жерді тиімді пайдалану мүмкіншілігін босқа өткізіп ал­маса екен.

“Аспаннан шелпек жаумайды” деп жазған автордын пікіріне қо­сыла отырып, сөзімнің түйінін “ас­паннан құймақ Қожанасырдың ертегісінде ғана жауады” деген нақылмен аяқтағым келеді.

Тілек ӘБДІРАХМАНОВ,

еңбек ардагері.