Тегімізді түзетейік

Soltüstık Казахстан

 Kyzylzhar_akparat@mail.ru

Баспасөз бетінде талай рет кө­теріліп, бір мәмілеге, тоқтамға ке­ле алмай жүрген, қазақ ұлты үшін аса маңызды мәселенің бірі – аты-жөнімізді жазудағы ала-құлалық. “Egemen Qazaqstan” газетіндегі Оңалсын Жұмабековтің “Тегімізді жазуды қашан түзейміз?” мақа­ла­сындағы “ұлты қазақ азаматтар­дың тегін үлкен аталарының бі­реуі­нен алуы – қалыптасқан тәжі­рибе.

 Сондықтан менің аты-жөнім Оңалсын Исламұлы Жұмабектен деп жазылғаны дұрыс деп есеп­теймін” деген ұсынысын да, “ұл­тымыз тегімізден аңғарылып тұр­са” деген заңгер-публицист На­қып­бек Сәдуақасовтың: “Ғасыр­лар бойы жалғасын табатын ата-тегіміздің және әкеміздің де есім­де­рін сақтау үшін ең ұтымды тәсіл мына нұсқа екені дау тудырмауы тиіс: Нұрбек Бақбергенұлы Атым­бектегі (Ахметтегі, Қазитегі, Са­быртайтегі және т.т.). Аталған тә­сіл­дің басқа да ұтымды тұстарын былай қойғанда, әр адамның өзі үшін ардақты, көне кезеңдерден ел-жұрттың аузынан түспейтін ата-тегі ескеріледі және ұмытыл­май­ды”, – деген ұсынысы да, ме­нің ойымша, қолдауға келмейді. Себебі: адамның аты-жөні ауыз­ша айтуға да, жазуға да ықшам, қолайлы болуы керек. Екі ұсыныс иесінің де кісінің аты-жөнін жазу­дағы үштік нұсқасы (Оңалсын Ис­ламұлы Жұмабектен, Нұрбек Бақ­бергенұлы Атымбектегі) айту­ға да, жазуға да қолайсыз, бір кездегі империялық саясаттың әсерінен туындаған жағдай деп білемін.

Үштік нұсқамен жазуды ұсын­ған­дардың бір уәжі – “Ұлты қазақ азаматтардың тегін үлкен атала­рының біреуінен алуы – қалып­тас­қан тәжірибе”, – дейді. Бұл орайда айтарым – атасының аты ұмыт бол­мауы үшін әр қазақ шаңыра­ғын­да жеті атасының шежіресі жа­зылып, керек десеңіз, жеткіншек ұрпағы жеті атасын біліп өссін де­ген мақсатта үйінің көрнекі жеріне іліп қойса еш әбестігі жоқ.

Менің ұсынымым: әр қазақ аты-жөнін “ұлы”, “қызы” деп айту, жазу (Қа­рақат Исқақұлы, Арнагүл Қара­қатқызы) қажет. “Ұлы”, “қызы” деп жазу, айту бұрыннан бар үрдіс. Оған мысал Қожаберген жырау То­лыбайұлы, Бұқар жырау Қалқа­ман­ұлы, қазақтың даңқты батыры Бауыржан Момышұлы, қазақтан шыққан алғашқы боксшы Шоқыр Бөлтекұлы, белгілі сатирик Шона Смаханұлы, жазушы Балғабек Қыдырбекұлы, Гүлнәр Дулатқызы т.б. Аты-жөнімізді “ұлы”, “қызы” деп жазуымыздағы екілік нұсқа өте қолайлы әрі қазақ ұлты екен­дігімізді айғақтап тұрады. Аты-жө­німізді айтып, жазудағы бұл тәсіл­дің тағы бір тиімділігі әкеміздің аты өмір бойы аталып, жазылады. Бір ескеретін жай “ұлы”, “қызы” сөз­дері есім атауларына қосылып жа­зылуы керек. Кейде, мысалы, Бек­сұлтан Нұржекеұлы сияқты де­фис арқылы жазатындар да бар.

Аты-жөнімізді айтуда, жазуда бір шешімге келіп, “ұлы”, “қызы” деп жазуды негізге алып, үкімет тарапынан арнайы қаулы қабыл­данып, осы уақытқа дейін айты­лып, жазылып жүрген ала-құлалық бір ізге келтіріліп, аты-жө­німізді бұрыннан бар, бірақ жаппай жазуға көше алмай жүрген “ұлы”, “қызы” деп жазуға көшкеніміз жөн деп білеміз.

Қарақат ИСҚАҚҰЛЫ,

ардагер ұстаз.