САТИРА – ҚАҺАРЛЫ ҚАРУ

Қаламгерлер қауымы үшін газет редакциясы – рухани орда, қарашаңырақ саналады. Сондықтан да қай қалаға бармасын бірінші кезекте жергілікті басылымға бас сұғу, сәлем беру дәстүрі қалыптасқан. Бір ғасырдан астам тарихы бар “Soltüstık Qazaqstan” газетіне осы уақыт бедерінде кім келмеді деңізші?! Қара сөздің қарагерлері Ғабит Мүсірепов пен Сәбит Мұқанов туған жерлеріне табаны тие киелі осында жеткеніне, халық жазушысы Сафуан Шәймерденов те бірнеше рет ұжыммен жүздескеніне архивте сақталған фотолар куә, жезкиік ақын Кәкімбек Салықов, қарымды қаламгер Дүкенбай Досжанмен сұхбаттасқан сәт кешегідей көз алдымызда. Бұл – қолына қалам ұстаған қауым үшін бұлжымас дәстүр. Жақында Қызылжар өңірінің қарашаңырағына сатирик жазушы Көпен Әмірбек ат басын тіреді. Теріскейге тұңғыш рет табаны тиген екен. Астықты өлкемен танысу сапарын газеттен бастауды жөн көрген қаламгермен аз-кем сұхбаттасудың сәті түсті. Сол орайы келген әңгімені оқырман назарына ұсынғанды жөн көрдік.

– Ел арасында “Көпен келе жа­тыр” деген тіркес бар. Осы атау­мен театр да аштыңыз, көптомдық жинағыңызды да солай атапсыз. Жалпы осы тіркес қайдан шыққан?

– Осыдан тура 28 жыл бұрын, нақ­тырақ айтқанда, 1994 жылы Алма­ты­дағы республика сарайында есімі ке­шегі Кеңес одағына кірген елдердің бә­ріне мәлім атақты Евгений Пет­росян­ның концерті өтетін болды. Би­летті көрермен талап алып кетіпті. Республика сарайының директоры­мен қарым-қатынасымыз жақсы бо­ла­тын. Арнайы шақыру билетін бере­тінін айтты. Соны алайын деп каби­нетіне кірсем, төрде Петросян отыр. Амандастым, өзімді таныстырып жатырмын. Бізде де әзіл-оспақ бар екенін, “Тамаша” деген ойын-сауық отауының көптеген қойылымда­рының авторы мен екенімді айттым. “Өзің сахнаға шығасың ба?” – деп сұ­рады. Мен 44 жасыма дейін жиырма шақты кітап жазғанымды, бірақ әлі сахнаға шығып көрмегенімді айттым. Бетіме қарап біраз уақыт үнсіз отырды да “Дурачок”, – деді. “Сен әртістерге сатира жазып бересің де соларды халыққа танымал етесің. Ал өзің көлеңкеде қаласың. Әртістер жұлдызға айналады, ал сені ешкім білмейді. Одан да өзің жазғаныңды өзің сахнаға неге алып шықпайсың?” – деді. Мен ойланып қалдым.

Шынымен де айтып отырғаны орын­ды. Атымды сұрады. “Көпен”, – де­дім. “Как, как?” – деді қайталап. Мен де қисық сөйлейтін қазақпын ғой, “Копенгаген”, – дедім. Қарқ-қарқ күлді. “Баяғыда хоккейден тікелей репор­таж жүргізетін Николай Озеревті бі­лесің ба?” – деп сұрады. Оны білмей­тін одақта адам жоқ қой. Соның бір әлем чемпионатын жүргізген репор­таж­дарын “Говорит и показывает Стокгольм” деп бастайтыны бар. “Сол сияқты жеке театрыңның атауын “Говорит и показывает Копенгаген”, – деп қой деді. Мен бұл ұсынысты құп көр­дім. Бірақ әлі сахнаға шыққан жоқ­пын, енді келейін деп жатқан жанмын. Сондықтан театрдың атын “Көпен келе жатыр” деп қоюды құп көрдім. Осы атаумен біраз ел араладық. Қа­зірге дейін халықтың аузында жүрген тіркестің шығу тарихы осындай.

– Атауы ел аузында жүргенімен, театр қазір сахнадан көрінбей кетті ғой. Неге?

– Иә, кезінде көрермен өте жақсы қабылдады. Ел аузынан түспедік қой. Көптеген қойылымдар қойып, кон­церт­тер бердік. Сол кезде әзіл-сықақ театрларының саны да аса көп емес еді. Бар-жоғы төрт-бес ұжым ғана. “Тамаша”, “Бауыржан шоу”, “Шан­шар” және менің театрым ғана-ау деймін. Түрлі жағдайлар болады ғой. Бірақ “Көпен келе жатыр” театрының жұмысын бекер тоқтаттым-ау деп қазір өкінемін.

– Қалың қазақ сізді сатирик ре­тінде таниды. Ал қызмет жолы­ңызға қарасақ, газет-журналдарда ғана істепсіз. Оқыған маманды­ғыңыз қандай сонда?

– Мен – қазіргі Түркістан облысы Отырар ауданының тумасымын. Сон­дағы Жамбыл атындағы 10 жылдық мектепті бітіріп, қазіргі әл-Фараби атындағы қазақ ұлттық универси­теті­нің журналистика факультетіне құ­жат­тарымды тапсырып, конкурстан құлап, ауылға қайтқан сәт әлі есімде. Сол кезде аудандық Мәдениет үйінде халық театры жұмыс істейтін. Келесі жылдың емтиханы басталғанға дейін он ай қарап жатпай, сол театрда әртіс болдым. Алғашқы сомдаған рөлім – Бейімбет Майлиннің “Жалбыр” деген спектакліндегі Сайын деген болыс. Қаныбек Байсейітов пен Қуандық Шаң­ғытбаевтың “Беу, қыздар-ай!” де­ген комедиясында Әубәкір ақынның рөлінде ойнадым. Қалтай Мұхамед­жановтың “Қуырдақ дайын” деген комедиясындағы басты кейіпкер Ережепті сомдадым. Содан кейін өзбектің бір сатирик жазушысының “Құтырған ит” деген комедиясында бастан-аяқ ойнап шықтым. Өзі екі-ақ адам ойнайтын қойылым. Ара-ара­сында Асқар Тоқмағамбетов, Шона Смаханұлы, Оспанхан Әубәкіровтер­дің сықақтарын оқып жүрдім. Сол кезде олардан басқа сатира жазатын ешкім жоқ та еді.

Бір күні көрші ауылға барып, кон­церт қойдық. Концертті өзім жүргізе­мін, өзім күлгіземін дегендей. “Асқар Тоқмағамбетов. “Май мұрынға май шелпек” деп бастап, оқиын деп жатыр едім, алдыңғы қатарда отырған бір кемпір орнынан атып тұрды. “Әй, әді­рәм қалғыр! Осы сықақты арғы жылы да, былтыр да естідік, биыл да оқиын деп жатырсыңдар. Бұдан басқа еш­теңелерің жоқ па? Басқа сықақ оқы­саңшы”, – деп айқай салды. Өзі сах­наға енді шығып жүрген менің жүрегім тоқтап қала жаздады. Бұған дейін де, одан кейін де сахнада осылай қы­сылмаған шығармын. Қақ маңдай­дан таспен ұрғандай тұрдым да қалдым. Дегенмен осы оқиға менің кейін са­ти­ра жазуыма түрткі болды. Белгілі ав­торларды оқи бергенше ешкім қа­лам тербемеген, ешкім оқымаған әзіл жа­зуға бел байладым. Мені әзіл әле­міне әкелген сол кемпір. Егер ол кісі маған сын айтып, ескертпегенде мен жұрт­тың жазғанын ғана оқып, әртіс болып сахнада жүре беруім де мүмкін еді.

– Сіз ауыл-ауылды аралап, ойын-күлкі қуып жүргенде оқудың жайы не болды? Бір жылдан кейін түстіңіз бе қайтадан?

– Иә, келесі жылы барып сол жур­налистика факультетіне оқуға түстім. Мен бала кезімнен “Қазақстан пио­нері” және “Балдырған” журна­лы­на көптеп мақала жазып тұрдым. Сурет­ші де болғым келді. Сол кезде “Бал­дырғанға” және “Ара” журналына ка­рикатура салатын Казанцев, Воево­дин, Лебедев, Безелюк деген мықты суретшілер бар еді. Солардың салған карикатураларын көріп, астындағы аттарын оқып, суретші болуды арман­дадым. Алайда салған суреттерімді жіберемін, ешқайсысы шықпайды. “Көр­кемдігі сәл төмендеу, әлі де ізде­не түс” деген жазуы бар хаттар жина­лып қалды. Содан бір күні балалар сынған, ескі велосипедтердің бөл­шек­терін жинап, бір велосипед құрас­тырдық. Соның суретін салдым. Ве­ло­сипедтің рөліне арқардың мүйізін, доңғалағының орнына арбаның доң­ғалағын салып дегендей. Мазақ­тап салғаным ғой. Соның астына екі шу­мақ өлең жаздым. Суретіме түсіндір­ме болсын дегенім ғой. Алайда суре­тімді шығармай, “Балдырғанға” екі шумақ өлеңімді басыпты. Сегізінші кластағы кезім. Сондағы қуанғаным­ды көрсеңіз ғой. Егер суретім шық­қанда мен бәлкім суретші болып кетер ме едім?

Спортшымыз Арнабек,

Велосипед құрап жүр.

“Сенде рама бар ма?” – деп,

Көрінгеннен сұрап жүр.

 

Жинай-жинай әр тұстан,

Велосипед құрады.

Шықса бірақ жарысқа,

Орта жолда тұрады, – деп жазып­пын. Бұл менің алғашқы әзіл өлеңім болатын.

Университетке түстім дедім ғой. Оқу­ды бітіретін жылы мені қиыр шы­ғысқа алып кетті. Себебі төрт жыл бо­йы “Военное дело” деген пәнді оқып, бітірерде бізге запастағы лей­те­нант деген шен берілген еді. Осы­лайша 23 жасымда взвод командирі болып, Вла­дивостоктағы екі жылдық әскери партия мектебіне кеттім. Оны ойда­ғыдай аяқтап, аман-есен елге орал­дым. Кейін мені қауіпсіздік ко­митеті, бас прокуратура, ішкі істер ми­нистр­лігі жұмысқа шақырды. Со­лар­дың бәрінен бас тартып, өзімнің жа­ныма жақын саяси сатира басатын “Ара” журналына жұмысқа тұрдым. Содан бері осы салада жүрген жайым бар.

– “Сатира – қаһарлы қару” деген тіркес бар. Ол бекерден-бекер айтылмаған ғой. Өкінішке қарай, қазір сол қаруымыз қаһарынан айырылып қалғандай көрінеді. Сіз қалай ойлайсыз?

– Әңгімені кешегі еліміз Тәуелсіздік алғанға дейін болған сықақшылардан бастайыншы. Асқар Тоқмағамбетов, Шона Смаханұлы, Оспанхан Әубәкі­ров, Оспанәлі Иманалиев, Жүсіп Алтайбаев, Мыңбай Рәш, Үмбетбай Уай­дин, Ғаббас Қабышұлы, Сейіт Кен­жеахметұлы, Сабыржан Жұма­тай­ұлы деген сықақшылар өмір сүрді. Қазақтың тұңғыш сатиралық романын жазған Садықбек Адамбековтің тілі қандай керемет еді, оның қуақылы­ғын, әзілін, өмірдегі жүріс-тұрысының өзін Мұхтар Әуезов жоғары бағалаған ғой. Мұхаңның өзімен қалжыңдасады екен. Көптеген қаламгерлер Мұхтар Әуезовтің жанында артық ауыз сөз айтуға жүрексініп, именіп тұрса, Садықбек туған жездесіндей ойнай­ды екен. Оның жас кезінде сақал қойғаны бар. Сол жайлы Мұхтар Әуезовтің жиырма томдық кітабының жиырмасыншы томында мынандай сөз бар: “Садықбектің әрбір сақалы­ның түсінде бір-бір сайтан ұялап жа­тыр” деген. Ал енді осындай сати­риктер бар ма қазір?

Сатиралық дүниелердің барлығы бір қап ұн сияқты. Халық – елек. Ұнды електен өткізесің ғой, сонда кебегі бір жақта, керегі бір жақта қалады ғой. Кейінгі сықақшылардың ішінен халық кімді електен өткізіп айтып жүр қазір? Жауап жоқ. Соңғы дерек бойынша Қазақстанда 18 әзіл-сықақ театры бар екен. Ішінде жақсы әзіл айтып жат­қандары жоқ емес. Бірақ көбінікі бірін-бірі қайталау болып кетіп жатыр. Сатираның бәрі сахнаға көшіп кеткен­дей әсер қалдырады. Қазір кітап оқымайтын болдық, газет-журналды көбіміз жаздырып алмаймыз. Сондай заманда сатираның сахнаға ауысуы – бұл заңдылық сияқты.

Қазақстанда 54 драма театры бар. Ал солардың қайсысында комедия­лық спектакль сахналануда? Коме­дия жазатын ешкім жоқ. Лев Толстой “Соғыс және бейбітшілік” романын жазғаннан кейін “Енді орыс әдебиеті көпке дейін демалады”, – деп айтып кетіпті. Сол сияқты қазір қазақ сати­расы демалыста. Жарқ етіп шығатын күні әлі алда деп ойлаймын.

– Қазіргі сахнада жүрген әзіл-сықақ театрлары сатираның сал­мағын жеңілдетіп жіберген сияқты ма қалай?

– Қазіргі әзіл-сықақ театрлары көже-қатық қуып кетті де, көркемдік жағын ақсатып алды. Жеңіл әзіл көп. Көрерменді көп тарту үшін істеп жат­қандары ғой. Бұл енді – нарық зама­нында ең керек нәрсе. Халыққа не қа­жет екенін зерттеген, соны сахна­лай­ды. Саяси сатира, үлкен қоғамдық-әлеуметтік жүк арқалаған қойылым­дар­ды жастар жағы аса қабылдай бермейді ғой. Демек, театрларымыз сол көрерменнің жетегінде кетті. Кері­сінше, сонау сайда жүргендерді қыр­ға, қырда жүргендерді шыңға шыға­рып, тәрбиелеу керек емес пе? Теле­дидар арқылы беріліп жүргені де сол. Бір сөзбен айтқанда, біз көрерменнің жетегінде жүрміз. Бұл – бір, екінші­ден, олардың араларында да, мыса­лы, “Шаншар” сияқты театрларда сая­си-әлеуметтік сатиралар бар. Театрға барғандар көреді. Бірақ соларды теледидардан бергенде қиып тастай­ды. Неге? Өйткені айтқандары ақор­даға ұнамайды, көкордаға ұнамайды, жоғары жаққа тиіп кетеді дейді де телеарнаның басында отырған бас­шы­лар сылып тастайды. Ішінде тұз­дығы болмағаннан кейін қарасуда қай­наған тамақ секілді дәмі татымайды. Обалы не керек, айтатын жерде айтады, бірақ кесіп тастайды.

– Қазір еліміздің басты телеар­наларында да жаңағы сіз айтқан жеңіл күлкіге құрылған сайқы­ма­зақ бағдарламалар көбейіп кетті. Неге? Бұл да сол рейтинг қуып, көрерменнің жетегінде кету ме?

– Солай ғой. Қазір жайдарман деп жүрміз ғой, орысшасы КВН. Бұл жастарға арналған сатиралық театр деп ойлаймын. Қойылымдары жарты минут, ары кетсе бір минутқа ғана созылады. Қысқа да нұсқа, тек түйінін ғана айтады. Біз сияқты он, жиырма минут тұрмайды бұлар. Бұл жоқтан жақсы, былайша айтқанда.

Жалпы еліміздегі әзіл-сықақ театр­ларының екеуі ғана мемлекет қара­ма­ғында. Біреуі Ақтөбенің “Екі езу” театры, екіншісі Шымкенттің “Шан­ша­ры”. Неге елордада немесе өнердің қайнаған ортасы Алматыда мемлекеттік сатира театрын ашпасқа? Қазір қоғам болып жемқорлық, парақорлық, тағы да басқа жаман әдеттермен күресеміз деп жатырмыз ғой. Ал күресудің бірден-бір құралы – сатира ғой. Ештеңеден қорықпайтын адам күлкіден, күлкі болудан ғана жүрек­сінуі мүмкін. Кімнің күлкісі басым болса, соның мысы да басым деген сөз бар. Атақты Бауыржан Момыш­ұлы­ның “Күлкінің жеңбейтін дұшпаны жоқ”, – деп айтып кетуінде де үлкен мән жатыр. Сейіт Кенжеахметұлының “Күле білу – өмір, күлдіре білу – өнер, күлкі болу – өлім”, – деп жазып кеткен тағылымы бар. Бұны ертеде атам қазақ “Досқа таба, дұшпанға күлкі қыла көрме” деп бір-ақ ауыз сөзбен жеткізген ғой. Әдемі сөз емес пе?!

Болгарияның Габрово деген қала­сында жыл сайын 1 сәуір – күлкі күні сатиралық шығармалардың байқауы өтеді. Оған дүниежүзінен сатириктер қатысады. Осындай байқауды өзіміз­де өткізсек немесе Орта Азияға ортақ байқау ұйымдастырсақ қой, шіркін! Өзбекстан, Қырғызстан, Қазақстан, ар жақтағы татарлар мен ноғайлар қатысса. Қомақты бәйге тігілсе, сықақшылар шығар еді. Аламаннан келген атқа да шампан атып, иесіне қымбат машина мінгізіп жатамыз ғой. Ал театрымыздың, сатирамыздың құны сол бір аттан кем емес шығар? “Үлкен шестерня бір айналса, кіші шестерня шыр айналады” деген ме­ха­низмнің бір теориясы бар. Биліктің құзар басында отырғандар сол үлкен шестерня ғой, солар бір айналса ғой, қалған жұмыс өздігінен-ақ істелер еді.

– Өзіңіз еңбек жолын бастаған, кезінде басшылар “Ара” шағып алмасын деп, зәре-құттары қалмай қорқатын журналдың кейінгі тағдыры не болды?

– “Араның” көрмеген қорлығы жоқ. Мен айтайын, оқырман біле жүрсін тарихын. 1915 жылы “Садақ” деген ат­пен сатиралық журнал дүниеге келді. Алғашқы редакторы – Бейімбет Май­лин. Төңкеріс болды, үкімет ауысты, яғни, үш жылдан кейін жабылып, 1925 жылы журнал “Шаншар” деген атпен қайтадан жарыққа шықты. Ілияс Жансүгіров редакторлық етті. Алайда ашылған жылы жабылды. Қиын-қыстау заман ғой. Ілияс Жансүгіров 1932 жылы “Балға” деген атпен қай­тадан ашты. Одан кейін саяси қуғын-сүргін, артынша соғыс басталды. Тек 1956 жылы ғана журнал “Ара-Шмель” деген орысша-қазақша атпен оқыр­ман қолына тиді. Редакторы – Ғабит Мүсірепов. Сол “Арада” кімдер жұмыс істемеді?! Қайнекей Жармағамбе­товтен кейін Жүсіп Алтайбаев редак­торлық етті. Алтайбаевтың тұсында Оспанхан Әубәкіров, Асқар Тоқма­ғамбетов, Шона Смаханұлы, Үмбет­бай Уайдин, Қажытай Ілиясұлы қыз­мет етті. Осы топтың ішіндегі ең кіш­кентайы мен едім. Журналдың ти­ражы жарты миллионнан асатын. Сол кезде “Ара” жарты миллионнан асып кетпесін деп, Мәскеу қағаз бермей қойған кездер де болған. Бағасы 15 тиын тұратын, бір жылға 1 сом 80 тиын. Әр қойшының қонышында жү­ретін. “Ара” ара болады, шаққан жері жара болады”, – деген Оспанхан ағам­ның қанатты сөзі бар еді сол кезде айтқан.

Тоқсаныншы жылдардағы тоқырау кезінде қаржының жоқтығынан жур­нал жабылып қалды. Сол қиын кезде бас редакторы болған Қалтай Мұха­меджанов ағамыз “Араның” жабыл­ғаны, қазақ сатирасының қара жа­мыл­ғаны”, – деген еді. Ол кісіні ешкім тыңдамады. Кейін ағаларым бастап кеткен осы істі мен қайтадан қолға алып, екі жыл газет ретінде бастырып келдім де, одан кейінгі он жыл бойы журнал қылып шығардым. Бұл істе маған қолдау көрсеткен Иманғали Тасмағамбетов пен Мұхтар Құл-Мұхаммед деген азаматтар. Олар басқа қызметке кеткен күні “Араның” басына қара бұлт қайта үйірілді.

2013 жылы елордада Президент­тің Жолдауын талқылауға арналған жиынға шақырды. Тақырып біреу: Жолдауда айтылған жемқорлықпен күресу үшін не істеу керек? Қуаныш Сұлтанов, Мырзатай Жолдасбеков сөйледі, кейін маған сөз берілді. Мен жең ұшынан жалғасқан жемқорлық­пен күресте бұқаралық ақпарат құралдарын пайдалануды ұсындым, соның ішінде 100 жылдық тарихы бар “Ара” журналын қайтадан жандан­дырсақ деген ой тастадым. Ұсыны­сым қолдау тапты. Міне, содан бері “Айқын” газетінің ішіндегі қосымшасы ретінде шығып келе жатыр.

– Өзіңізден бұрын “Қызылжарға Көпен келе жатыр” деген сөзіңіз жетті. Бұл сапардың мақсаты не?

– Бұл жолы көпшілік ойлағандай әзіл-сықақ кешін өткізу үшін келген жоқпын. Бұдан 175 жыл бұрын ғұмыр кешкен Әлшекей Бектібайұлы деген күйші бабамыз болған. Мен – тікелей сол кісіден тараған ұрпақпын. Ол – Құрманғазы, Дәулеткерей, Сүгір, Дина Нұрпейісова, Төлеген Момбе­ков, Генерал Асқаров сияқты күйші­лер­мен есімі бір деңгейде айтыла­тын, деңгейі тең болмаса, бір кем түспейтін күйлер шығарған адам. Бұл менің сөздерім емес, өнер саласын зерттеуші, композитор, Қазақстанның Еңбек Ері Ілия Жақановтың айтқанда­ры. Ағамыз табанынан тозып жүріп, Әлшекей Бектібайұлы шығарған жүзден астам күйді тапты. Ал ол кісі туралы арнайы кітап жазған Ақселеу Сейдімбек марқұм. “Қазақ радиосы­ның” алтын қорында нотаға түсірілген 29 күйі сақталып қалған екен.

Егемен ел болғанымызға 30 жыл­дан асса да етек-жеңімізді әлі жиып болмай жатырмыз ғой. Сол тарихтың тасасында қалған талантты күйші­леріміздің мұрасын халыққа жеткіз­гіміз келеді. Әлшекей Бектібайұлы байдың баласы болғандықтан қуғын-сүргінді де көп көрген екен. Амал­сыздан туған жерден жыраққа кетуге мәжбүр болған, нақтырақ Тәжікстанға барып, сол жақта дүние салған. Басына барып тас орнаттық.

Ендігі мақсатымыз – Әлшекей Бек­тібайұлының күйлерін халыққа кеңі­нен насихаттау. Былтыр Маң­ғыс­тауда, Оралда, Түркістанда, Шымкентте, кеше ғана жаңадан ашылған Жетісу облысының орталығы Талдықорған­да күй кештерін өткіздік. Шығарма­ларын ел ести берсін, біле жүрсін деген мақсатпен Қызылжар өңіріне де келдік. Осы концерттің өтуіне атса­лысып жүрген өнерпаз, дирижер Нұрлан Бекенов деген жігіт. Солтүстік Қазақстан облыстық филармония­сының басшылығы да ұсынысы­мызды құп көрді.

– Әлшекей Бектібайұлының есімінің бүгінге дейін көп аталмай келуінің басты себебі неде?

– Қазақта күй қағыстың бірнеше түрі бар екен ғой. Оң қағыс, сол қағыс, теріс қағыс дегендей. Әлшекей Бек­тібайұлы сол бағыттардың біреуін ғана ұстанбаған. Төкпе күйді де, шерт­пе күйді де, жаңағы оң қағыс, сол қағыс, теріс қағыстың бәрін меңгерген күйші. Күйлерінен сол кездегі халық­тың көңіл күйі, мұңы мен зары аңға­рылады. Өзі жан сауғалап кеткенімен күйлері ел аузында қалған екен. Туған жері қазіргі Қызылорда облысының Жаңақорған ауданы, бұл жер ерте­ректе бұрынғы Шымкент облысының Түркістан ауданына қараған. Кейін Қызылорда облысы ашылғанда соған берілген. Есімінің көп аталмауы қуғын көргенінен болар деп топшылаймын.

– Сіз өз сөзіңізде оңтүстіктің ту­ма­сы екеніңізді айтып қалдыңыз ғой. Қазір еліміздегі жұмыс күші көп оңтүстік өңір тұрғындарын теріскейге көшіру бағдарламасы жүзеге асырылып жатыр. Көшке кө­ңіліңіз тола ма? Осы бағдарлама­ның нәтижесін қашан көреміз?

– Бұл – өте жақсы бағдарлама. Осы сапарымда облыс әкімі Құмар Ақ­сақаловпен жолығып, әңгімелесудің сәті түсті. Өңір басшысы солтүстікте атқарылып жатқан жұмыстар жайлы егжей-тегжейлі айтып берді. Жаңа­дан үйлер, мектептер, балабақша­лар, ауруханалар салынып жатқаны қуантты. Көшіп келгендерге баспа­налар беріліп жатыр екен. Бірақ кем­шіліктер де жоқ емес. Әсіресе жер­гілікті жерлердегі басшылар бағдар­ла­маны жетесіне жеткізіп жатқан жоқ. Үй береді, ал жұмыс ұсынбайды. Жұ­мыс болмаған соң қалай күндерін кө­реді? Бұл бағдарламаның түпкі мақ­сатын түсінген жөн. Еңбек күші деген бергі жағы ғой, ал ар жағында сол­түстік өңірлерді қазақтандыру мәсе­лесі жатқаны белгілі. Осы үлкен мақ­сатты ескерген абзал. Қаракөздеріміз көбейсе, сырттан көз алартушылар, көзді жұмып алып, көпірме сөзді ай­татын арандатушылар айылдарын жияр еді.

– Сұхбатыңызға көп рақмет!

Сұхбаттасқан

Ербақыт АМАНТАЙҰЛЫ,

“Soltüstık Qazaqstan”.