Soltüstık Казахстан
Өңірімізде жайылымдық жерлерді ұлғайту, игерілмей жатқан ауыл шаруашылығы мақсатындағы алқаптарды мемлекет меншігіне қайтару бойынша жұмыс қарқынды жүргізіліп жатыр. Жер ресурстары – ұлттық қазынамыз, елдің экономикалық тірегі және өндірістің негізгі құралы әрі ауыл шаруашылығы саласын дамытудың негізгі нысаны болып табылады. Қазақстан Республикасы жер заңнамасында жер учаскесiне меншiк құқығының туындауы, өзгертiлуi мен тоқтатылуы, шарттары мен шектерi, жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың құқықтары мен мiндеттерiн жүзеге асыру тәртiбi, жердi ұтымды пайдалану мен қорғауды, топырақ құнарлылығын қалпына келтiрiп отыру, табиғи ортаны сақтау мен жақсарту, климаттың өзгеруіне бейімделуді қамтамасыз ету мақсатында жер қатынастарын реттеу, шаруашылық жүргiзудiң барлық нысандарын тең дәрежеде дамыту үшiн жағдайлар жасау, жеке және заңды тұлғалар мен мемлекеттiң жерге қатысты құқықтарын қорғау, жер қатынастары саласында заңдылықты нығайту міндеттері айқындалған. Қолданыстағы жер заңнамасына сәйкес, шаруа немесе фермерлік қожалықтың ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізуге арналған жер учаскесін пайдаланбау фактісі алғаш рет анықталған кезден бастап бір жыл бойы мақсатқа сай игерілмесе, мұндай жер учаскесi осы кодекстiң 94-бабында көзделген тәртiппен мәжбүрлеп қайтарып алынады.
Шаруа немесе фермерлік қожалық ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін берілген жер учаскесін мақсаты бойынша пайдаланбауға егістікте ауыл шаруашылығы дақылдарын егу үшін өңдеу жөніндегі жұмыстарының жүргізілмеуі, шабындықтарда шөптің шабылмауы, оны арамшөп, бұталар, шіліктердің басып кетуі, жайылымдарда ауыл шаруашылығы жануарларының болмауы не олардың саны агроөнеркәсіптік кешенді дамыту саласындағы уәкілетті орган белгілеген жайылымдардың жалпы алаңына түсетін жүктеменің шекті рұқсат етілетін нормасының жиырма пайызынан аз болуы, көпжылдық екпелерде егісті күтіп өсіру, жинау жұмыстарының жүргізілмеуі және есептен шығарылған көпжылдық екпелердің тамырларының алынбауы жатады.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев 2022 жылдың 1 қыркүйегіндегі “Әділетті мемлекет. Біртұтас ұлт. Берекелі қоғам” атты Қазақстан халқына Жолдауында: “Жер – өндірістің негізгі факторы” деп атап айтқан болатын. Сондықтан әрбір өңірде және елді мекенде иесіз немесе мақсаты бойынша пайдаланылмайтын жерлердің болуын бағалау жүргізілуі тиіс. Мемлекет басшысының тапсырмасын орындау және облыс бойынша жер заңнамасының талаптарын сақтау бойынша жұмыс жүргізілуде. Мәселен, өткен жылы 304,1 мың гектар пайдаланылмайтын ауыл шаруашылығы жерлері мемлекеттің меншігіне қайтарылды, бұл жоспардың 101,4 пайызын (300 мың гектар) құрайды, оның ішінде егістік алқап – 23,5, жайылым – 260,3 мың гектар.
Қазіргі таңда қайтарылып алынған жерлер мақсатты пайдалану үшін басқа шаруаларға берілді. Жайылым тапшылығын азайту мақсатында 40,3 мың және 223,4 мың гектар жерді ауылдық елді мекендерге беру жоспарлануда, сондай-ақ конкурстар өткізу арқылы жердің бір бөлігі ауыл шаруашылығымен айналысқысы келетіндерге берілетін болады. Ал ауыл шаруашылығы өндірісімен айналысуға ниет білдірген жаңа инвесторларға жалдау құқығын беру бойынша өткізілген конкурстарда 40,4 мың гектар алаң ұсынылды. Пайдаланылмаған жерлерді қайтару жұмыстары жалғасуда.
2023 жылы Ауыл шаруашылығы министрлігінің Жер ресурстарын басқару комитеті мен Солтүстік Қазақстан облысы әкімдігіне пайдаланылмай жатқан 330 мың гектар жерді қайтару бойынша тапсырма жүктелді. Өткен жылдың қорытындысы бойынша облыстық жер ресурстарын басқару департаменті 376,4 мың гектар пайдаланылмайтын ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер, оның ішінде 107,0 мың гектар егістік, 269,4 мың гектар жайылым бар екенін анықтады, биыл оларды қайтару жөнінде шаралар қабылданатын болады.
Мемлекеттік меншікке қайтарылған пайдаланылмайтын жайылымдар тұрғындардың қорасындағы малын жаю үшін жайылымдық алқаптарға сұраныс жоғары елді мекендерге беріледі.
Жүргізілген талдауға сәйкес, облыстың елді мекендерінде жайылым тапшылығы 547,1 мың гектарды құрайды. Жүргізілген тиісті жұмыстардың қорытындысы бойынша, 591,1 мың гектар жайылымдық жер немесе барлық тапшылықтың 108,0 пайызы қордағы жерлерден бөлінсе, сондай-ақ 114,4 мың гектар алқап мемлекеттік меншікке қайтарылған пайдаланылмайтын жерлерден, 476,7 мың гектар ауыл шаруашылығы құрылымдарымен арада жасалған меморандумдар арқылы берілді. Мәселен, Тайынша ауданында 14 елді мекеннің (7 ауылдық округте) жайылымдық алқаптары 17,4 мың гектарға, Амандық ауылдық округінде (Амандық, Аймақ, Жаңадәуір ауылдары) 8,4 мың гектарға, Рощинск ауылдық округінде (Димитровка, Макашевка, Краматоровка ауылдары) 2,1 мың гектарға ұлғайтылды. Аталған ауданда халықты жайылымдық жерлермен қамтамасыз ету жұмыстары жалғасуда. Биыл жалпы ауданы 20,2 мың гектар пайдаланылмай жатқан жайылымдық жерді 6 елді мекенге (4 ауылдық округ) беру бойынша жұмыстар жүргізілуде, оның ішінде Теңдік ауылдық округінде (Кантемир, Теңдік ауылдары) 7,6 мың гектарға, Большой Изюмде (Октябрьское, Большой Изюм ауылдары) 1,6 мың гектарға, Алаботада (Аққұдық ауылы) 9,5 мың гектарға, Чкалов ауылдық округінде (Чкалов ауылы) 1,5 мың гектарға кеңейтіледі.
Облыс әкімдігі мен басқа да атқарушы билік өкілдері пайдаланылмай жатқан ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді иемденіп отырғандармен арадағы бұрын жасалған шарттарды бұза отырып, оны мемлекет меншігіне қайтару және тұрғындардың төрт түлігін жайылыммен қамтамасыз ету бойынша барлық шараларды қабылдайды.
Мейрам МЕҢДІБАЕВ,
облыстық ауыл шаруашылығы және жер қатынастары басқармасының басшысы.