САПАСЫЗ ОЙЫНШЫҚ САН СОҚТЫРМАСЫН!

Баланы қуанту – бір бақыт. Сәбилерімізге қалағанын әперіп, ті­лектерін орындап, түрлі сыйлықтар жасаймыз. Осы тұста олар­ды қуанту үшін алып беріп жатқан ойыншықтарымыздың сапасына мән беріп жүрміз бе?

Сұрақтың жауабын білу үшін қаламыздағы ойыншық сата­тын бірқатар сауда орындарын ара­лап шықтық. Бала тұрмақ ересек­терді қызықтырып, өзіне еріксіз елі­тетін ойыншықтар дүкен сөрелерін­де тізіліп тұр. Самсап тұрған түрлі ойыншықтардың қауіпті-қауіпсізін ажырату қиын. Кейбір дүкендерге кіре бергеннен тынысыңыз тары­лып, мазасыз күй кеше бастайсыз. Сапасыз ойыншықтардың жағым­сыз иісі тұла бойыңызды тітіркенді­ріп жібереді. Түрлі дыбыстардан бала тұрмақ ересек адамның жүйке жүйесі сыр бере бастайды. Мұндай дыбыстардың баланың есту қабіле­ті­нің төмендеуіне, тіпті құлағы есті­мей қалуына алып келетінін маман­дар әлдеқашан ескерткен. Бірақ та мұндай “күмәнді” орындарда ойын­шық­тар 2-3 есе арзан, бағасы қол­жетімді. Сондықтан кезекте тұрған ата-аналар да, саудасы қызып тұр­ған саудагерлер де мәз.

“Қызым қуыршақтарды жақсы кө­реді. Қайда жүрсе де қолынан таста­майды, тіпті бірге ұйықтайды. Ойын­шықтың қандай екенін, қай жерде сатылып жатқанына мән бермеймін. Балама ұнаса және бағасы қолже­тім­ді болса болғаны, сапасы, одан шығатын иіс туралы ойланып көрмеп­пін”, – дейді Ақсәуле есімді жас ана.

Химиялық қоспасы көп заттар­дан жасалған ойыншықтан бала ағ­засының уланып, түрлі дертке ұшы­райтынын ойлаудың өзі қорқыныш­ты. Былтырғы жылдың өзінде еліміз бойынша санитарлық-эпидемиоло­гиялық бақылау комитеті балалар ойыншықтарының 1499 үлгісін зерт­тепті. Тексеру нәтижесінде елге сырт­тан әкелінетін ойыншықтардың 706 түрінің, яғни 47,1 пайызының “Ойыншықтардың қауіпсіздігі тура­лы” талаптарға сәйкес келмейтіні анықталған. 5 түрлі ойыншықтан – ксилол, 4 түрлі ойыншықтан – бен­зол, 3 түрінен – фенол, екеуінен – гептан, 3 түрлі ойыншықтан – фор­мальдегид, 1 ойыншықтан – этилацетат спирті табылған.

Анықталған заң бұзушылықтар­дың барлық фактілері бойынша кә­сіпкерлік субъектілеріне оны жою ту­ралы ұйғарым берілген. Барлығы 21,5 килограм ойыншық дүкен сөрелерінен алынған.

Мониторинг шеңберінде жүргі­зіл­ген сараптама нәтижелері сауда орындарындағы көптеген ойыншық­тар органолептикалық көрсет­кіш­тері мен таңбалануына, сонымен қатар физикалық фактор­лар бойынша да талапқа сай кел­мей­тінін анықтаған. Яғни кедір-бұ­ды­ры көп, үшкір ойыншықтар жиі кездескен. Бұл өз кезегінде ба­ланы жарақаттануы әбден мүмкін. Ойыншықтар Кеден ода­ғының №008/2011 “Ойыншық өнім­дерінің қауіпсіздігі туралы” техника­лық регламенті талаптарына сәйкес келген жағдайда ғана нарыққа шығалады, сонымен қатар Еуразиялық экономикалық одақтың бірыңғай бел­гісімен таңбаланылуы тиіс.

Облыстық санитарлық-эпидемиологиялық бақылау департамен­тінің мәліметінше, биылғы жылы Қа­зақстан Республикасының Кәсіпкер­лік кодексіне өзгерістер енгізілуіне байланысты өңірімізде 2023 жыл­дың бірінші жартыжылдығында “Ойын­шықтар қауіпсіздігі туралы” техникалық регламент бойынша қа­дағаланатын ойыншықтардың сапа­сы­на бақылау жүргізілмепті.

Сонымен қауіпсіз ойыншықтар қан­дай болуы керек? “Ойыншық өнімдерінің қауіпсіздігі туралы” тех­никалық регламенттің 4-бабында ойыншықтар қауіпсіздігіне қойыла­тын талаптар көрсетілген. Ойын­шық­тарды қолдану кезіндегі тәуекел балалардың жас айырмашылықта­ры­на байланысты болуы керек. 3 жасқа дейінгі балаларға арналған ойыншықтарға табиғи тері, шыны, фарфор, түкті резеңке қолдануға тыйым салынған. Соны­мен қатар, ойыншықтарды бұрын қолданыста болған материалдарды қайта өңдей отырып жасауға, қайта­лама шикізатты пайдалануға жол бе­рілмейді. Ойыншықтар дайындала­тын материалдар таза, техникалық регламент талаптарында көрсетіл­ген стандарттарға сәйкес болуы тиіс.

“Ойыншықтардың қорғаныш-сәндік жабыны ылғалды өңдеуге, тер мен сілекейге төзімді болуы ке­рек. Олардың жиектері, ұштары, қат­ты бөлшектері, серіппелері, бекітуші бөлшектері, саңылаулары, бұрыш­тары, шығыңқы жерлері, баулары, арқандары, қозғалатын құрамдас бө­ліктерінің балалардың жарақат алу қате­рін болдырмайтынына баса мән беру маңызды. 3 жасқа дейінгі ба­лаларға арналған ойыншықтардың алынбалы-салынбалы бөлшектерінің, сон­дай-ақ ойыншықтарға тікелей бекітілген бөлшектерінің өлшемдері балалардың жоғарғы тыныс алу жол­дарына түсуін және олардың тұншы­ғуын болдырмайтындай етіп жаса­луы қажет”, – дейді департамент бас­шысының міндетін атқарушы Татья­на Горлова.

Ол әңгіме барысында ойыншық­ты сатып алған кезде қауіпсіздік сер­тификатын немесе басқа да ілеспе құжаттарды талап етудің маңызды еке­нін жеткізді. Сонымен қатар өнім­нің сапасы мен фирмалық таңба­сына зер салу да артықтық етпейді.

Психологтардың айтуынша, ойыншық баланы жан-жақты тәр­биелеу мақсатына пайдаланылады. Оның дүниетанымын кеңейтуге кө­мектеседі, белгілі бір мақсаттағы, ойластырылған әрекетке үйретеді, қиялын жетілдіріп, еңбекке сүйіспен­шілігін, техникаға қызығушылығын, білуге құмарлығын, аңғарғыштығын қалыптастырады, талғампаздыққа тәрбиелейді, өнерге ынталанды­ра­ды. Ойыншықпен ойнауға белгілі жағдайда педагогикалық, эстетика­лық, гигиеналық, техникалық талап қойылады, сондай-ақ ол баланың жас ерекшелігіне қарай өзгеріп отыратыны жасырын емес.

Біз тілдескен психолог Жанар Құрмансейітова ойыншықпен ойнау баланың дамуына оң әсерін тигізіп қана қоймай, оның қоршаған орта­мен тығыз байланыс орнатуына кө­мектесетінін алға тартты. “Баланың қалыпты дамуына әсер ете­тін ойын­шықтың да түрі көп. Мысалға, дидак­тикалық ойыншықтар баланың ой­лау қабілетін, дұрыс сөйлеу мәнерін дамытуға, оның білімін, шеберлігін және дағдысын қалыптастыруға көмектеседі. Ойнай жүріп бала зат­ты танып біледі, оның түрін, түсін, көлемін ажыратады, санайды, кеңіс­тік жай­лы түсінікпен танысады. Ди­дакти­калық ойыншық­тар­ға бір түсті және түрлі-түсті сақи­налардан жасал­ған ко­нусты күм­бездер, бірінің ішіне бірі са­лы­натын әртүрлі тостағандар, бөш­ке­­лер, шарлар, матрёшкалар, әртүрлі серіп­пелі, бұрандалы ойын­шық­тар жатады”, – деген ол дүкен сөрелеріндегі ойыншықтардың дені­нің сапасыз екенін, сәбидің денсау­лығына айтарлықтай зиян тигізетінін бүгіп қалмады.

Бұл ойды облыстық балалар ауруханасының дәрігерлері де қуаттап отыр. Биыл аталмыш емдеу меке­месінде ойыншықтардан уланған, жа­рақат алған бірнеше бала емделіпті.

Бала – бізге берілген аманат. Олардың денсаулығы мен тәрбиесі­не ата-ана жауапты. Сәбиім жыла­ма­сын деген ниетпен олардың қо­лына сапасыз ойыншықтың сан түрін ұстатқанымыздан пайда бар ма? Олар біз сыйға тартқан улы ойыншықтармен құмарлары қанған­ша, әбден жалыққанша ойнайды. Ал, біздер, ата-аналар балаларымыздың болашағымен “ой­нап” жатқанымызды білеміз бе екен?

Ләзиза МЫРЗАНТАЙҚЫЗЫ,

“Soltüstık Qazaqstan”.