Soltüstık Казахстан
Ауылдарды дамыту, онда тұратын адамдардың өмір сапасын жақсарту мемлекеттік саясаттың аса маңызды бағыттарының бірі болып табылады. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев “Ауыл – ел бесігі” жобасын жүзеге асыруға бағытталған 30 млрд. теңгеге үш жыл ішінде қосымша тағы 90 млрд. теңге бөлуді тапсырған болатын. Бұл қаражатты көлік, ауызсу, газбен қамту сияқты инфрақұрылымдық мәселелерді шешумен қатар, мектеп, аурухана, спорт алаңдарын салуға және жөндеуге жұмсау белгіленді. “Әділетті мемлекет. Біртұтас ұлт. Берекелі қоғам” Жолдауында игерілмей жатқан жерді қайтарып алу жөніндегі комиссяның жұмысына баға беріліп, жылдың соңына дейін кемінде 5 миллион гектар жерді қайтарып алу міндеттелді. Игерілмей жатқан болмаса заңсыз берілген жер көлемі әлі де көп екенін ескерсек, жер телімдеріне қатысты нақты шешімдердің қабылдануы ауылдықтардың көңіліне үміт отын жағып, алдағы жұмыстарға оң ықпалын тигізеріне сенім зор. Президент ұлықтау рәсімінде сөйлеген сөзінде Үкіметке алдағы 5 жылға арналған нақты жоспар әзірлеу жөнінде тапсырма берді.
Мемлекет басшысының өңірлік саясатты жетілдіру талабын жергілікті билікке қарата айтуында үлкен мән бар. Өйткені тұрғындармен қарым-қатынас жасап, олардың проблемаларын шұғыл түрде шешу құзыреті тікелей жергілікті атқарушы органдарға жүктелген. Демек, өңірлер бойынша ауылдарға қатысты шешімдердің қабылданып, түпкілікті жүзеге асырылуына, дербес те батыл қадам жасалуына жауапты деген сөз. Бір сөзбен айтқанда, халық алдындағы жауаптылық деңгейі нақты іспен, адамдар арасындағы әлеуметтік теңсіздіктердің азаюымен, бюджет қаражатының мақсатты жұмсалуымен өлшенеді.
Үкімет отырысында қаралып, бекітілген 2025 жылға дейінгі кешенді жоспар облыс дамуының негізгі қазығы болды десек, асыра айтқандық емес. Облыстың әлеуметтік-экономикалық өсу қарқыны ұлғайып, тұрғындардың өмір сүру сапасы жақсарғанын бәріміз көріп-біліп отырмыз. “Ауыл – ел бесігі” жобасы бойынша 300-ден астам ауылды жаңғырту жұмыстарының жүргізілетіні, осы кезеңде жалпы құны 43 млрд. теңге болатын жарты мыңнан астам жобаны орындаудың жоспарланғаны, сөйтіп, 244 мың адамның өмір сүру сапасын жақсартуға мүмкіндік беретіні – мұның бәрі шалғай жерлердегі инфрақұрылымдары дамыту басты бағдар болып қала беретінін көрсетеді. Бағдарламада 307 тірек және спутниктік ауылдарда жаңа өңірлік стандарттарға сәйкес жолдар, ауруханалар, дәрігерлік амбулаториялар, мектептер, балабақшалар, Мәдениет үйлері салынып, жөнделетіні белгіленген. Астықты өлкеге айрықша назардың аударылуы тектен-тек емес. Мұны стратегиялық, аграрлық, өнеркәсіптік маңыздылығын, атап айтқанда, еліміздің барлық ауыл шаруашылығы өнімінің 11 пайызы өндірілетінін, астықтың төрттен бірі өсірілетінін, сондай-ақ табиғи өсімнің кемуі салдарынан экономикалық белсенді халық санының азаюын, ауылдық жерлерде мұғалім, дәрігер, тағы басқа мамандық иелерінің тапшылығын жете ескеруден түзілген кешенді іс-қимыл жоспары деп түсінген абзал. Мәселен, демографиялық теріс сальдоның 2013-2017 жылдары 21,1 мың адамды құрауы шынында алаңдатарлық жайт. Бұл бағдарлама тірек елді мекен тізіміне жататын Арықбалық сияқты ауылдарға да тікелей қатысты. Бұрын аудан орталығы болған ауылдың келбеті айтарлықтай өзгерді. Аудан әкімі Ерболат Бекшенов тұрғындармен кездесуде жаңғырту жұмыстары биыл да жалғасын табатынын атап өткен болатын.
1824 жылы құрылған Көкшетау округінің құрамына Арықбалық мекені де кіріп, өзен бойына дон казактары жайғасып, балық аулауды кәсіп еткен. Кейін “станица Арыкбалыкская” деп аталып кеткен. 1849 жылдары Волга казактары мен Поволжьенің ерікті шаруалары қоныстана бастаған. Келімсектер 1858 жылы шіркеу салып, оған Александр Невскийдің атын берген. 1868 жылы төрт сыныпты мектеп ашылып, алғашқы мұғалімі Иван Волков болған. 1928 жылы Петропавл округінің, 1932 жылы Қарағанды, 1936 жылы Солтүстік Қазақстан, 1939 жылы Ақмола облысының құрамына кірген. 1944 жылы жаңадан ашылған Көкшетау облысына берілген. 1955 жылы аумағының бір бөлігі Чистопол ауданына қосылған. 1997 жылы Арықбалық ауданы таратылып, Айыртау ауданының құрамына кірген.
Арықбалық бүгінде болашағы зор елді мекендер санатында. Мұнда үш мыңнан астам адам тұрады. Ауылдағы ағайындардың көшпей, тұрақтап қалуына жүзеге асырылып жатқан ірі жобалардың тигізіп жатқан игі әсері айтарлықтай. Өткен жылы мұнда жаңа модульдік қазандық жұмыс істей бастады, оған дәрігерлік амбулатория, ауылдық Мәдениет үйі, дәмхана, екі көппәтерлі үй, 11 жеке үй қосылған. Күтімсіздік салдарынан тоз-тозы шыққан мәдениет ғимаратының сиқы адам қарағысыз болатын. 1985 жылы салынғаннан бері күрделі жөндеу көрмеген. Былтыр 211,6 млн. теңге бөлініп, қалпына келтірілді. Сырты-іші түгелдей безендіріліп, түрлі іс-шаралар ұйымдастыру орталығына айналды. Жергілікті ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілердің демеуімен кітапхана жиhазбен толықты. Жастардың спортпен алаңсыз шұғылдануына барлық жағдай жасалған. Көше жарықтандырылып, тұрғындардың өтінішімен “Jusan bank”-тың банкоматы орнатылды.
Ауыл жайлы ауданның құрметті азаматы Анатолий Игнатьевич Мигаль өз ойын былай сабақтады: “Арықбалықта тұрып жатқаныма отыз жылдан асты. Бұрындары Киров, Элеватор көшелерімен көлік түгіл адамның жүруі өте қиын болатын. Қазір асфальт төселді, тақтайдай тегіс. Мені спорт және ойын алаңдарының жаңа кейпі қуантады. Шешімін табуы тиіс бір мәселе бар, ол – бүкіл саябақ аймағын одан әрі абаттандыру жұмысын кешеуілдетпеу. Сондай-ақ Элеватор көшесіне заманауи қоршау орнатуды қолға алу керек”.
Еңбек ардагері Василий Красников Имантау көлінің жағдайына алаңдаушылық білдіреді. Оның айтуынша, жыл сайын ол жақтағы туристік аймақты дамытуға қомақты қаражат жұмсалғанымен, қайтарымы көңіл көншітпейді. Екатерина Стефаниди су мұнарасын қайта құру немесе жаңа ғимарат салу қажеттілігін айтады. Округ әкімі Аян Әшімов бұл мәселелер шешілетінін жеткізді. Сондай-ақ, Ұлы Отан соғысында қаза тапқан боздақтардың құрметіне арналған мемориалды жөндеу, Мәдениет үйіне балаларға мультфильмдер көрсету үшін экран сатып алу, интернет пен ұялы байланыстың сапасын жақсарту, кентішілік жолдарды қыста күтіп-ұстау секілді өтініш-ұсыныстар тұрақты бақылауға алынатын болды.
Келесі жылы тұрғындар Арықбалық елді мекенінің 200 жылдығын атап өтпек, Оған дейін “Ауыл – ел бесігі” мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде кешенді шараларды атқару міндеті тұр.
Әйгерім ОМАРОВА,
журналист.
Айыртау ауданы.