Ниетіне қарай амалы

Soltüstık Казахстан

 Kyzylzhar_akparat@mail.ru

Ислам діні иман сенімнен, ізгі амалдар жасаудан және жан дүниенің тазалығынан тұрады. Исламда сенім мәселелерін зерт­тейтін ғылым саласы – ақи­да, кәлам, усуладдин деген атау­лармен аталады. Сенім тура­сында алғаш қалам тербеген салаф ғалымдардың ұстазы, біздің мазхаб иесі Абу Ханифа (р.а) еді. Ал енді амалдарды рет­тейтін білім саласы дінде “фиқһ” атауымен танымал. Оған намаз, ораза, қажылық, зекет сияқты амалдар жатады. Бұл айтылған амалдар арқылы біз адамның сыртқы көрінісін көреміз, ал адам­ның жан дүниесін, жүрегін­дегі сезімін, ниетіндегі мақсатын Аллаға тапсырамыз. Адамның жан дүниесін жақсылыққа, ізгілік­ке тәрбиелеп, рухани кемелді­лікке жеткізетін “ихсан” білімі. Пай­ғамбарымыздың хадистерін­де: “Ихсан дегеніміз Алланы кө­ріп тұрғандай оған сиыну, құл­шылық жасау, Алланы көрмесең де ол сені көріп тұр деп, құл­шы­лықта болу”, – деген.

Негізінен адам баласы періш­те мен хайуанның арасындағы жа­ратылыс. Құдайын танып, ту­ра жолмен жүрсе, періштелер­дей дәрежеге жетеді. Ал нәпсісі­н­ің жетегінде кетсе, ондай жағ­дай­да Алланың алдында құрметі жоғалып, адасушылыққа түседі. Құранда “Наба” сүресінің соңғы аятында ондай адам: “Әттең, то­пыраққа айналып кетсем етті”, – деп, адам болып жаратылғаны­на өкінеді екен. Адам баласының дұшпандары көп. Бірінші дұшпа­ны – адамның өзі, яғни нәпсісі. Ислам ғалымдары адамның жа­нын тәрбиелеу арқылы, рухани дәрежелерге жетуге болатынын айтқан.

Нәпсіні тәрбиелеуде ниеттің ала­тын орны ерекше. Пайғамба­рымыздың хадис шарифінде: “Шын мәнінде, амалдар ниетке байланысты және расында, әр­бір адамға ниет еткені тиесілі. Сон­дықтан кім Аллаһ пен оның ел­шісіне қоныс аударатын бол­са, онда ол Аллаһ пен оның ел­шісіне қоныс аударған болып та­былады. Ал кім қол жеткізетін дү­ние немесе үйленетін әйел үшін қоныс аударса, онда ол сол қо­ныс аударған нәрсесіне қоныс ау­дарған (болып саналады)”, – де­лінген. Ниеттің орны жүрек бо­лып саналады. Адамның жүрегі сау болса, оның барлық амалда­рына Алланың алдында сауап­тар жазылады. Ал жүрегінде ру­ха­ни бір ақау, ауру болса, онда оның барлық амалдары бекер болып, Алланың алдындағы жақ­сылықтарға жете алмайды.

Құранда Бақара сүресінің оныншы аятында: “Олардың жү­ре­гінде дерт бар. Алла ол жү­рек­теріңдегі ауруды арттырады. Жал­ған айту себепті олар үшін күйзелтуші азаптар бар”, – деген. Ниеттері түзу болмағандықтан, жалған сөйлеп алдаушылық жо­лына түскендіктен Алла оларға азап беретінін хабарлауда. Бел­гілі хадис танушылардың бірі Да­рақутни ниет турасында Пайғам­барымыздың (а.с) мына бір ха­ди­сін келтіреді: “Алла тағала қия­мет күні періштелеріне: “Пә­лен­ше деген құлымның амал дәпте­ріне “мынаны, мынаны жаз” деп бұ­йырады. Періштелер: “Уа, Раб­бы­мыз! Бұл пендеңнің ондай бір нәрсесін жазбадық. Дәптеріміз­де ондай нәрсе жоқ”, – дейді. Сон­да Алла тағала: “Құлым мұ­ны істеуді ниетіне алған еді”, – деп жауап береді. Сондықтан Пай­ғамбарымыз (а.с): “Мүміннің ниеті амалынан жақсы”, – деген.

Ниеттің дұрыстығы, тазалығы амал істегенде ең басты орында тұр. Қандай да бір амалды істеу­ді қаласақ, сауапты ниет қылып орындасақ, Алла алдында қа­был болмақ. Ал ниеті дұрыс бол­маса, сырт көрінісі жақсы амал бол­са да, Алла ондай ниеті жа­ман амалға мұқтаж емес. Абу Һу­райрадан (р.а) жеткен хадисте пайғамбарымыз (а.с): “Уа, Абу Һурайра! Осы үш адам тамық отын лаулататын алғашқылар­дан деп, ғалым, бай, шәйітті мы­салға келтірген. Олардың ниет­тері Алланың ризашылығы емес, өздерінің дүниелік мақсат­тары үшін дінді пайдаланғанда­ры үшін азапқа душар болған.

Бұл дүние уақытша, сынақ үшін жаратылған. Алла біздерді тек өзіне ғана құлшылық қылсын деп жаратқан. Адам баласы Ал­ланың ризашылығына жетуден айнып, өзінің нәпсі қалауларына бас ұрса, ақиреттегі жағдайы мүш­кіл болады. Алла барша­мызды тура жолына бастасын.

Абылай ҚҰРМАШҰЛЫ,

“Мухсин” мешітінің бас имамы.