“Тау ішінде” әні кімге арналған?

Қазақтың біртуар ұлы, ұлттық жаз­ба әдебиетіміздің негізін қалаушы­лар­дың бірі, ақын-жазушы, мемлекет және қоғам қайраткері Сәкен Сей­фул­линнің халық арасында кең тара­ған, сүйікті әндерінің бірі – “Тау ішін­де”. Әннің қалай дүниеге келгені, кім­ге арналғаны туралы көп айтылып, көп жазылып жүр. Бірақ олардың бір­де-бірінде нақты дәлел жоқ. Сондық­тан мен әннің нақты тарихын оқыр­ман қауымға жеткізуді ұйғардым.

Бұл материалды жазуыма “Sol­tüstık Qazaqstan” газетінің үстіміздегі жылғы 9 сәуірдегі санында жария­ланған Мамлют аудандық Мәдениет үйінің көркемдік жетекшісі Ерғали Зия­бектің “Мен келем тау ішінде түнде­летіп…” деп аталатын мақаласы се­беп болды. Дәл сол кезде үн қатуға уақытым да болмады, денсаулығым да келмеді. Материалда автор, ком­позитор, өнер зерттеушісі Ілия Жақа­новтың осы әннің шығу тарихына байланысты жазған естелігінен үзінді келтіріпті. Онда Ілекең ауыл шаруа­шылығы ғылымдарының докторы Қарпық Құсайыновтан естіген Сәкен­мен бала кезінде бірге өскен Әзімхан ақсақалдың әңгімесін айтады.

Енді Ілия Жақановтың мақала­сынан үзінді келтірейін. “…1919 жылы жазғытұрым Арқадан бет-ажары келісті келген кісі ат терлетіп, бетпақ даланы көктей өтіп, арып-ашып, Со­зақ өңіріне келеді. Ол кеңес өкіметі­нің өкілі деп Қаратаудың қойнауында отырған Тоқабай Ерімбековтің үйіне табан тіреген. Тоқай жөн сұрап, Ақ­мола советі депутаты төралқасының мүшесі, уездік атқару комиссары қыз­метін атқарған Сәкен Сейфуллин еке­нін біледі…” – делінген. Осы арада тү­сіндіре кетейін, 1894 жылғы 23 ма­мырда Ақмола уезінің Ніл болысында қазақ ауылында дүниеге келген Сә­кен (Сәдуақас) Сейфоллаұлы әкесі­нің ақылымен ауыл маңындағы мыс қорыту зауытына барып орысша оқи­ды. Осында жүріп ол зауыт жұмыс­шыларының патша үкіметіне қарсы ереуілін көреді. Одан кейін Ақмола­да, Омбыда оқуын жалғастырып, ең­бек жолын Ақмола облысындағы Сі­леті-Бұғылы деген жерде ауыл мек­тебінде мұғалімдіктен бастайды. Ол 1917 жылдан бастап қоғамдық жұ­мыстарға араласады. Оның бастауы­мен Ақмолада “Жас Қазақ” атты ұйым құрылып, “Тіршілік” деген газет шыға­рылады. Сол жылдың желтоқса­нын­да Ақмола советі депутаты құрылып, ол совет депутаты мүшесі, уездік ат­қару комиссары болып тағайында­лады.

Сөйтіп, Сәкен Сейфуллин жаңа за­ман жолындағы күреске белсене араласады. Газет беттерінде патша үкіметіне қарсы өлеңдерін жариялайды, байларды жамандап мақалалар жазады. Осында жүріп бір байдың Рахима деген қызына үйленеді. Ол Сә­кенге “әкемді жамандап мақала жазба, қуғынға ұшыратпа”, – деп талап қояды. Сөйтіп, Сәкен Сейфуллин екі от­тың ортасында жүргенде ақтар Ақ­молада кеңес өкіметін құлатады. Сә­кен Сейфоллаұлы бірнеше жолдасы­мен қолға түсіп, алдымен Қызылжар­дың “Абылайдың ақ түрмесі” атанған абақтысына, одан кейін Омбы түрме­сіне қамалады. Ал 1919 жылдың нау­рызында ол ретін тауып, түрмеден қа­шып шығып, Дүйсенбі деген жалған ат жазылған құжатпен Павлодар, Бая­науыл арқылы туған ауылына келіп, онда көп бөгелмей Түркістан жаққа өтеді. Әулиеата (қазіргі Тараз) советі депутатының көмегімен Сарысу, Шу өзендері бойындағы елдерде кеңес өкіметін орнату жұмысына қатысады.

Одан әрі әңгімені Ілия Жақанов былай өрбітеді: “… Әлі есімде, бұл 1964 жылғы мамыр айы. Сәкеннің 70 жылдық мерейтойының қарсаңы еді. Мәжит ақсақалдың (кім екені белгісіз А.Ж.) үйіне сонау Жаңаарқадан біраз ағайындары келді. Солардың ішінде Әзімхан деген қарияның әңгімесіне жұрт сүттей ұйып, ден қойды. Сол әр­қилы әңгімелердің арасында “Тау ішінде” әні де сөз болады…”. Содан кейін автор Әзімханның әңгімесін былай келтіреді: “… Бір күні (Әулеата жақта жүргенде) Сәкен өзімен бай­ланысып жүрген жандардан менің үйленетін жағдайымды естіпті. Ой, шіркін! Сәкен-ай! Менің мына жаңа­лығыма тебірене қалып: “Барам! Әзімханға бармағанда кімге барам!? Тойы бола ма, құдалығы бола ма бә­ріне барам! Тірі жүріп, көр ішінде тү­негенім жетер енді! Шығам, мына жа­рық дүниеге! Өлсем де елдің ішінде өлейін! Айтыңдар Әзімханға, бір жақ­сы ат дайындап қойсын!” – депті. Мына сөзді естіп Сәкеннің дін аман­дығына көзіміз жетіп, біресе жылай­мыз, біресе іштей булығып, мәз бо­ламыз өзімізше. Бірде бойымызды қорқыныш та билейді. Сәкен қайта ұсталып кете ме деп, зәре жоқ… Сә­кен тойдан екі күн бұрын қасында екі-үш ауыл адамы бар, біздің үйге келіп түсе қалды… Сол күні біздің үйде үл­кен думан болды…”.

Әзімханның ав­тор келтірген ұзақ әңгімесін қысқарта айтсам, келесі күні ол Сәкенге ат ерт­теп береді. Сөйтіп, ол ақ боз атты сы­лаң қақтыра жалғыз өзі Ескене тауы­на беттейді. Тау ішінің әсем табиға­тын тамашалап, таза ауа, алқызыл өсімдіктердің жұпар иісін көкірегін кер­ней жұтып, біраз демалғаннан кейін қайтып оралады. Содан кейін үй иесі­нен қағаз-қалам сұрап алып, жаңа ғана тау ішінде алған әсерін өлеңмен өре бастайды. Келесі күнгі думанды тойда халықтың сұрауы бойынша жаңа ғана жазылған әнін өзі орындап береді. Бұл “Тау ішінде” әнінің алғаш орындалуы еді. “Сол күннен бастап Сәкеннің “Тау ішінде” әні қолдан-қолға өтіп, ауызды-ауызға тарап ке­теді”, – дейді автор.

Ал бұл әннің шығу тарихын су­ретші Ералы Оспанов басқаша баян­дайды. Ол әңгімесін Түркістан қала­сы­ның маңындағы Ортақ деген жер­де 1885 жылы туған Қалжан қожадан бастайды. Оның жазуынша, ол ерте жетім қалып, байдың жалшысы бол­ған. Өзінің пысықтығының арқасында медреседе оқып, сауатын ашқан. Ке­ңес өкіметі орнағасын әртүрлі жұмыс­тар атқарып жүріп, локомотив депо­сы­на кіріп, орыс тілін меңгерген. 1921-1931 жылдардағы кеңес өкіметі қабылдаған НЭП-жаңа экономика­лық саясатының арқасында Қалжан қожа Нұрмұхаметов бағбаншылық, диқаншылық, малшылықпен айна­лы­сып, тұрмысын түзеп, көп ұзамай ауқаттылар қатарына қосылады. Ав­тор Қалжан қожаның бірқатар атқар­ған игі істерін, қайырымдылық шара­ла­рын айта келіп, оның 1942 жылы Ресейдің Архангелскі облысында “халық жауы” деген атпен атылып кеткенін айтады.

Мақалада одан әрі 2005 жылы Түркістан қаласында Қалжан қажы­ның әулеті аталарының аруағына ба­ғыштап үлкен ас берілгені айтылады. Сонда кезінде Қалжан қажының жақ­сылығын көрген кісінің ұлы, сақалы ағарған қария Сәкеннің “Тау ішінде” әнінің дүниеге қалай келгені туралы айтып береді. Оның айтуынша, бір күні әкесі Түркістанға базарлап келе­ді де, атын ұрлатып алады. Содан Қал­жан қажыға келіп: “Қожеке, мен жаяу қалдым, атымды кім ұрласа да, осы Түркістанның ұрысы алды, со­ның орнын толтыр”, – дейді. Қалжан қажы сөзге келмей: “Анау тұрған ат­тардың ішінен қалағаныңды ал”, – дейді. Әкесі аттарды айнала қарап шы­ғып, ішінен бір ақ боз атты таңдап мініп, еліне қайтып кетеді.

Көп ұзамай осы әңгімені айтып отырған қарияның әкесінің үйіне Сә­кен Сейфуллин келіп түсіп, бірнеше күн қонақ болады, осы ауыл аймақ­тың жұртын әндерімен тәнті етеді. Қо­нағы жолға шығарда оның өнеріне риза болған үй иесі Сәкенге Қалжан қажыдан алған ақ боз атты сыйлайды. Бірақ баласына “анау таудың етегін­дегі шоқыға дейін шығарып салып, аттың үстіндегі күміс ерді алып қал, қазақтың баласы ғой, әрі қарай жай­дақ мініп кете берер”, – деп ескертеді. Бірақ бала Сәкеннен ұялып, астын­дағы ерді алмайды.

Біраздан кейін ауыл алыста қа­лып, Сәкен қараңғыда осы аймақты қоршап тұрған биік таулардың ұшар ба­сын тамашалап бара жатып, та­мылжыған жазғы түннің рахатына ма­лынып, мұрын жарар мүңкіген гүл­дер­дің иісіне масайып, өбіп есіп тұр­ған кешкі самалдан көңілі толып, бұ­рын-соңды естімеген бір әдемі әнді шырқай жөнеледі. Бұл атақты “Тау ішінде” әні болатын, – деп қарияның сөзін келтіреді Ералы Оспанов.

“Тау ішінде” әнінің шығу тарихын кім, қалай жазды екен деген мақсат­пен біраз құжаттарды ақтарғанмен нақты дәлелге сүйеніп пайымдалған материалды кездестіре алмадым. Мысалы, Ілия Жақановтың материа­лын­да осы әннің қалай туғанын сұ­рағандарға Сәкен: “Бұл әннің жайын білгілерің келсе, бүгін таңертең мен жүрген соқпақпен жүріп, Ескененің бір қойнауы Найзақалған сай дейтін жерге барып көріңдер”, – депті дейді. Бұл сөз рас болса, Сәкенді сол сайда бір арудың күтіп отырғаны-ау, сірә!? Ал Ералы Оспановтың мақаласында ақ боз ат мінген Сәкен тауға жақындай бергенде бұрын-соңды естілмеген бір әнді шырқай жөнеледі делінген. Бұл атақты “Тау ішінде” әні болатын деп нықтап айтады. Сонда артта қал­ған бала алыстағы адамның дәл сол әнді шырқағанын қайдан білген? Ақыл­ға қонбайды. Міне, осындай, еш­бір дәлелсіз жазылған материал­дар­ға кім сенер. Ерғали Зиябектің ақын, композитор, өнер зерттеуші Ілия Жақановтың материалына сүйене жаз­ған мақаласында: “… Сәкеннің бі­раз сырын білетін жан досы “Тау ішінде” әнінің кімге арналғанынан бейхабар. Жүрегінен терең орын ал­ған сол бір ғашығы жайлы да білмей­ді. Бұл ән кімге арналған сонда? Ол жағы қазірге дейін жұмбақ. Сәкен жү­ре­гіндегі құпия…”, – деп жазады.

Ал белгісіз бір автор өзінің “Сәкен Сейфуллиннің “Тау ішінде” әнін Даң­қой Шәйзадаға арналған” деген қыс­қа хабарында “Революциялық комитеттің әкімшілік бөлімшесі басшысы­ның көмекшісі болып, Көкшетау ма­ңайында “Аймақ” ауылын ашқан. Көр­шілес ауылдағы Есет байдың қызы Шәйзадамен танысып, оған бір ән арнаған”, – деп жазады да, осы өлеңнің мәтінін береді. Мәтіндегі ақ боз аттың, тау ішінің, басқа да арнау сөздердің ол қызға қандай қатысы бар? Ол жағы беймәлім.

Сайып келгенде, жоғарыда әр­түрлі авторлардың жазған деректері­нің “Тау ішінде” әніне ешқандай қаты­сы жоқ деп есептедім. Ал мен өзім жер­лесіміз, академик-жазушы Ғабит Мүсіреповтің бұл жөніндегі айтқан сөзі­не әбден сенемін. Ол нанымды да. Өйткені Ғабең Сәкен Сейфуллин­мен өте жақын болған адам. Ол 1923 жылы Сәбит Мұқановқа еріп Орын­борға оқуға келгенде екеуі сол кезде Халық комиссарлар комитетінің төра­ғасы (қазіргі премьер-министр) қызметін атқарып жүрген Сәкен Сей­фулиннің үйінің бір бөлмесінде тұрады. Ғабеңнің Сәкенмен одан әрі де тығыз байланыста болғаны айт­паса да түсінікті.

Енді “Тау ішінде” әнінің шығу та­ри­хын Ғабеңнен қалай естігенімді баяндайын. Ғабит Мүсіреповтің көзі тірісінде бірде-бір рет мерейтой өт­кіз­бегені баршаға аян. Туған ауылы қазіргі Жамбыл ауданындағы Жаңа­жол ауылына да жас кезінде онша келе бермейтін. Тек жасы егде тарт­қасын ғана Қызылжар өңіріне жиі ке­ле­тін болды. Онда да Сәбит пен Ғабит ауыл жаққа кезектесіп келетін еді. Екеуі де қастарына ақын-жазушыларды ерте жүретін. Осын­дай бір сапарында ол ақиық ақын Ғафу Қайырбеков пен аудармашы Алек­сей Белялиновті ерте келді. Ғабең, әдеттегідей, бұл жолы да об­лыстық партия комитеті арқылы редак­циядан мені атқосшылыққа сұрап алды. Өйткені мен 1967 жылы Алма­тыдағы С.М.Киров атындағы қазақ мемлекеттік университетінің журна­лис­тика факультетіне сырттай оқуға түсіп, Сәбит Мұқанов пен Ғабит Мүсі­реповтің мекенжайларын тауып ба­рып, оларға сәлем беріп, танысқа­ным­нан бері біздің өңірге келген сайын екеуі де мені қастарына ертіп алатын.

Бұл жолы Ғабең туған жеріне ал­дына үш мақсат қойып келген тәрізді. Біріншісі – кіндік қаны тамған жерге келіп, ескі жұрттың топырағына бір аунау, екіншісі осыдан бір жылға жуық уақыт бұрын дүние салған аға­сы Хамит Махмұтұлы мен қарындасы Гүлсімнің аруақтарына арнап ас беріп, Құран бағыштату, ал үшіншісі – сол кезде жазып жатқан “Ұлпан” романындағы кейіпкерлердің жүрген жерін көріп, тағы еске түсірумен бірге аудармашы Алексей Белялиновке көрсету, ауыл ақсақалдарынан кей­бір деректерді анықтау еді.

Келесі күні інісі Әшім Махмұт­ұлының үйінің маңына үлкен шатыр тігіліп, маңайдағы ауылдардың ақса­қалдары шақырылып, ас берілді. Ол аяқталғаннан кейін менің әкем – Жантемірдің Мырзахметі Ғабеңді жа­нындағы жолдастарымен қонаққа ша­қырды. Өйткені Ғабит Мүсірепов бізге құда болатын. Менің үлкен ағам Сапи оның немере ағасы Кәжімбайдың Ма­қанының (Сәбит Мұқановтың “Өмір мектебіндегі” жылқышы Мақан) қызы Әсимаға үйленген.

Қонақтар Қарақамысқа келген күні біздің ауылдың ғана емес, көрші­лес елді мекендер тұрғындары үшін үлкен тойға айналды. Атшабыс, кү­рес және басқа да ойындар ұйымдас­ты­рылды. Ал одан кейін қонақтар мен ауыл ақсақалдары біздің үйде емін-еркін отырып, әңгіме-дүкен құр­ды, әндер айтылды. Арасында Ғабең Ғафуға “Дариға сол қызды” айтқы­зды. Осы әнді өте жақсы көреді екен.

– Қасым Аманжоловтың осы әнін та­лай әншілер орындап жүр ғой, бі­рақ солардың ішінде Ғафудай на­қы­шына келтіре айтатыны жоқ, – деп қойды Ғабең.

Менің аға-жеңгем Сапи мен Әси­ма ескілікті шығарма өлеңдерді де, жаңа әндерді де жақсы айтушы еді. Бұл жолы олар бірлесіп “Тау ішінде” әнін шырқай жөнелді. Жиналған жұрт ризашылықтарын білдіріп, қол соғып жатыр.

– Бурабайдың әсем табиғаты, зәу­лім таулары Сәкен сияқты серіге қа­лай әсер еткен, шіркін, – деп қалды осы арада немере ағам Қараман Са­ғындықов. Ол денсаулығына байла­нысты Бурабайдың курорттарына барып жүретін, сол жердің әсем табиғатын аңыз қылып айтып отыратын.

– Жоқ, бұл әннің Көкшетауға, Бурабайға ешқандай қатынасы жоқ, – деп қалды сол кезде Ғабең.

Бәріміз аң-таң болдық. Өйткені кім болсын бұл әннің дүниеге келуіне Бурабайдың таулары, әсем табиғаты әсер еткен болар деп ойлайтын.

– Онда қалай? Мұнда бір сыр жа­тыр-ау, сірә! Ғабе білгеніңізді ортаға салыңыз, біз де хабардар болайық, – деп қояды Ғафу Қайырбеков.

– Иә, айтсам, айтайын, – дейді байыппен Ғабең.

Ғабеңнің айтуынша, 1918 жылы әйелдердің Бүкілресейлік бірінші съезі өткен. Сол жылдың желтоқса­нын­да осы съездің ұсынысы бойын­ша Ресей коммунистік (большевик­тік) партиясының орталық комитетінің ше­шімімен губернияларда, қалаларда, аудандар мен уездерде әйелдер ара­сында үгіт-насихат жүргізу жөнінде комиссиялар құрылады. Осыған бай­ланысты Қазақстан автономиялы рес­публикасы орталық комитеті қалың малға, әмеңгерлікке, көп әйел алуға тыйым салу жөнінде декрет қабылдап, оны бұқараға түсіндіру, жүзеге асыру, әйелдердің қоғамдық жұмысқа ара­ласуын насихаттау басталады.

Осы жерде айта кетейін, 19 ға­сырдың екінші жартсында шыға бас­таған “Түркістан уәлаятының газеті”, одан кейін “Дала уәлаятының газеті” деп аталатын басылымдар жоғарыда аталған шешімдер мен декреттерге сәйкес әйелдер теңдігі туралы мәсе­лені кең көлемде көтеріп отырған. Мысалы, “Айқап” журналында 60-70 жастардағы бай шалдарға қалың мал үшін 13-15 жастағы қыздарды тоқал­дыққа берудің белең алғаны, қалың малдың көлемінің өсіп бара жатқаны, бір қызға 5-6 жігіттен келетіндіктен 30-40 жастағы бойдақтардың көбейіп кет­кені жазылған. “Бостандық туы” (“Soltüstık Qazaqstan”) газеті де осы та­қырыптан тыс қалмаған. Осы газет­тің 492-ші санында “Әйелдерді құт­қарған Кеңес үкіметі” деген айдармен жарияланған Жақан Сыздықовтың “Күң едің” деп аталатын өлеңі былай басталады:

“Кеше, ойлашы кім едік,

Кеше қара күң едік.

Санаменен сарғайып,

Бір көңілді жүрмедік…”.

Осы газет беттерінен “Екі қатын алғанның есі кетеді”, “Екі сиыры бар­дың айраны үйінде, екі қатыны бар­дың ойраны үйінде”, “Қалың мал”, “Бос­тандықтың бір негізі әйелдер теңдігі”, “Әйелдер жиналысы болып өтті” деген материалдарды оқуға бо­лады.

Енді Ғабеңнің әңгімесіне ора­лайын. Оның айтуы бойынша, үкімет қаулысына орай өз еркінсіз тоқал­дық­қа шыққан әйелдерге бостандық алуға құқық берілген. Ол үшін жергі­лікті билік орындарына арызбен бар­са болғаны, еншілерін алып төркінде­ріне кете алады. Осыған орай Сәкен Сейфуллин Әулиеата (Тараз) совет депутатының көмегімен сол төңірек­те кеңес өкіметін орнатуға қатысып жүрген шағында оған бір жас келін­шек жолығады. Әдемі киінген, көзі жәудіреген әйел Сәкенге әке-шешесі өзін қалың малға осы төңіректегі мың­ғырған байдың біріне тоқалдыққа бе­ріп жібергенін айтып, одан еншісін алып беруді өтінеді. Алғашында жы­ламсырап келген келіншек Сәкеннің “көмектесемін” деген жылы сөзін ес­тігеннен кейін көз жасын сүртіп, күле бастайды. Көз тоймас көркі бар, күміс күлкілі, сүмбіл шашты, сөзі тәтті ке­ліншекке Сәкен бірден ғашық болып қалады. Келіншек те сұлу жігітке де­ген ыстық ықыласын жасыра алмайды.

Не керек, сол жолы Сәкен Сей­фуллин келіншектің байынан айыры­лысып, еншісін алуына көмектеседі. Содан кейін ол келіншекті өзімен бірге Әулиеатаға алып кеткісі келеді. Бірақ жанындағы жолдастары “олай істеу өте қауіпті, бұл байдың жақтау­шылары да, нөкерлері де көп, сені жа­затайым қылар”, – деседі. Содан кейін жолдастары тау ішіне киіз үй тігіп, ке­ліншекті сонда апарып орналасты­рады. Бірнеше күнге жетерлік азық-түлік апарады. Ал Сәкенге тау ішінде түн қараңғылығында жолдан адас­пай­тын ақ боз ат табады. Сөйтіп, сері Сәкен осы төңіректен кеткенше түн­де­летіп тау ішінде жасырынған келін­шекке барып тұрады. “Тау ішінде” әні, міне, осы оқиғаға байланысты дүниеге келеді. Оны өлеңнің мәтінінен-ақ аңғару қиын емес.

Мен келем тау ішінде түнделетіп,

Аймақты күңірентіп өлеңдетіп.

Астымда ақбоз атым сылаң қағып,

Жалтақтап құлақтарын елеңдетіп.

Ақбоз ат менің тұлпарым,

Шалқыған көңіл сұңқарым.

Көкірек керіп жұттым мен,

Ауаның жазғы жұпарын.

Ахау, сүмбіл шаш, тәтті сөзің, қара көзің,

Білгейсің келгенімді жалғыз өзің.

Ән салдым есіп майда жаяулатып,

Ырғалтып, шырқап, толғап, баяулатып.

Толқынды мың құбылған әнімді естіп,

Тыңдарсың кірпік қақпай ояу жатып…

Міне, осы өлең сөздерінен-ақ сері Сәкеннің тау ішінде ақбоз атпен түн­делетіп, әндетіп келе жатқанын, киіз үйде толықсыған жас келіншектің ұйық­тамай, оны тағатсыздана тосып отырғанын елестетуге болмас па?! Бі­рақ, Сәкен ол келіншекті туған жеріне ертіп әкеле алмайды. Ол үйде әйелі Ра­хима тосып отыр деп ойлаған бо­лар. Алайда күйеуін ұзақ тосып, кү­дерін үзген әйелі басқа біреуге тұр­мысқа шығып кетеді. Содан кейін Сә­кен әйелдікке Ғабит Мүсірепов айт­пақшы, “есік көрген емес, бесік көр­ген” ару іздейді. Оның да сәті түседі.

Сәкен Сейфуллин бірде жол-жөнекей кетіп бара жатып, Нілді бо­лыстық комитетінің басшысы, ақын Қайып Айнабековтің үйіне соғады. Ол жолға аттанарда үй иесі Қызыл­жарда оқып жатқан немере қарында­сына сәлемдеме беріп жібереді. Сә­кен оның пәтерін тауып алып, қызға сәлемдемені табыс етеді. Сөйтсе, ол сұлу, қаракөз, бұраң бел, бұрымы белінен түсетін қыз болып шығады. Артынан барып жүріп, оған сөз айтып, арнау өлең шығарып, ақыры қосылады. Сөйтіп, Гүлбахрам деген қызға үйленеді.

Міне, Сәкен Сейфулиннің “Тау ішінде” әнінің нақты да шынайы та­рихы осындай.

Амандық ЖАНТЕМІРОВ,

Қазақстанның құрметті журналисі.