Soltüstık Казахстан
2019 жылы 27 желтоқсанда “Педагог мәртебесі туралы” Заңға қол қойылып, мұғалімнің мерейін өсіріп, мәртебесін көтеруге бағытталған нақты шаралар қабылданды. 21 баптан тұратын Заңда еліміздегі жарты миллионға жуық педагогтың мүдделері жан-жақты ескеріліп, құқықтары мен міндеттері, педагогикалық қызметке рұқсат беру, сондай-ақ жосықсыз тексерулерден қорғау, ынталандыру, басқа да мәселелерді заңнамалық деңгейде шешу қарастырылған.
Заңның 15-ші бабында былай деп жазылған: “Педагог өз қызметі саласында тиісті кәсіби құзыреттерді меңгеруге, оқыту мен тәрбиелеудің педагогикалық қағидаттарын сақтауға, оқыту мен тәрбиелеудің сапасын мемлекеттік жалпы міндетті білім беру стандарттарында көзделген талаптардан төмен емес деңгейде қамтамасыз етуге, өзінің кәсіби шеберлігін, зерттеу, зияткерлік және шығармашылық деңгейін үздіксіз жетілдіруге, оның ішінде біліктілік санатының деңгейін бес жылда кемінде бір рет арттыруға/растауға міндетті”. Өкінішке қарай, кей мектеп басшылары бұл талапты сақтай бермейді. Осы жылдың бірінші жартыжылдығында 27 мектепте жүргізілген профилактикалық бақылау нәтижелері бойынша үш мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту мекемесінде және 6 мектепте оқытылатын пән бойынша біліктілік санатын кемінде бес жылда бір рет көтеру туралы талаптарының бұзылғаны анықталды.
“Білім туралы” Заңның 37-бабының 4 тармақшасында: “Бiлiм беру ұйымдары басшы кадрларының, педагогтарының және ғылыми қызметкерлерiнiң бiлiктiлiгiн арттыру бес жылда кемiнде бiр рет жүзеге асырылады”, – деп атап көрсетілген. Алайда 8 мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту ұйымының тәрбиешілері мен мектеп мұғалімдерінің біліктілікті арттыру курстарынан уақытында өту қағидаттары орындалмаған.
Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 24 сәуірдегі №160 бұйрығымен тәлімгерлікті ұйымдастыру қағидалары және тәлімгерлікті жүзеге асыратын педагогтарға қойылатын талаптар қабылданған болатын. Заңға сәйкес бір оқу жылы кезеңінде орта білім беру ұйымына педагог лауазымына алғаш рет қабылданған педагогқа оның кәсіби бейімделуіне практикалық көмек көрсететін тәлімгер бекітіледі. Жас педагогтарға тәлімгерлікті жүзеге асыратын педагогтарға қойылатын талаптарды, тәлімгерлікті ұйымдастыру тәртібін білім беру саласындағы уәкілетті орган айқындап, біліктілік санаттары беріледі. Тәлімгер педагогтарға қойылатын талаптар төмендегідей:
– “педагог-зерттеуші” не “педагог-шебер” біліктілік санаты;
– педагогикалық этиканың негізгі қағидаттары мен нормаларын сақтауы;
– соңғы үш жыл ішінде оқытатын пән бойынша білім алушылардың білім сапасының кемінде 60-70 пайыз болуы.
Шағын жинақты мектептегі тәлімгерге қойылатын өзіндік талаптар бар. Олар:
– “педагог-зерттеуші” не “педагог-шебер” біліктілік санаты;
– педагогикалық этиканың негізгі қағидаттары мен нормаларын сақтауы;
– соңғы үш жыл ішінде оқытатын пән бойынша білім сапасының кемінде 50-60 пайыз болуы.
Профилактикалық бақылау барысында тәлімгерлікті ұйымдастыру жұмысы зерделеніп, бірқатар кемшіліктер анықталды. 4 мектепте оқу бітіргеннен кейін сабақ бере бастаған жас мұғалімдерге тәлімгерлік ұйымдастырылмаған. Тексеру нәтижелері бойынша мектеп әкімшіліктері пән мұғалімдеріне нормативтік-құқықтық актілер негізінде түсіндіру жұмыстары жүргізіліп, ұсыныстар берілді.
Бүгінде педагогтар қауымы бірыңғай мәртебеге ие және өзара кәсіби қызмет ерекшеліктерімен өзгешеленеді. Білім берудің тиісті деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартының талаптарын сақтау жағдайында педагогикалық қызметті ұйымдастырудың тәсілдері мен нысандарын еркін таңдау, өзінің ар-намысы мен қадір-қасиетін қорғау, ғылыми, зерттеу, шығармашылық, эксперименттік қызметті жүзеге асыру, педагогикалық практикаға жаңа әдістемелер мен технологияларды енгізу, оқу құралдарын, материалдарды және білім беру бағдарламасына сәйкес оқыту мен тәрбиелеудің өзге де құралдарын таңдау, білім беру бағдарламаларын, оқу жоспарларын, әдістемелік және білім беру қызметінің өзге де құрауыштарын, сондай-ақ оқулықтарды, оқу-әдістемелік кешендерді және оқу құралдарын әзірлеуге қатысу сияқты сан-салалы құқықтар мен шығармашылық еркіндік берілген. Басқа да әлеуметтік кепілдіктер қарастырылған. Олай болса, мектеп директорлары мен пән мұғалімдері білім мен біліктілікті ұштастыра отырып, кәсіби шеберлік, оқудың сапалық жағына барынша назар аударғандары абзал.
Күлзира НҰРТАЕВА,
білім саласында сапаны қамтамасыз ету департаментінің бас маманы.