Soltüstık Казахстан
Біз болашақта алатын зейнетақымыздың мөлшеріне әсер ете аламыз ба? Әрине! Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына айлық жалақымыздан міндетті зейнетақы жарналары (МЗЖ) түріндегі 10 пайыздық аударымдарды жасай отырып, ерікті зейнетақы жарналарын (ЕЗЖ) да аудара аламыз.
Өзімізге немесе отбасылық бюджетке ыңғайлы соманы анықтап, осы “бос ақшаны” ерікті шотқа салуға болады. Тіпті мұндай аударымның мөлшері мен жүйелілігі де аса маңызды емес. Сондай-ақ, сіз, өзіңіздің зейнетақы шотыңызды ғана емес, сонымен қатар болашағына бейжай қарамайтын – жұмыс істемейтін жұбайыңыздың немесе құрметті демалысқа шығатын әке-шешеңіздің де шоттарын толтыра аласыз.
Ерікті зейнетақы жарналарын заңды тұлғалар да аудара алады. Жалғыз айырмашылығы – жеке тұлғалар өздері және жоғарыда айтылғандай, жақындары үшін, ал заңды тұлғалар – өз қызметкерлерінің пайдасына ақша салуына болады. Бұл – жұмыс беруші тарапынан жасалған ынталандыру және әлеуметтік қолдау құралы. Ал биылдан бастап экономикалық тұрғыдан да тиімді. Олай дейтініміз, 2021 жылдың басынан бастап зейнетақы заңнамасына жеке және заңды тұлғалардың ерікті жарналарды аударуын ынталандыруға бағытталған өзгерістер енгізілді. Мәселен, қаңтар айынан жұмыс берушінің қызметкердің пайдасына аударған ЕЗЖ жеке тұлғаның табысы ретінде қарастырылмайды, ал жұмыс беруші үшін мұндай шығыстар корпоративтік табыс салығын есептеу кезінде ескерілмейді. Яғни, бұл жағдайда жұмыс беруші салық салу кезінде артықшылықтарға ие болады.
Егер қызметкер ЕЗЖ-ны өз табысынан жеке пайдасына аударуға шешім қабылдаса, онда ол еліміздің Салық кодексінің 342 және 347-баптарына сәйкес ЕЗЖ төлеуге арналған шығыстар бойынша салық шегерімін қолдануға құқылы. ЕЗЖ есебінен зейнетақымен қамсыздандыру туралы шарт және олардың төленгенін растайтын құжат салық шегерімін қолдану үшін растаушы құжаттар болып табылады. Жеке тұлға өз пайдасына ЕЗЖ-ны өз табысы есебінен төлеген кезде салық заңнамасында төленген сомаға салықтық шегерім көзделген. Қызметкердің қосарланған салық салуды болдырмаудан басқа да артықшылықтары бар. Өйткені БЖЗҚ-дағы ерікті жарналар есебінен зейнетақы жинақтарының сомасын, ал кейіннен қордан төленетін зейнетақы төлемдерінің мөлшерін ұлғайтуға болады.
Әлі де хабардар болып үлгермеген адамдар үшін үстіміздегі жылдың 1 мамырынан бастап, БЖЗҚ-да ерікті зейнетақы жарналарын есепке алу үшін шот ашу автоматты түрде жүргізіледі, яғни салымшыға БЖЗҚ кеңсесіне келудің қажеті жоқ. БЖЗҚ-ға келіп түскен алғашқы ақша зейнетақы жарналары есепке алынатын жеке зейнетақы шотын ашуға негіз бола алады. Бұл ретте ЕЗЖ жүргізілетін жеке тұлғаны сәйкестендіру ЕЗЖ аудару кезінде төлем тапсырмасының электрондық форматында көрсетілген дербес деректер (ТАӘ, ЖСН, туған күні) бойынша жүзеге асырылады, ал барлық қажетті мәліметтерді, атап айтсақ: жеке тұлғаның жеке басын куәландыратын қолданыстағы құжаттың деректемелері, тұрақты тұратын жері, өзге де мәліметтерді БЖЗҚ мемлекеттік органдардың тиісті ақпараттық жүйелерінен алады.
Ерікті зейнетақы жарнасын “Қазпошта” АҚ-ның бөлімшелері немесе екінші деңгейдегі банктердің филиалдары арқылы, соның ішінде онлайн тәсілмен аударуға болады. Сондай-ақ жұмыс берушіге өтініш жазуға да болады, соның негізінде ол өтініш берушінің немесе өтініште көрсетілген үшінші тұлғаның пайдасына ерікті зейнетақы жарналарын БЖЗҚ-ға тұрақты түрде аударатын болады.
Ерікті шарт бойынша жинақтардан төлемдерді 50 жасқа толған азаматтар, мүгедектігі бар адамдар, Қазақстаннан тыс жерлерге тұрақты тұруға кететін немесе кеткен, елдің заңнамасында айқындалған, шығу ниетін немесе дерегін растайтын құжаттарды ұсынған шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдар ала алады. Салымшы қайтыс болған жағдайда жинақтар мұрагерлерге беріледі.
2021 жылдың 1 мамырынан бастап ЕЗЖ алушылар қатары көбейді. Оған ерікті зейнетақы жарналары мен оларға есептелген инвестициялық табыс сомасы шегінде зейнетақы жинақтары бар адамдар кірді, алайда олар БЖЗҚ-да және (немесе) ерікті ЖЗҚ-да кемінде бес жыл болуға тиіс, яғни ЕЗЖ есебінен қаражат жинауды бастаған азаматтар бес жылдан кейін өзінің алғашқы төлемдерін ала бастайды. 2021 жылғы 1 тамыздағы жағдай бойынша БЖЗҚ кеңселерінде өтініш беру арқылы кемінде бес жыл болған ЕЗЖ есебінен зейнетақы төлемдерін алу құқығын шамамен 2,8 мың алушы пайдаланды.
Ерікті зейнетақы жарнасы есебінен зейнетақы жинақтарын алуға 50 жастағы салымшылар, мүгедектігі бар адамдар, соңғы кездері БЖЗҚ-ға бес жыл бойына ерікті жарналар аударып келген азаматтар электрондық цифрлық қолтаңбаның көмегімен БЖЗҚ корпоративтік сайтындағы жеке кабинет арқылы онлайн тәсілмен өтініш бере алады. “БЖЗҚ” АҚ-да тіркелген, төлем алуға берілген өтініштің орындалу мәртебесін “enpf.kz” сайтындағы “Электрондық қызмет көрсету” – “Менің төлемге/аударымға берген өтініштерім” қызметінің көмегімен қадағалауға болады.
Жинақтардың осы түрімен байланысты тағы бір жаңалық бар. 2021 жылдың 1 мамырынан бастап Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қорының (ҚДКБҚ) талап етілмеген кепілді өтем сомаларын ерікті зейнетақы жарналары (ЕЗЖ) есепке алынатын жеке зейнетақы шоттарына (ЖЗШ) есепке алу үшін БЖЗҚ-ға аудару тәртібін белгілейтін “Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне экономикалық өсуді қалпына келтіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы” Қазақстан Республикасы Заңының нормалары қолданысқа енгізілді. Бұл дегеніміз, егер депозиттерге міндетті кепілдік беру жүйесінің қатысушысы болған және барлық банк операцияларын жүргізуге арналған лицензиядан айырылған банктегі депозит салымшысы кепілдік берілген өтемді төлеу басталған күннен бастап бір жыл ішінде ҚДКБҚ-ға жүгінбесе, онда ҚДКБҚ кепілді өтемнің талап етілмеген сомасын ЕЗЖ есепке алынатын ЖЗШ-ға есепке алу үшін БЖЗҚ-ға аударады. Шот автоматты түрде ашылады. Егер азаматтың ЕЗЖ есепке алынатын ЖЗШ-сы бар болса, онда кепілді өтемнің талап етілмеген сомасы осы шотқа есептелетін болады. ЖЗШ-ға есептелген кепілдік берілген өтемнің талап етілмеген сомалары ЕЗЖ-ның басқа сомалары сияқты тәртіпте инвестицияланатынын да атап өткен жөн. ҚДКБҚ-дан БЖЗҚ-дағы ЕЗЖ-ға нақты аударымдар заңнамалық өзгерістер күшіне енгеннен кейін бір жыл өткен соң, яғни 2022 жылғы 1 мамырдан бастап жүргізілетін болады.
Айдан БЕКНҰР.