МҰҚТАЖ ЖАНДАР – МЕМЛЕКЕТ ҚАМҚОРЛЫҒЫНДА

Еліміздің басты құндылығы – адам. Қай елде болмасын азамат­тардың материалдық жағдайы бір­дей емес. Олардың арасында мем­лекеттің қолдауына мұқтаж жандар­дың болатыны сөзсіз. Қазақстанда қоғамның әл­жуаз топтарына арналған бірнеше мемлекеттік бағдарлама бар. Соның бірі – 2021-2025 жылдарға ар­налған кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ұлттық жоба. Ұлттық жоба көз­де­ген он міндеттің үшеуі – халықты жұмыспен қамтуға жәрдемдесу. Оның ішінде кәсіп бастауға, субсидияланатын жұмыс орындарын ұйымдастыруға және кәсіпкерлердің қажеттіліктеріне қа­рай дағдыларын дамытуға қолдау көрсетеді.

Ұлттық жобаға былтыр 19 мың адам қатысып, олардың 11 мыңнан астамы тұрақты жұмыс орнын тап­ты. Жыл басынан бері жұмыс ізде­ген 6 мың адамның 5 мыңы жұ­мысқа орналасып үлгерді. Кәсіпке баулудың мүмкіндігін кеңейту үшін оқыту жүйесі де тиімді жұмыс істеу­де. Алты айлық курста өндіріс басында – 50 адам, оқу орындарында 325 адам оқыды. Еңбек нарығында сұранысқа ие ма­мандықтар жандандырылуда. Мә­селен, ауыл шаруашылығында тап­шы тракторшы-машинист, электргазбен дәнекерлеуші, ағаш өңдеу станогының маманы, сатушы, конди­тер, бухгалтер, әлеуметтік жұмыс жөніндегі маман және тағы басқа­лар. Курста оқыған кезде әр адамға қаржылай қолдау көрсетіледі. Біліктілігін жетілдіруші әр адамға 21787 теңге шәкіртақы та­ғайын­далып, 20700 теңге бір жолғы шығыны төленеді. Сондай-ақ жол ақысына – 13800 теңге, меди­циналық тексеріске – 6900 теңге және тұратын орынға 34500 теңге материалдық көмек көрсетіледі.

Кәсіп ашып, өз ісін дөңгелеткісі келетіндерді “Бастау-Бизнес” жоба­сы былтырдан бастап онлайн-режімде оқытуда. Курсты бітірген соң қатысушылардың қайтарымсыз грант пен несие алуларына мүмкіндіктері бар. Биыл берілетін грант мөлшері 1 млн. 380 мың теңгені құрайды, яғни былтырғыдан екі есеге артқан. Бұл гранттар биылдан бастап аза­мат­тардың әлеуметтік әл-жуаз топта­рына жататын жұмыссыздар мен жеке кәсіпкерлерге ғана беріледі. Олардың қатарына атаулы әлеу­мет­тік көмек алушылар, көп балалы отбасы мүшелері, мүгедектігі бар адамдар, мүгедек бала немесе ата-анасының бірін мүгедек ретінде қамқорлығына алғандар, асыраушы­сынан айрылу бойынша жәрдем­ақы алатын адамдар, қоныс аудару­шылар мен қандастар жатады. Өт­кен жылы қайтарымсыз қаржы 688 адамға берілді. Көшті жас кәсіпкерлердің бастап тұрғаны қуантады.

2022 жылдан бастап елу жастан асқан азаматтарды жұмысқа орна­лас­тыру бойынша “Күміс жас” жобасы іске қосылды. Бұдан бөлек жұмыс іздеген жастарға арналған “Алғашқы жұмыс орны” және зей­неткерлік жасқа жеткендерге алты айға дейінгі мерзімге тұрақты жұ­мыс орнын табуға қолдау көрсететін “Ұрпақ келісімшарты” жобалары да бар.

Мемлекет басшысының жастар кәсіпкерлігін дамыту жөніндегі тап­сырмасын орындау аясында биыл жылдық үстемеақысы 2,5 пайыз же­ңілдікпен шағын несиелендіру тетігі іске қосылды. Жеңілдік жұмыссыз жастарға және бизнесі кемінде бес жыл жұмыс істейтін кәсіпкерлерге арналған. Кредит 5-7 жылға беріле­ді. Осы тетік аясында биыл 130 жас кәсіпкерді қолдау көзделіп отыр. Бүгінгі таңда 22 млн. теңгеге бес ша­ғын несие мақұлданды, оның үшеуі – қызмет көрсету, екеуі мал шаруа­шылығы саласына тиесілі.

Қазіргі уақытта “Электрондық ең­бек биржасы” порталы жұмыс істеп тұр. Онда облыстың әрбір тұрғыны өзінің түйіндемесін қалдырып, жұ­мыс берушілер бос жұмыс орында­рын жария етеді. Қазақстан бойын­ша бос жұмыс орындары мен іздену­шілер туралы ақпарат күн сайын жаңартылып отырады.

Облысымызда жұмыс күші артық өңір­лерден азаматтарды көшіру бойынша белсенді жұ­мыстар атқарылуда. Биыл 2660 адамды және 138 қандасты көшіру жоспарланып отыр. Ал былтыр кво­таға сәйкес 2556 адам немесе 681 отбасы көшіп келген болатын. Сырттан келген еңбекке қабілетті 974 адамның 820-сы жұмыспен қам­тылды, оның ішіндегі 652 адамға тұрақты жұмыс орны табылса, 168 адам кә­сіпкерлікпен айналысып жатыр. Кәсіпкерлікті қолға алған 111 азаматқа 136 млн. теңге қайтарым­сыз грант пен несие берілді. Кел­гендердің ішінде 1252-сі – бала, 66 студент пен 63 зейнеткер бар. 201 әйел декреттік демалыста отыр.

Бағдарлама биыл да жалғасу­да. Бүгінгі таңда қоныс аударушы­ларды қабылдайтын елді мекен­дердің тізімі бекітілген. Келген аза­маттарға материалдық көмек көр­сету, оның ішінде көшуге және тұр­ғын үйді жалға алуға субсидиялар тө­леу тетіктері де қарастырылған. Тұрғын үй сатып алу немесе құры­лыс жүргізу үшін экономикалық ұт­қырлық сертификатын не болмаса 4 млн. теңгеге дейінгі мөлшерде ипо­т­екалық тұрғын үй қарыздары бойын­ша бастапқы жарна алу жол­дары бар.

Жыл басынан бері облысқа 148 отбасы, яғни 483 адам қоныс ау­дарған. Көшіп келгендердің 31 па­йызы – Астана қаласынан, 26 пайы­зы – Түркістан облысынан және 11 пайызы – Шымкент қаласынан. Шетелдерден келген қандастары­мыз да аз емес. Биыл Ресейден 18 от­басы, Моңғолиядан 3, Ираннан 2, Өзбекстаннан бір отбасы және Қырғызстаннан бір азамат көшіп келді.

Еңбек және әлеуметтік қорғау министрлігімен бірлесіп, 2023-2025 жылдарға арналған қоныс аудару­ды ынталандыру жөніндегі жол кар­тасы әзірленді. Осы карта шеңбе­рін­де 3 жыл ішінде мемлекеттік қолдау шараларын көрсете отырып, 8 мыңнан астам адамды көшіру жос­парланып отыр.

Осы жылдар ішінде барлығы 3 мыңнан астам жаңа жұмыс орнын құрап отырып, 11 инвестициялық жо­баны іске асыру қажет. Өңірде кадрларға деген қажеттілік бар. Бұл ретте осы жұмыс орында­рына жергілікті тұрғындар да орна­ласа алады.

Жұмыспен қамту және халықты әлеуметтік қорғау мекемесі өмір­лік қиын жағдайға тап болған отба­сыларға атаулы әлеуметтік көмек көрсетеді. Былтыр 2051 отбасына 722 млн. теңге көмек берілді. Ке­пілдендірілген әлеуметтік пакетпен 2300-ден астам бала қамтамасыз етілді. Сонымен қатар мұқтаж 8400 азаматқа 271 млн. теңге әлеумет­тік төлемдер берілді. Жалпы қа­былданған шаралар жағдайы кедейлік шегі­нен төмен азаматтар са­нын азайтуға мүмкіндік берді. 2021 жылмен салыстырғанда атаулы әлеуметтік көмек алушылар саны 10326 адамнан 8914 адамға дейін немесе 14 пайызға төмендеді.

Биыл 9700 азаматқа атаулы әлеуметтік көмек көрсету жоспар­ланған. Бұл мақсатқа 787,3 млн. тең­ге қарастырылған. Жыл басынан бері көмек 5001 алушыға, яғни 1132 отбасына 189,8 млн. теңгенің көмегі көрсетілді.

Кепілді әлеуметтік пакет алу­шы­лар­дың тілектерін ескере оты­рып, Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі бұл көмекті 2023 жылдан бастап монетиза­циялау туралы шешім қабылдады. Монетизация АӘК алушылар қата­ры­нан 1 жастан 6 жасқа дейінгі әр­бір балаға ай сайын 1,5 АЕК мөлшерінде қосымша ақшалай төлем белгілеу жолымен жүзеге асы­рылады. Онда ата-аналар ба­ла­ларына қажетті тауарды өздері таңдап, сатып алады. Биыл 1600-ге жуық бала қамтылмақ.

Мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек отбасының әрбір мүшесіне шаққан кездегі табыс өңірлік ең тө­менгі күнкөріс деңгейінің 70 пайы­зынан төмен болған жағдайда төле­не­ді. Өтініш тоқсан сайын жаңарты­лып отырады. Табысы жоғалған не­месе азайған жағдайда азаматтар АӘК тағайындау үшін ауылдық ок­руг әкіміне, тұрғылықты жері бойынша халықты жұмыспен қамту орта­лығына жеке куәлікпен жүгіне ала­ды немесе “Электрондық үкімет” порталы арқылы өтініш беруге болады.

Облыстың 25 мыңнан астам тұр­ғы­ны мүгедектер санатына жатады. Олар әлеуметтік қолдауға ие. Азамат­тардың осы санаты үшін 2021 жыл­дан бастап әлеуметтік қызметтер порталы арқылы оңалту қызметтері мен техникалық құралдармен қам­та­масыз ету шаралары жүзеге асы­рылады. Мүгедектігі бар адамдар­дың қызмет көрсетушіні және қажет­ті оңалту құралдарын бағасы мен са­пасына қарай өзінің таңдауына мүм­кіндік жасалды. Азаматтардың өті­ні­шіне сәйкес жылдан-жылға ұсы­ны­латын заттардың тізбесі кеңейіп келе жатқанын атап өткен жөн. Мә­селен, 2017 жылдан бастап оңалту құралдарына 19 жаңа бұйым енгі­зілді. Олар – гигиеналық құралдар, тифлотехникалық, сурдотехника­лық және протездік-ортопедиялық құралдар, электр жетегі бар әмбе­бап кресло-арба, сөйлеу синтезі бар портативті тифло-компьютер, ро­ликті орындық.

Мүгедек жандардың бес мыңы медициналық көмекпен қатар пси­хологиялық және тұрмыстық қол­дауды қажет етеді. Сондықтан үйде әлеуметтік қызмет көрсететін 8 орталық және 39 әлеуметтік көмек бөлімшесі жұмыс істейді, онда 2000-ға жуық адам еңбек етеді.

Ерекше қолдауға мұқтаж адам­дарға психологиялық қолдау көрсе­тетін, құқықтық кеңес беретін және жұмысқа орналасуға жәрдем­десе­тін “TEN QOGAM” әлеуметтік қол­дау орталығының көмегі зор. Биыл орталық 500-ден астам мүгедекке қолұшын созбақ.

Ринат ЕЛЖАСОВ,

облыстық жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасының басшысы.