Еңбекке жарамсыздық парағы: төлем қалай есептеледі?

Қазақстан Республикасы Еңбек Кодексінің 133-бабына сәйкес жұмыс беруші өз қаражаты есебінен жұмыскерлерге еңбекке уақытша қабілетсіздігі бойынша әлеуметтік жәрдемақы төлеуге міндетті. Бұл ретте, денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган айқындаған тәртіппен берілген еңбекке уақытша жарамсыздығы туралы парақтар еңбекке уақытша жарамсыздығы бойынша әлеуметтік жәрдемақылар төлеу үшін негіз болып табылады.

Еңбекке уақытша қабілетсіздігі бойынша әлеуметтік жәрдемақылар жұмыскерлерге еңбекке қабілет­сіздіктің бірінші күнінен бастап жұ­мысқа қабілеттілігі қалпына келген күнге дейін немесе мүгедектік белгі­ленгенге дейін Қазақстан Республи­касының заңнамасына сәйкес төле­нетінін атап өткен жөн.

Сонымен қатар еңбекке уақыт­ша қабілетсіздігі бойынша жәрдем­ақы:

1) заңды күшіне енген сот үкімі бойынша кінәлі екендігі анықталған жағдайда, өзінің қылмыстық құқық бұзушылық жасау кезінде алған өн­дірістік жарақаттарының салдарынан еңбекке уақытша қабілетсіздігі туындаған жұмыскерге;

2) соттың ұйғарымы бойынша жұ­мыскерді мәжбүрлеп емдеген (психикалық науқастардан басқа) уақыт үшін;

3) заңды күшіне енген сот үкімі­мен немесе қаулысымен жұмыскердің кінәлі екені анықталған жағдай­да, ол қамауда болған және сот-ме­дициналық сараптама жасалған уақыт үшін;

4) жұмыскер алкогольді, есірткі, психотроптық заттарды, сол тектес­тер мен прекурсорларды тұтынуы сал­дарынан туындаған аурулардан немесе өндірістік жарақаттардан еңбекке уақытша жарамсыз болған кезде;

5) жыл сайынғы ақы төленетін еңбек демалысымен сәйкес келетін еңбекке уақытша жарамсыз күндері үшін;

6) жалақысы сақталмайтын демалысқа тура келетін еңбекке уақытша жарамсыз күндері үшін;

7) бала үш жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты жалақы­сы сақталмайтын демалысқа тура келетін еңбекке уақытша жарамсыз күндері үшін төленбейді.

Қазақстан Республикасы Еңбек Кодексінің 4-1-бабына сәйкес Ұлы Отан соғысының ардагерлерін, же­ңілдіктер бойынша оларға теңесті­рілген тұлғаларды және басқа мем­лекеттер аумағындағы ұрыс қимылдарының ардагерлерін қоспағанда, жұмыскерлердің еңбекке уақытша қабілетсіздігі бойынша әлеуметтік жәрдемақының мөлшері оның орта­ша күндік жалақысын еңбекке уақыт­ша қабілетсіздік кезеңіне келетін жұ­мыс күндерінің санына көбейту ар­қылы айқындалады.

Жұмыскердің орташа күндік жалақысының мөлшері осы Кодекс­тің 114-бабының 3-тармағына сәй­кес есептелінген орташа жалақысы есебінен айқындалады, атап айт­қанда, осы кодексте көзделген орта­ша жалақыны айқындаудың барлық жағдайлары үшін еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган оны есептеудің бірыңғай тәртібін бел­гілейді.

Егер еңбекке уақытша қабілетсіздік алдыңғы жылы басталып, үсті­міздегі жылы аяқталса, онда еңбек­ке уақытша қабілетсіздігі бойынша әлеуметтік жәрдемақының мөлшері және оның мөлшерін айлық шектеу алдыңғы және үстіміздегі жылдар­дағы айлық есептік көрсеткішті қол­дана отырып айқындалады және алынған сомалар бөлек жинақта­лады.

Жұмыста мертігуіне немесе ауруға шалдығуына байланысты жұ­мыскерлерге, Ұлы Отан соғысының ардагерлеріне, жеңілдіктер бойын­ша оларға теңестірілген тұлғаларға және басқа мемлекеттер аумағын­дағы ұрыс қимылдарының ардагер­ле­ріне, сондай-ақ, шетелде болу ке­зеңінде шетелдік валютамен жәр­демақы алатын дипломатиялық қыз­мет мамандарына төленетін жәрдемақы мөлшерін қоспағанда, ең­бекке уақытша қабілетсіздігі бойын­ша бір айға төленетін әлеуметтік жәрдемақының мөлшері тиісті жыл үшін айлық есептік көрсеткіштің жиырма бес еселенген мөлшерінен аспауы тиіс.

Ұлы Отан соғысының ардагер­леріне, жеңілдіктер бойынша оған теңестірілген тұлғаларға және басқа мемлекеттер аумағындағы ұрыс қимылдарының ардагерлеріне ең­бекке уақытша қабілетсіздігі бойынша әлеуметтік жәрдемақы мөлшері жалақының жүз пайызын құрайды.

Еңбекке уақытша қабілетсіздігі бойынша әлеуметтік жәрдемақыны тағайындау және төлеу тәртібін ең­бек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган айқындайды.

Жұмыс берушілер жұмыскерлерге осы баптың 4-1-тармағында белгіленген еңбекке уақытша қабі­летсіздік бойынша әлеуметтік жәр­демақы мөлшеріне қосымша төлемдер белгілеуге құқылы.

Аида ӘБДІРАХЫМОВА,

облыстық еңбек инспекциясы басқармасы еңбек қатынастарын бақылау бөлімінің бас маманы-мемлекеттік еңбек инспекторы.